بررسی «اقتصادسرآمد» از راه های کنترل سیلاب در ایران
«سد»ی محکم برای سیل
گروه انرژی- سیل یکی از پدیدههای پیچیده و مخرب طبیعی است که هر ساله در نقاط مختلف جهان و کشور خسارتهای جانی و مالی فراوانی به بار میآورد. روشهای کنترل سیل به طور کلی به دو بخش اقدامات سازهای و غیر سازهای تقسیمبندی میشوند. احداث سد یکی از روشهای سازهای میباشد که نقش مهمی در کنترل سیلاب دارد. یک سد با ذخیره کردن مقداری از حجم سیلاب باعث کاهش ارتفاع موج سیل شده و خطر سیلاب را در نواحی پاییندست کاهش میدهد. در این تحقیق با استفاده ازمدلهای تحلیل رودخانه
HEC-RAS و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)و بهرهگیری از نرمافزار Google Earth،به پهنهبندی سیلاب با دوره بازگشتهای 50، 100، 500 و 1000 سال در رودخانه نرمآب واقع در استان گلستان پرداخته شد. در ادامه تاثیر احداث سد نرماب بر روی کاهش پهنه سیلاب در اراضی پاییندست مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش اقتصادسرآمد، بدین منظور سناریوهای مختلفی برای حجم ذخیره سیلاب سد مذکور مورد بررسی قرار گرفت و پهنه سیل در هر حالت پیشبینی شد. نهایتاً خسارت وارد به اراضی اطراف رودخانه در هر حالت ارزیابی شد. نتایج نشان داد که احداث سد نرمآب با حجم ذخیره سیلاب 6 میلیون متر مکعب، میتواند تا 1/75 درصد از خسارات ناشی از سیلاب 50 ساله و تا 7/40 درصد از خسارات سیل 1000 ساله بکاهد.
سد محلی برای ذخیره آب و تامین آب شرب است. از دیگر کارکردهای سد میتوان به استحصال انرژی، پرورش آبزیان و کنترل سیلاب اشاره کرد. ساخت سد در کشورهایی مانند کشور ما که در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک قرار دارد، ضروری است چراکه باید بتوانیم در زمان بارش آب را جمعآوری و برای مصارف خانگی و کشاورزی ذخیره کنیم اما سدسازی اصولی دارد که اگر هنگام ساخت رعایت نشود،سدها کارکردهای خود را از دست میدهند.
وقوع سیلابهای خسارت زادراکثرحوزه های آبخیزکشوروگسترش طرح های توسعه منابع آب درآنها ضرورت ایجادپیش بینی زمان واقعی سیل و بهینه سازی کنترل سیل را دراین حوزه ها پیش ازپیش مطرح کرده است خصوصیات فصل رودخانه های ایران معمولا شرایط بسیارخوبی را برای ذخیره سیلاب درمخازن فراهم می کنند معمولا پیک سیلاب درمناطق خشک زیاد و حجم سیلاب نسبتا کم می باشد دراین شرایط احداث مخازن همراه با مدیریت کارا میتوانند تامین آب تولید انرژی برقابی و مهارسیال را ممکن سازدودراین رودخانه ها مخازن بردیگر روشها معمولا رجحان زیادی دارند دراین مقاله سعی شده که اهمیت سدمخزنی و سیستم های پیش بینی سیلاب بیان میشود.مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران می گوید:حجم بالای بارندگی در جنوب شرق کشور و بروز سیلاب شدید در استان هرمزگان (منطقه میناب) باعث شد سد «سرنی» سیلابی با دبی متوسط ۱۲۰ مترمکعب بر ثانیه را کنترل و ذخیره کند.
بهروز مرادی افزود:بارندگیهای اخیر در استانهای جنوبی کشور باعث بروز سیلاب مهیب شد و با توجه به آمادگی که در این زمینه وجود داشت، همه هشدارها و آمادگیها در سد سرنی مورد توجه قرار گرفته و با آمادگی کامل و برنامهریزی انجام شده بارندگیها پیشبینی و رصدشدو براین اساس این سیلاب بهخوبی مهار شد.
وی افزود: این سیلاب از ظهر روز ۲۰ دیماه در منطقه میناب آغاز شد، بهطوری که آب ورودی به مخزن سد سرنی در طول سیلاب معادل ۲۵،۷۱ میلیون مترمکعب برآورد شد و با مدیریتی که در مخزن سد صورت گرفت از رها شدن سیلاب در دشت میناب و وارد آمدن خسارت به پاییندست این سد تا حد زیادی جلوگیری به عمل آمد و همه آب ورودی از بالادست به مخزن سد سرنی ذخیره سازی شد.
مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اضافه کرد: این سیلاب در روزهای ۲۲ و ۲۳ دیماه نیز در جریان بود و زمان وقوع سیلاب در محدوده سد سرنی حدود ۶۰ ساعت بوده که بالاترین میزان حجم ورودی به مخزن در ساعت پنج صبح ۲۱ دیماه با دبی معادل ۸۶۳ مترمکعب بر ثانیه جریان داشته، همچنین دبی متوسط رودخانه در طول سیلاب حدود ۱۲۰ مترمکعب در ثانیه بود.
مرادی خاطرنشان کرد: طبق برنامه هدفگذاری شده بخشی از آب مهار شده صرف تزریق به آبخوان دشت میناب برای احیای آن خواهد شد.