نگاهی به مراسم عروسی در بندرکنگ قدیم و رسوم مربوط به آن
دکتر محمد حسن نیا- مراسم عروسی در بندر کنگ از گذشته تاکنون تغییرات زیادی به خود داشته است. با وجود این هنوز هم بسیاری از ارکان عروسی نظیر حجله عروس و غیره در بندر کنگ پا برجا است. اگر چه به دلیل تغییر وضعیت اقتصادی، برخی از عادات و آداب و روسی قدیم کم شده اما هنوز پایبندی به سنت ها در آن مشهود است و این نشان از قدمت شادی و نقش آن در روحیه مردم در بندر کنگ دارد. در این اواخر برخی از زوجین با ازدواج های آسان و حتی گروهی با مراسم مولودخوانی و غیره مراسم خود را برگزار میکردند و با مصاحبه های صورت گرفته با مردم کهنسال بندر کنگ به خوبی مشخص گردید که شیوه برگزاری مراسم بستگی به اندیشه صاحب عروسی داشت و از زمان های قدیم هم بسیاری از خاندان متمول بندرکنگ مراسم عروسی خود را با مولودخوانی برگزار میکردند. برخی از خانواده‌ها هم موسیقی محلی و رقص محلی در عروسی را اجرا می کردند. در قدیم عروسی زیاد شدن حس همگرایی در بین مردم شده و اگر یک عروسی چند شبانه روز بود، بسیاری از مایحتاج عروسی از جمله چوب برای آتش زدن دیگ، آوردن آب از برکه، درست کردن نان و غیره توسط مردم بندر صورت می گرفت و حتی پس از به هم رسیدن دو زوج جوان خیلی از افراد مقداری کمک مالی و غیره به آن ها هدیه می کردند.
یکی از رسوم جالب در عروسی های قدیم بندر کنگ رسم سرهاوی بود که این مراسم را در مناطقی نظیر بستک سرتراشون می گفتند. در مراسم سرهاوی در بندر کنگ که همراه با اصلاح سر داماد بود، بزرگان شهر و اقوام نزدیک دور داماد حلقه زده آواز های متعددی خوانده می‌شد. در این بین یک سجاده سبز نیز در جلوی داماد پهن بود که هر فردی با توجه به توان مالی نزدیکی قومی، رفاقت و دوستی که با داماد داشت مقداری پول در آن سجاده می‌انداخت. معمولاً افراد متمول دعوت شده به عروسی کمک بیشتری به داماد می کردند پس از پایان مراسم سرهاوی داماد، کمک انجام شده به او را جمع کرده و برای شروع زندگی مشترک این کمک مالی را به کار می گرفت. این رسم به غیر از رسمی بود که در آن بر سر داماد پول ریخته و معمولاً بچه های کوچک جمع میکردند. در حال حاضر است رسم سرهاوی که نوعی کمک مالی به داماد بود در بندر کنگ از بین رفته و احیای این مراسم می‌تواند کمک خوبی برای داماد های جوان جهت شروع زندگی مشترکشان باشد. این رسوم که دارای فرهنگ ناملموس بندرکنگ بوده و پشت آنها فلسفه های متعدد وجود دارد، می تواند بار دیگر رایج گردیده و باعث تشویق جوانان به ازدواج گردد. چون یکی از مسائل مهمی که مانع ازدواج جوانان در بندر کنگ است مسئله مالی و تامین هزینه‌های اقتصادی مراسم ازدواج می باشد. رسم و رسومی نظیر سرهاوی و غیره نشان دهنده کوچه گوشه‌ای از توجه به جامعه قدیم به جوانان جهت ازدواج بوده است. مراسم ازدواج در بندر کنگ در گذشته و اکنون تحت تاثیر وضعیت مالی برگزار کنندگان آن بوده است. برخی از خانواده‌ها مراسم مفصل گرفته و چندین روز از آغاز تا پایان طول می‌کشد و برخی هم خیلی ساده برگزار می کنند.
در مجموع آیین ازدواج در بندر کنگ اگر به شکل سنتی آن اجرا گردد، یکی از جالب ترین و منحصر به فرد ترین نمونه ها برای احیای میراث فرهنگی کشور خواهد بود. شکل اجرای مراسم در بندر کنگ بسیار جالب است به طوری که حتی گردشگران داخلی و یا افراد عادی غیربومی که به دلایلی معمولاً اقتصادی وارد شهر می گردند، اگر صدای مراسمی از مراسمات عروسی را بشنوند و یا ناخواسته از نزدیک شاهد یکی از این مراسمات باشند، تمایل پیدا می نمایند تا در مراسم و جشن عروسی شرکت نمایند و از نزدیک مشاهده گر امورات و جنب و جوش های بین افراد باشند. به طوری که از تماشای مراسمات و یا طرز پوشش زنان محلی در عروسی و حتی تزیینات به خصوص داخل منزل عروس، به وجد می آیند و حجله بندر کنگ در کل مناطق خلیج فارس و کشور ایران زبانزد همگان است. جالب است بدانید در گویش محلی به عروسی «گاوو» و به داماد «دومار» و به مراسم عروسی تماشا یا عروسی می گویند و در لا به لای مطالب، شما با کلمات و الفاظ محلی دیگری روبرو می شوید که برای روشن شدن معنا و یا کارایی آنان در جای خود به شرح آنان پرداخته می‌شود. برخی از عبارات نظیر رزیف، سرهاوی، مولودی و غیره در عروسی در بندر کنگ جایگاه خاصی دارد.عروسی در بندر کنگ همانند سایر مناطق نیاز به تهیه مقدمات آن دارد. در تمام ماه های سال در عروسی برگزار نمی‌شود تلاش مردم بندر کنگ بر این است که در فصولی که هوا معتدل است، مراسم را برگزار نمایند تا برای اجرای مراسم نیاز به وسایل برودتی، یخ و غیره نباشد و از سوی دیگر دست اندرکاران عروسی بتواند در شرایط بهتر مقدمات عروسی را فراهم نمایند. اما در گذشته در فصول پاییز، زمستان و بهار بیشتر مردان بندرکنگی در سفرهای دریایی بودند، معمولاً عروسی ها در فصل تابستان انجام می‌گرفت. آماده شدن برای مراسم عروسی در حدود یک سال برای خانواده‌ها زمان لازم دارد؛ این زمانی است که برای تهیه تدارکات عروسی صرف می‌شود. تصمیم گیری درباره زمان عروسی بیشتر توسط خانواده داماد انجام می گیرد، شاید دلیل این امر این است که کلیه تدارکات عروس باید توسط آنها انجام گیرد. اما نظر خانواده عروس هم در این ارتباط مهم بوده است. به ویژه اگر نزدیکان عروس یا داماد وفات میکردند، مراسم برای مدتی به تعویق می‌افتاد. خیلی از عروسی ها در ماه ربیع الاول برگزار می‌شد. ازدواج های فامیلی در بندر کنگ قدیم همانند بیشتر مناطق جنوبی ایران زیاد بوده و برای انجام ازدواج های فامیلی رفتن به خواستگاری و غیره زیاد زمان بر نبوده و برخی از افراد از کودکی به نام هم بودند و در ادامه هم با هم ازدواج میکردند. برای مراسم خواستگاری روال به این صورت بود که یکی از بزرگان خانواده پسر برای دختر نزد خانواده وی می رفت0 پس از چند روز که پاسخ مثبت خانواده عروس اعلام می‌شد، بزرگان خانواده داماد با حلقه انگشتری به همراه ساعت و طلا به خانه عروس می رفتند. در همین روز درباره مهریه و تعداد لباس های عروس توافق می شد. نقش زنان در پیدا کردن همسر برای فرزندان خود به مراتب بیشتر بود. آنها در مراسم های متعدد دختران را می دیدند و در مورد آنها سوال و پرسش بیشتری می کردند. اما در حال حاضر مانند سایر مناطق ایران در بسیاری از موارد پسر و دختر زوج مردم و دلخواه خود را خودشان پیدا می‌کنند. اما باز نقش خانواده در انتخاب همسر برای فرزندان خود زیاد است. چون برخی از ازدواج ها در سنین پایین صورت می‌گیرد در خانواده ها ابتدا در مورد دختر یا پسری که در آینده عروس و داماد آنها خواهد شد به خوبی تحقیق می کنند. در گذشته ازدواج های درون شهری بیشتر بوده و برخی از مردان بندر کنگ در سفرهای دریایی که به هند میرفتند، در بندر کالیکوت با زنان کالیکوتی ازدواج می کردند و در آنجا رسم و رسوم ازدواج آسان تر بود و خواستگاری هم به کمک دیگر دوستان دریانورد صورت می‌گرفت و در صورتیکه دریانوردان بندر کنگ نمی‌توانستند سفرهای دریایی دیگری به بندر کالیکوت بروند، با فرستادن مهریه زنان خود مقداری هزینه دیگر، آنها را از راه دور طلاق می دادند و این رسم در بندر کالیکوت هند پذیرفته شده بود و اگر چندین سال بعد به بندر کالیکوت میرفتند، میتوانستند دوباره با یک دختر دیگر ازدواج نمایند. معمولا وقتی دریانوردان بندر کنگی ازدواج کرده و در بندر کالیکوت به کالیکوت می رسیدند، در مدت اقامت در آنجا یک خانه اجاره نموده و زن خود را به خانه می‌بردند و گاهی هم در خانه پدرخانم خود زندگی می کرده و به پدرخانم خود کمک مالی می نمودند. اما زمانی که آنها در کالیکوت نبودند، خانه اجاره ای را تحویل داده و زن خود را به خانه پدرش می فرستادند. به صورت سالانه نیز هزینه‌ای به زنان خود در بندر کالیکوت می‌دادند. برخی از زنان کالیکوتی به همراه مردان خود به بندر کنگ آمده و در این بندر برای مدتی زندگی میکردند، اما تعداد آنها بسیار اندک بوده است. در حال حاضر ناخدایان قدیمی در بندر گنگ زندگی می‌کنند که هم همسران بندرکنگی داشته و هم همسران کالیکوتی دارند و با فرزندان خود در بندر کالیکوت در ارتباط هستند.
یکی از رسوم جالب در عروسی های قدیم بندر کنگ رسم سرهاوی بود که این مراسم را در مناطقی نظیر بستک سرتراشون می گفتند. در مراسم سرهاوی در بندر کنگ که همراه با اصلاح سر داماد بود، بزرگان شهر و اقوام نزدیک دور داماد حلقه زده آواز های متعددی خوانده می‌شد. در این بین یک سجاده سبز نیز در جلوی داماد پهن بود که هر فردی با توجه به توان مالی نزدیکی قومی، رفاقت و دوستی که با داماد داشت مقداری پول در آن سجاده می‌انداخت. معمولاً افراد متمول دعوت شده به عروسی کمک بیشتری به داماد می کردند پس از پایان مراسم سرهاوی داماد، کمک انجام شده به او را جمع کرده و برای شروع زندگی مشترک این کمک مالی را به کار می گرفت. این رسم به غیر از رسمی بود که در آن بر سر داماد پول ریخته و معمولاً بچه های کوچک جمع میکردند. در حال حاضر است رسم سرهاوی که نوعی کمک مالی به داماد بود در بندر کنگ از بین رفته و احیای این مراسم می‌تواند کمک خوبی برای داماد های جوان جهت شروع زندگی مشترکشان باشد. این رسوم که دارای فرهنگ ناملموس بندرکنگ بوده و پشت آنها فلسفه های متعدد وجود دارد، می تواند بار دیگر رایج گردیده و باعث تشویق جوانان به ازدواج گردد. چون یکی از مسائل مهمی که مانع ازدواج جوانان در بندر کنگ است مسئله مالی و تامین هزینه‌های اقتصادی مراسم ازدواج می باشد. رسم و رسومی نظیر سرهاوی و غیره نشان دهنده کوچه گوشه‌ای از توجه به جامعه قدیم به جوانان جهت ازدواج بوده است. مراسم ازدواج در بندر کنگ در گذشته و اکنون تحت تاثیر وضعیت مالی برگزار کنندگان آن بوده است. برخی از خانواده‌ها مراسم مفصل گرفته و چندین روز از آغاز تا پایان طول می‌کشد و برخی هم خیلی ساده برگزار می کنند.
در مجموع آیین ازدواج در بندر کنگ اگر به شکل سنتی آن اجرا گردد، یکی از جالب ترین و منحصر به فرد ترین نمونه ها برای احیای میراث فرهنگی کشور خواهد بود. شکل اجرای مراسم در بندر کنگ بسیار جالب است به طوری که حتی گردشگران داخلی و یا افراد عادی غیربومی که به دلایلی معمولاً اقتصادی وارد شهر می گردند، اگر صدای مراسمی از مراسمات عروسی را بشنوند و یا ناخواسته از نزدیک شاهد یکی از این مراسمات باشند، تمایل پیدا می نمایند تا در مراسم و جشن عروسی شرکت نمایند و از نزدیک مشاهده گر امورات و جنب و جوش های بین افراد باشند. به طوری که از تماشای مراسمات و یا طرز پوشش زنان محلی در عروسی و حتی تزیینات به خصوص داخل منزل عروس، به وجد می آیند و حجله بندر کنگ در کل مناطق خلیج فارس و کشور ایران زبانزد همگان است. جالب است بدانید در گویش محلی به عروسی «گاوو» و به داماد «دومار» و به مراسم عروسی تماشا یا عروسی می گویند و در لا به لای مطالب، شما با کلمات و الفاظ محلی دیگری روبرو می شوید که برای روشن شدن معنا و یا کارایی آنان در جای خود به شرح آنان پرداخته می‌شود. برخی از عبارات نظیر رزیف، سرهاوی، مولودی و غیره در عروسی در بندر کنگ جایگاه خاصی دارد.عروسی در بندر کنگ همانند سایر مناطق نیاز به تهیه مقدمات آن دارد. در تمام ماه های سال در عروسی برگزار نمی‌شود تلاش مردم بندر کنگ بر این است که در فصولی که هوا معتدل است، مراسم را برگزار نمایند تا برای اجرای مراسم نیاز به وسایل برودتی، یخ و غیره نباشد و از سوی دیگر دست اندرکاران عروسی بتواند در شرایط بهتر مقدمات عروسی را فراهم نمایند. اما در گذشته در فصول پاییز، زمستان و بهار بیشتر مردان بندرکنگی در سفرهای دریایی بودند، معمولاً عروسی ها در فصل تابستان انجام می‌گرفت. آماده شدن برای مراسم عروسی در حدود یک سال برای خانواده‌ها زمان لازم دارد؛ این زمانی است که برای تهیه تدارکات عروسی صرف می‌شود. تصمیم گیری درباره زمان عروسی بیشتر توسط خانواده داماد انجام می گیرد، شاید دلیل این امر این است که کلیه تدارکات عروس باید توسط آنها انجام گیرد. اما نظر خانواده عروس هم در این ارتباط مهم بوده است. به ویژه اگر نزدیکان عروس یا داماد وفات میکردند، مراسم برای مدتی به تعویق می‌افتاد. خیلی از عروسی ها در ماه ربیع الاول برگزار می‌شد. ازدواج های فامیلی در بندر کنگ قدیم همانند بیشتر مناطق جنوبی ایران زیاد بوده و برای انجام ازدواج های فامیلی رفتن به خواستگاری و غیره زیاد زمان بر نبوده و برخی از افراد از کودکی به نام هم بودند و در ادامه هم با هم ازدواج میکردند. برای مراسم خواستگاری روال به این صورت بود که یکی از بزرگان خانواده پسر برای دختر نزد خانواده وی می رفت0 پس از چند روز که پاسخ مثبت خانواده عروس اعلام می‌شد، بزرگان خانواده داماد با حلقه انگشتری به همراه ساعت و طلا به خانه عروس می رفتند. در همین روز درباره مهریه و تعداد لباس های عروس توافق می شد. نقش زنان در پیدا کردن همسر برای فرزندان خود به مراتب بیشتر بود. آنها در مراسم های متعدد دختران را می دیدند و در مورد آنها سوال و پرسش بیشتری می کردند. اما در حال حاضر مانند سایر مناطق ایران در بسیاری از موارد پسر و دختر زوج مردم و دلخواه خود را خودشان پیدا می‌کنند. اما باز نقش خانواده در انتخاب همسر برای فرزندان خود زیاد است. چون برخی از ازدواج ها در سنین پایین صورت می‌گیرد در خانواده ها ابتدا در مورد دختر یا پسری که در آینده عروس و داماد آنها خواهد شد به خوبی تحقیق می کنند. در گذشته ازدواج های درون شهری بیشتر بوده و برخی از مردان بندر کنگ در سفرهای دریایی که به هند میرفتند، در بندر کالیکوت با زنان کالیکوتی ازدواج می کردند و در آنجا رسم و رسوم ازدواج آسان تر بود و خواستگاری هم به کمک دیگر دوستان دریانورد صورت می‌گرفت و در صورتیکه دریانوردان بندر کنگ نمی‌توانستند سفرهای دریایی دیگری به بندر کالیکوت بروند، با فرستادن مهریه زنان خود مقداری هزینه دیگر، آنها را از راه دور طلاق می دادند و این رسم در بندر کالیکوت هند پذیرفته شده بود و اگر چندین سال بعد به بندر کالیکوت میرفتند، میتوانستند دوباره با یک دختر دیگر ازدواج نمایند. معمولا وقتی دریانوردان بندر کنگی ازدواج کرده و در بندر کالیکوت به کالیکوت می رسیدند، در مدت اقامت در آنجا یک خانه اجاره نموده و زن خود را به خانه می‌بردند و گاهی هم در خانه پدرخانم خود زندگی می کرده و به پدرخانم خود کمک مالی می نمودند. اما زمانی که آنها در کالیکوت نبودند، خانه اجاره ای را تحویل داده و زن خود را به خانه پدرش می فرستادند. به صورت سالانه نیز هزینه‌ای به زنان خود در بندر کالیکوت می‌دادند. برخی از زنان کالیکوتی به همراه مردان خود به بندر کنگ آمده و در این بندر برای مدتی زندگی میکردند، اما تعداد آنها بسیار اندک بوده است. در حال حاضر ناخدایان قدیمی در بندر گنگ زندگی می‌کنند که هم همسران بندرکنگی داشته و هم همسران کالیکوتی دارند و با فرزندان خود در بندر کالیکوت در ارتباط هستند.