غفار مدنی، کارشناس ارشد صنایع معدنی به« اقتصادسرآمد» می گوید
ماشینآلات فرسوده مانعی در برابر استخراج ایمن معادن
گروه صمت - در سال‌هایی که گذشت با توجه به تحریم‌های سنگینی که از غرب بر ایران تحمیل شد، واردات ماشینآلات به سختی انجام می‌شد و در برخی موارد ناممکن بود. با توجه به تحریم‌های وضع شده علیه کشور، ورود ماشینآلات معدنی با محدودیت فراوان انجام می‌شد؛ به طوری که در این سال‌ها واردات ماشینآلات کاترپیلار به ایران صفر بود اما در کنار آن واردات کوماتسو دیده می‌شد، البته این واردات بسیار محدود بود و در این میان موقعیت بازار واردات ماشینآلات چینی در ایران داغ شد.
در این شرایط، فرسودگی ماشینآلات سبب شد ناگزیر شویم ماشینآلات چینی را جایگزین ماشین‌های با کیفیت اروپایی کنیم که نه به درستی نیاز معدنکار را تامین می‌کند و نه از نظر جانی اطمینان محصولات اروپایی را دارد. از این‌رو باید درحال‌حاضر نخستین اقدام برای بخش معدن را همکاری با شرکت‌های ماشینآلات بزرگ دنیا قرار دهیم. شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای که در تحریم هم روابط خود را با ما قطع نکردند می‌توانند از بهترین گزینه‌ها برای همکاری باشند ولی در شرایطی که تحریم‌ها برداشته شد گزینه‌های بهتر را فراموش نکنیم.در واقع ایران باید برای جبران سال‌های تحریم و توسعه سریع بخش معدن، ماشین‌آلاتی با نشان‌های برتر را انتخاب کند. بدون شک بخش معدن با نوسازی ماشینآلات جان تازه‌ای به خود خواهد گرفت.
با حذف ارز مرجع برای واردات ماشینآلات راهسازی و معدنی و الزامی که برای استفاده واردکنندگان این بخش از ارز آزاد وجود دارد، مشتریان این ماشینآلات با افزایش نرخ قابل توجهی روبه‌رو شدند که با توجه به نرخ بالای ماشینآلات، افزایش حدود ۱۵درصدی نرخ ارز برای واردات این ماشینآلات باعث بالا رفتن نرخ ریالی این دستگاه‌ها شد.البته با رفع تحریم‌ها این امر مثبت را باید در نظر بگیریم: موانعی که در طول سالیان بر سر راه فعالیت شرکت‌های بین‌المللی و خارجی در ایران به وجود آمده، باید رفع به‌تدریج رفع شوند. این موانع که بیشتر شامل تحریم‌های بانکی و حمل‌ونقل راه را برای حضور شرکت‌های خارجی در حوزه‌های مختلف ازجمله ماشینآلات راهسازی و معدنی در ایران بسته است.
مهمترین چالش های هوشمندسازی
صنعت معادن
غفار مدنی، کارشناس ارشد صنایع معدنی در اینباره به روزنامه اقتصادسرآمد، گفت: مهمترین چالش برای هوشمندسازی معادن، ماشین آلات فرسوده و دسترسی نداشتن به ماشینآلات روز معدنی و راهسازی است.
نبود عدالت مالیاتی و اخذ حقوق
دولتی از معادن
وی ادامه داد: در سطح حکمرانی، هوشمندسازی معادن به شفاف‌سازی منجر می‌شود و اختلافاتی را که در خصوص عدالت مالیاتی و اخذ حقوق دولتی وجود دارد، به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد. همچنین یارانه‌هایی که دولت به مجموعه‌های معدنی می‌دهد، شفاف می‌شود. دولت در حال حاضر در حوزه سوخت به معادن یارانه اختصاص می‌دهد که شاید در برخی موارد انطباقی با واقعیت مصرف معادن نداشته باشد.
مدیریت ذخایر به صورت گذشته مستلزم هزینه بسیار بالا
غفاری افزود: ذخایر مجموعه‌های معدنی معمولا به صورت پراکنده در ۵ تا ۱۰ نقطه و بیشتر قرار گرفته که ممکن است از نظر جغرافیایی فاصله چند ده کیلومتری داشته باشند؛ بنابراین مدیریت کردن ذخایر به صورت گذشته هزینه بسیار بالایی دارد اما بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در حوزه معدن به صورت هوشمند مدیریت این ذخایر را انجام می‌دهند.
ماشینآلات فرسوده و فعالیت ناایمن کارگران
او با بیان این هم که متاسفانه ماشینآلات فرسوده مانعی در برابر استخراج ایمن برای کارگران در این بخش شده است، گفت: پس از رفع کامل تحریم‌ها ارتباط ایران با کشورهای اروپایی بهتر از گذشته شده و می‌تواند بخشی از نیاز خود به ماشینآلات را از این طریق برطرف کند. به همین منظور امید فعالان معادن به مذاکرات وین بیش از دیگر بخش‌های صنعت می‌تواند باشد.
به اعتقاد این فعال بخش معادن، اگرچه هوشمندسازی بخش معدن از نیازهای ضروری است و مهمترین دستاوردهای آن، افزایش بهره‌وری در سطح بنگاهی، کاهش هزینه‌ها و شفاف و قابل کنترل شدن عملیات معدنی به صورت کنترل از راه دور خواهد بود اما هیچ فعال حوزه معدنی نمی‌تواند با زیرساخت مکانیکی عمر ماشینآلات ۱۵ تا ۲۰ ساله، معدنی را هوشمند کند ضمن اینکه برای نوسازی ماشینآلات، قوانین موجود و قیمت بسیار بالا به عنوان مانعی جدی است.
ما امروز به تعداد قابل‌توجهی ماشینآلات معدنی نیاز داریم و آمار ۱۰هزار یا ۱۲هزار دستگاه درست نیست، نیاز حقیقی بخش معدن ۲ تا ۳هزار دستگاه ماشینآلات معدنی است. تصویب مقرراتی که عمر ماشینآلات را تا ۱۰سال پایین آورد، به ضرر معادن و تولیدکننده است. در حال حاضر۶۷هزار دستگاه ماشینآلات برداشت و حمل در معادن فعال هستند و از این تعداد ۱۰هزار دستگاه بالای ۳۰سال هستند و قابلیت استفاده ندارند. عمر میانگین ماشینآلات برداشت و حمل در معادن کشور ۱۸سال است، دلیل افزایش سن ماشینآلات معدنی، محدودیت‌هایی است که برای واردات وضع شده و راهکار بهبود این وضع، کاهش موانع واردات است، اما نباید از واردات با پرداخت تسهیلات حمایت کنیم. بخش زیادی از تولیدات داخل به صورت مونتاژ است و ارز از کشور برای آن خارج می‌شود. بیشتر تولیدات داخلی در بخش ماشینآلات راهسازی است و امروز به‌‌‌جز چند دستگاه، تولید ماشینآلات معدنی نداریم.
در حال حاضر خام فروشی، عدم استقبال سرمایه گذاران بزرگ، فرسوده بودن ماشین آلات و تجهیزات معدنی به عنوان مهمترین موانع توسعه معادن به شمار می‌رود اگر زیرساخت‌ها در این بخش فراهم شود شاهد حضور سرمایه گذاران زیادی در این بخش خواهیم بود اما متأسفانه به دلیل قرار گرفتن محدوده‌های معدنی دورتر از شهرک‌های صنعتی استان امکان ایجاد واحدهای فرآوری معدنی با مشکل مواجه شده است.
در این شرایط، فرسودگی ماشینآلات سبب شد ناگزیر شویم ماشینآلات چینی را جایگزین ماشین‌های با کیفیت اروپایی کنیم که نه به درستی نیاز معدنکار را تامین می‌کند و نه از نظر جانی اطمینان محصولات اروپایی را دارد. از این‌رو باید درحال‌حاضر نخستین اقدام برای بخش معدن را همکاری با شرکت‌های ماشینآلات بزرگ دنیا قرار دهیم. شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای که در تحریم هم روابط خود را با ما قطع نکردند می‌توانند از بهترین گزینه‌ها برای همکاری باشند ولی در شرایطی که تحریم‌ها برداشته شد گزینه‌های بهتر را فراموش نکنیم.در واقع ایران باید برای جبران سال‌های تحریم و توسعه سریع بخش معدن، ماشین‌آلاتی با نشان‌های برتر را انتخاب کند. بدون شک بخش معدن با نوسازی ماشینآلات جان تازه‌ای به خود خواهد گرفت.
با حذف ارز مرجع برای واردات ماشینآلات راهسازی و معدنی و الزامی که برای استفاده واردکنندگان این بخش از ارز آزاد وجود دارد، مشتریان این ماشینآلات با افزایش نرخ قابل توجهی روبه‌رو شدند که با توجه به نرخ بالای ماشینآلات، افزایش حدود ۱۵درصدی نرخ ارز برای واردات این ماشینآلات باعث بالا رفتن نرخ ریالی این دستگاه‌ها شد.البته با رفع تحریم‌ها این امر مثبت را باید در نظر بگیریم: موانعی که در طول سالیان بر سر راه فعالیت شرکت‌های بین‌المللی و خارجی در ایران به وجود آمده، باید رفع به‌تدریج رفع شوند. این موانع که بیشتر شامل تحریم‌های بانکی و حمل‌ونقل راه را برای حضور شرکت‌های خارجی در حوزه‌های مختلف ازجمله ماشینآلات راهسازی و معدنی در ایران بسته است.
مهمترین چالش های هوشمندسازی
صنعت معادن
غفار مدنی، کارشناس ارشد صنایع معدنی در اینباره به روزنامه اقتصادسرآمد، گفت: مهمترین چالش برای هوشمندسازی معادن، ماشین آلات فرسوده و دسترسی نداشتن به ماشینآلات روز معدنی و راهسازی است.
نبود عدالت مالیاتی و اخذ حقوق
دولتی از معادن
وی ادامه داد: در سطح حکمرانی، هوشمندسازی معادن به شفاف‌سازی منجر می‌شود و اختلافاتی را که در خصوص عدالت مالیاتی و اخذ حقوق دولتی وجود دارد، به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد. همچنین یارانه‌هایی که دولت به مجموعه‌های معدنی می‌دهد، شفاف می‌شود. دولت در حال حاضر در حوزه سوخت به معادن یارانه اختصاص می‌دهد که شاید در برخی موارد انطباقی با واقعیت مصرف معادن نداشته باشد.
مدیریت ذخایر به صورت گذشته مستلزم هزینه بسیار بالا
غفاری افزود: ذخایر مجموعه‌های معدنی معمولا به صورت پراکنده در ۵ تا ۱۰ نقطه و بیشتر قرار گرفته که ممکن است از نظر جغرافیایی فاصله چند ده کیلومتری داشته باشند؛ بنابراین مدیریت کردن ذخایر به صورت گذشته هزینه بسیار بالایی دارد اما بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در حوزه معدن به صورت هوشمند مدیریت این ذخایر را انجام می‌دهند.
ماشینآلات فرسوده و فعالیت ناایمن کارگران
او با بیان این هم که متاسفانه ماشینآلات فرسوده مانعی در برابر استخراج ایمن برای کارگران در این بخش شده است، گفت: پس از رفع کامل تحریم‌ها ارتباط ایران با کشورهای اروپایی بهتر از گذشته شده و می‌تواند بخشی از نیاز خود به ماشینآلات را از این طریق برطرف کند. به همین منظور امید فعالان معادن به مذاکرات وین بیش از دیگر بخش‌های صنعت می‌تواند باشد.
به اعتقاد این فعال بخش معادن، اگرچه هوشمندسازی بخش معدن از نیازهای ضروری است و مهمترین دستاوردهای آن، افزایش بهره‌وری در سطح بنگاهی، کاهش هزینه‌ها و شفاف و قابل کنترل شدن عملیات معدنی به صورت کنترل از راه دور خواهد بود اما هیچ فعال حوزه معدنی نمی‌تواند با زیرساخت مکانیکی عمر ماشینآلات ۱۵ تا ۲۰ ساله، معدنی را هوشمند کند ضمن اینکه برای نوسازی ماشینآلات، قوانین موجود و قیمت بسیار بالا به عنوان مانعی جدی است.
ما امروز به تعداد قابل‌توجهی ماشینآلات معدنی نیاز داریم و آمار ۱۰هزار یا ۱۲هزار دستگاه درست نیست، نیاز حقیقی بخش معدن ۲ تا ۳هزار دستگاه ماشینآلات معدنی است. تصویب مقرراتی که عمر ماشینآلات را تا ۱۰سال پایین آورد، به ضرر معادن و تولیدکننده است. در حال حاضر۶۷هزار دستگاه ماشینآلات برداشت و حمل در معادن فعال هستند و از این تعداد ۱۰هزار دستگاه بالای ۳۰سال هستند و قابلیت استفاده ندارند. عمر میانگین ماشینآلات برداشت و حمل در معادن کشور ۱۸سال است، دلیل افزایش سن ماشینآلات معدنی، محدودیت‌هایی است که برای واردات وضع شده و راهکار بهبود این وضع، کاهش موانع واردات است، اما نباید از واردات با پرداخت تسهیلات حمایت کنیم. بخش زیادی از تولیدات داخل به صورت مونتاژ است و ارز از کشور برای آن خارج می‌شود. بیشتر تولیدات داخلی در بخش ماشینآلات راهسازی است و امروز به‌‌‌جز چند دستگاه، تولید ماشینآلات معدنی نداریم.
در حال حاضر خام فروشی، عدم استقبال سرمایه گذاران بزرگ، فرسوده بودن ماشین آلات و تجهیزات معدنی به عنوان مهمترین موانع توسعه معادن به شمار می‌رود اگر زیرساخت‌ها در این بخش فراهم شود شاهد حضور سرمایه گذاران زیادی در این بخش خواهیم بود اما متأسفانه به دلیل قرار گرفتن محدوده‌های معدنی دورتر از شهرک‌های صنعتی استان امکان ایجاد واحدهای فرآوری معدنی با مشکل مواجه شده است.