یک کارشناس حوزه نفت و انرژی به« اقتصادسرآمد» می گوید

توزیع رانت بنزینی در جیب ثروتمندان

گروه نفت و انرژی - بررسی‌ها نشان می‌دهند که دولت ایران همچنان به ازای هر لیتر سوخت تولیدی در کشور، دست کم ۲ هزار تومان ضررمی‌کند و ضرر دولت یعنی سودِ مصرف کننده بنزین. در این میان، با بررسی مصرف سوخت خودرو‌های مختلف و در نظر گرفتن هر خودرو به عنوان نماینده یک طبقه اجتماعی، می‌توان یارانه بنزینی که طبقات اجتماعی در ایران دریافت می‌کنند را محاسبه کرد. این بررسی نشان می‌دهد که پرایدسواران به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر تردد، حدود ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومان و سانتافه سواران به ازای همین مقدار پیمایش، حدود ۲۸ هزار تومان (با نرخ بنزین ۳ هزار تومانی) یارانه دریافت می‌کنند.
به گزارش اقتصادسرآمد، از آزادسازی قیمت بنزین در ایران نزدیک به ۲ سال می‌گذرد. حالا، اما نرخ بالای تورم در اقتصاد ایران موجب شده که اقدام دولت در افزایش ۳ برابری قیمت بنزین غیر یارانه‌ای در آبان ماه سال ۱۳۹۸ و نزدیک کردن آن به قیمت فوب خلیج فارس، عملاً بی معنا شود. جالب، اما اینجا است که اقدام شتاب زده دولت در افزایش قیمت بنزین و ۳ برابر کردن آن، نه فقط به نزول قابل توجه اعتماد اجتماعی ختم شد، که حتی نتوانست جیب دولت را هم پر کند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که دولت ایران همچنان به ازای هر لیتر سوخت تولیدی در کشور، دست کم ۲ هزار تومان ضرر می‌کند و ضرر دولت یعنی سودِ مصرف کننده بنزین. با این همه، این سود هم عمدتاً روانه جیب ثروتمندانی می‌شود که هم بنزین بیشتری مصرف می‌کنند و هم خودرو‌های پرمصرف تری دارند. در مقابل، آمار‌های رسمی کشور نشان می‌دهند که حدود ۴۹ درصد از خانوار‌های ایرانی فاقد خودرو هستند و این یعنی در قضیه بنزین، هنوز هم سر طبقه فرودست بی کلاه مانده است.
افزایش ۳ برابری قیمت بنزین آزاد در سال ۱۳۹۸، یک شوک بزرگ به جامعه ایرانی بود، اما حالا که از آن روز‌ها کمی کمتر از دو سال گذشته، به نظر می‌رسد دغدغه اصلی برای این افزایش قیمت همچنان به قوت خود باقی باشد: اینکه آیا قیمت سوخت در ایران همچنان هم یارانه دولتی به همراه دارد یا نه و اینکه چرا دولت باید الزاماً به همه ایرانی‌ها یارانه مصرف انرژی بدهد؟.
ایران و ریخت و پاش انرژی به نفع ثروتمندان
محمدعلی صادقی، کارشناس حوزه نفت و انرژی، به روزنامه اقتصادسرآمد در این خصوص می‌گوید: بخش عمده این یارانه هم در قالب یارانه انرژی پرداخت می‌شود و نکته اینجا است که هزینه سوخت، همچنان بخش عمده این مثلث را تشکیل می‌دهد. در واقع، حتی با بنزین بدونِ یارانه لیتری ۳ هزار تومانی هم دولت در عمل یارانه پرداخت می‌کند. بخش عمده این یارانه به جیب ثروتمندان می‌رود. برآورد‌ها نشان می‌دهند که هزینه تمام شده هر لیتر بنزین برای دولت، کمتر از لیتری ۵ هزار تومان نیست. این یعنی همین حالا هم که قیمت بنزین آزاد به لیتری ۳ هزار تومان رسیده، در واقع دولت به ازای هر لیتر ۲ هزار تومان یارانه بنزین پرداخت می‌کند.
نابرخورداری یارانه بنزینی ضعیف‌ترین قشر خودروسوار
وی افزود: با این همه، نه همه مردم به یکسان از این یارانه استفاده می‌کنند و نه همه خودرو‌ها به یکسان بنزین می‌سوزانند. مصرف سوخت خودرو‌های مختلف بسته به فناوری به کار رفته در ساخت آن‌ها متفاوت است. از طرفی، نوع و مدل خودروی مورد استفاده توسط افراد را می‌توان (به شکلی البته غیردقیق)، به عنوان معیاری از سطح درآمد یا طبقه اجتماعی آن‌ها در نظر گرفت. علاوه بر این، اینکه هر خودرو در هر صد کیلومتر چقدر بنزین می‌سوزاند، می‌تواند معیاری از دریافت یارانه بنزین توسط صاحب خودرو باشد.
توزیع رانت مضاعف در جیب ثروتمندان
اما این مقایسه زمانی نگران کننده‌تر می‌شود که به خانوار‌های بدون خودرو توجه کنیم. بر اساس آمار‌های بانک مرکزی، نزدیک به نیمی از خانوار‌های کشور (حدود ۴۹ درصد) دارای اتومبیل شخصی نیستند و به این ترتیب، این دسته از خانوار‌های کشور، از دریافت یارانه بنزینی همچنان محروم هستند. این در حالی است که افزایش قیمت بنزین و رساندن آن به قیمت فوب خلیج فارس اکنون به دلیل تورم بالا در اقتصاد ایران باز هم دور از دسترس شده است.
این، اما در حالی است که همزمان، فروش بنزین سوپر در جایگاه‌های سوخت در سراسر ایران هم به شدت کاهش پیدا کرده است. هنوز آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد، اما داده‌های جسته و گریخته نشان می‌دهند که تا پیش از سهمیه بندی بنزین و شیوع کرونا، سهم بنزین سوپر از مجموع مصرف بنزین در ایران حدود ۳۰ درصد بوده که با توجه به کاهش مصرف بنزین در یک سال گذشته، این عدد اکنون به حدود ۴ درصد رسیده است. از آن سو، مسئولین صنفی این حوزه می‌گویند پس از افزایش قیمت بنزین در آبان ماه سال ۱۳۹۸ و آغاز همه گیری کرونا به فاصله چند ماه پس از آن، تقاضا برای مصرف بنزین سوپر به شدت کاهش پیدا کرده است. برخی این اتفاق را به دلیل صادرات بنزین می‌دانند و برخی دیگر نیز از کاهش تولید آن صحبت می‌کنند که طبیعتاً به دلیل کاهش در تقاضا رخ داده است.
با این همه، داده‌های آماری مربوط به تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشورهم نشان می‌دهد که (حتی با فرض اوج گیری صادرات بنزین سوپر)، هم اکنون ظرفیت تولید بنزین سوپر در ایران بسیار بالاتر از تقاضا است و به همین دلیل، نمی‌توان فرضیه کمبود عرضه به دلیل صادرات 
را پذیرفت.
 توزیع رانت بنزینی در جیب ثروتمندان
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه