بررسی دلایل تهران و ۱۷ استان کشور در خطر بالای فرونشست زمین در گزارش «اقتصادسرآمد»
خطر نشست زمین در کمین کشور
گروه راه و ساختمان- فرونشست عبارت است از فرورریزش و یا نشست سطح زمین که به علت های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد. به طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که می تواند اندکی افقی نیز باشد، گفته می شود. این تعریف پدیده هایی همچون زمین لغزش ها را به دلیل اینکه دارای حرکت افقی قابل توجهی است و همچنین نشست در خاک های دستی، که دارای مکانیزم متفاوتی می باشد شامل نمی شود.
به گزارش اقتصادسرآمد، در بین عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست، به نظر میرسد که برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و ویژگی های مهندسی رسوبات، عوامل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت های ایران هستند.مناطقی که هم اکنون در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله ها و فرونشست ها قرار دارند شامل دشت کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت های استان کرمان، اصفهان و قزوین می باشند.
برداشت بیش از حد مجاز را می توان نتیجه عدم وجود مدیریت درست منابع آب در بخش برداشت و از سوی دیگر به هدر رفتن حجم عظیمی از آب در نتیجه نادرست بودن شیوه های کشاورزی و مصارف صنعتی و شهری یا بطور خلاصه مصرف نامتناسب دانست.در کشور علاوه بر مخاطرات لرزه ای، مخاطره بزرگ دیگری با عنوان “فرونشست زمین” به صورت خزنده از حدود ۳۰ تا ۴۰ سال قبل در حال شدت گرفتن است که همه دشت ها و مناطق شهری از جمله تهران را تحت تاثیر قرار داده است.در این خصوص، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ریسک فرونشست زمین در پهنه های استانی و شهری را اعلام کرد و گفت: تهران و ۱۷ استان کشور در خطر بالای فرونشست زمین قرار دارند که علت آن خشکسالیهای ممتد چندین ساله در کشور از یک سو و استحصال بیرویه آبهای زیرزمینی از سوی دیگر است.
علی بیتاللهی میزان فرونشست زمین را در استانها و شهرهای کشور بر اساس آخرین مطالعاتی که انجام شده، تشریح کرد و بر ضرورت کاهش ریسک این مخاطره ها که هماکنون بسیاری از زیرساختهای شهری، برونشهری، راهها و دیگر زیرساختهای کشور را تهدید میکند، تاکید کرد.بیتاللهی با اشاره به اینکه بر اساس آخرین آمار سرشماری کشور در ۳۱ استان، جمعیتی برابر با ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفر زندگی میکنند که این جمعیت در ۱۳ میلیون و ۵۹ هزار و ۵۲۲ واحد مسکونی دارای اسکلت و ۹ میلیون و ۷۰۲ هزار و۸۱۵ نفر در واحدهای فاقد اسکلت زندگی میکنند، گفت: استان تهران دارای بیشترین جمعیت و تراکم جمعیتی به دلیل قرار داشتن شهر تهران است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح داد: بر مبنای مطالعات انجام شده از ۳۱ استان کشور در محدوده ۱۸ استان با خطر بالای فرونشست زمین گسترش یافته است.بر اساس اعلام بیت اللهی اسامی استانهای دربردارنده پهنههای با خطر بالای فرونشست زمین به ترتیب گسترش شامل اصفهان، تهران، کرمان، خراسان رضوی، البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی، زنجان، قم، اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، و کرمانشاه هستند.بیتاللهی ادامه داد: از نظر تعداد جمعیت شهری نیز استانهای تهران، خراسانرضوی، اصفهان، البرز، کرمان و قم، هرکدام با جمعیتی بالای یک میلیون نفر در ردیف استانهای با ریسک جمعیتی بالای در معرض خطر فرونشست زمین، قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر تعداد جمعیتی که ویژگی مهمی در محاسبات ریسک است، تعداد واحدهای مسکونی آسیبپذیر را از دیگر مشخصات اساسی در ریسک مخاطرات برشمرد و گفت: طبق آخرین آمار، در میان محدودههای واقع بر پهنههای با خطر بالای فرونشست زمین، شهرهای استان خراسانرضوی وضعیت نامطلوبتری نسبت به دیگر شهرها دارند. بعد از آن استانهای تهران، اصفهان، یزد، کرمان، و قم دارای تعداد واحدهای مسکونی فاقد اسکلت بیشتری واقع بر پهنههای فرونشستی با خطر بالا هستند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: از آنجاییکه واحدهای مسکونی فاقد اسکلت در مقابل واحدهای مسکونی دارای اسکلت، آسیبپذیری بیشتری دارند و احتمال فروریزش آنها سریعتر است و در عین حال با دیگر مخاطرات همچون زلزله نیز مقاومت کمتری از خود نشان میدهند، به همین دلیل ضرورت دارد تا واحدهای مسکونی همگی با مقاومت ساخته شده و علاوه بر قرارگیری در نقاط امن از نظر زون لرزه خیزی، تلاش شود تا تمامی واحدهای مسکونی مقاومسازی شده و دارای اسکلت شوند.