آبراهه ای که 50سال در باره آن حرف می زنند؛ «اقتصاد سرآمد» بررسی می کند
آثار و نتایج احتمالی اجرایی کردن آبراهه شمال-جنوب
گروه دریامحور – امید متین - آبراهه شمال – جنوب ایران که معمولا به نام «ایرانرود» هم خوانده می شود، از جهات گوناگون نیاز به بحث و بررسی دارد که یکی از مهم ترین آن ها، بررسی محاسن و معایب آن است. در این نوشتار می خواهیم به طور عمومی بدانیم که مزیت های آبراهه شمال- جنوب یا ایرانرود چیست و معایب آن کدام است؟
اما قبل از ورود به بحث، اجازه بدهید تکلیف روزنامه را با نام و عنوان این ابرپروژه مشخص کنیم؛ زیرا عده ای می گویند آبراهه و عده ای آن را ایرانرود صدا می کنند.
آبراهه یا ایرانرود؟
آبراهه شمال – جنوب (یا جنوب به شمال) آبراهه ای است که طول ایران را از خلیج به سمت خزر طی می کند. سابقه این ایده به حوالی سال 1345 می رسد و حدود 50سال از عمر این ایده می گذرد و بیشتر در باره آن حرف زده اند تا عمل.
این آبراهه در مسیرهای گوناگونی ترسیم شده که هر کدام مشخصات فنی خاصی دارد. ایرانرود نام ایده اولیه بود که از نظر فنی مشخصات خاصی دارد که آن را غیرقابل اجرا نشان می دهد. از این رو، جمعی دور هم قرار گرفتند و مسیری جدید با مشخصات فنی جدید تعریف کردند و نام آن را آبراهه گذاشتند.
اما اصل ایده، همان ایده اولیه است؛ یعنی: حفر یک کانال بزرگ با قابلیت کشتیرانی به صورت رفت و برگشت از جنوب تا شمال ایران. این اصل، یک نام می خواهد که برخی می گویند ایرانرود و برخی می گویند آبراهه.
اما تکلیف روز نامه اقتصاد سرآمد با این القاب معلوم نیست و ما واقعا نمی دانیم که باید از کدام اسم استفاده کنیم. «ایرانرود» اسم بسیار زیبا و با مسمایی است و می تواند روی این کانال بزرگ بنشیند و آن را زیباتر کند؛ از این رو، تا مشخص شدن کامل وضعیت اسم این کانال فرضی که شاید قرار باشد دولت سیزدهم همتی در باره آن بکند، از این عنوان استفاده می کند؛ کما این که از عبارت و توصیف آبراهه و آبراهه شمال-جنوب یا جنوب شمال هم استفاده خواهد کرد. به هر روی، نسبت به اسم نه حساسیت خاص داریم و نه منظورمان طرح خاصی از مجموع طرح های کانال شمال جنوب است. پس هم آبراهه به کار می بریم و هم ایرانرود صدایش می زنیم تا ببینیم در آینده، نظرگاه کارشناسان و متخصصان به کجا می رسد.
مز یت های آبراهه شمال جنوب(ایرانرود)
مزیت های بسیار زیادی برای این آّبراهه تعریف کرده اند. متخصصان بنامی روی این ایده کار کرده و این ایده از ابعاد گوناگون فنی، مهندسی، زیست محیطی و.... مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات مقدماتی انجام شده و در صورت همت دولت سیزدهم، مطالعات تکمیلی شروع خواهد شد و بالاخره بعد از 50 سال، وضعیت این ایده مشخص می شود که آیا کاملا از دایره فکری و رسانه ای حذف شود و یا عملیات اجرایی آن آغاز؟
به برخی مزیت ها و محاسن ایرانرود (آبراهه شمال- جنوب) اشاره می کنیم:
اول: GDP
تولید ناخالص داخلی برای هر فعالیت بزرگ اقتصادی در هر کشوری از اهمیت برخوردار است. در مورد ابرپروژه ها همواره این سوال مطرح است که آیا سرمایه گذاری کلان ریالی، دلاری و زمانی برای اجرای ایده ای که حدود 10 سال زمان و میلیاردها اعتبار ریالی و ارزی می خواهد، آیا بر تولید ناخالص داخلی اثر مستقیم خواهد داشت؟
محققان و متخصصانی که مطالعات دقیقی روی آبراهه شمال – جنوب انجام داده اند، بر این باورند که ساخت و بهره برداری از ایرانرود، حداقل 2 درصد بر GDP اثر مستقیم خواهد داشت. این مقدار اثر از نقطه نظر اقتصادی، اثر بسیار زیاد و مهم و موثری به حساب می آید.
برخی در تحقق این درصد، تشکیک می کنند؛ اما اصل اثرگذاری آن بر تولید ناخالص داخلی را رد نمی کنند؛ بنابراین، اثر بر GDP یکی از مزایای انکار ناشدنی آبراهه شمال جنوب به شمار خواهد آمد.
دوم: شناسایی معادن جدید
نکته جالب دیگری که به زبان و قلم متخصصان آمده است این نکته ظریف است:
در صورت شروع اجرای ابرپروژه ایرانرود، میلیاردها متر مکعب خاک جابجا می شود و این یعنی جستجویی محققانه در تمامی طول ایران زمین. این می تواند منجر به شناسایی معادن و ذخایر معدنی قابل توجه شود. و نیز می توان احتمال کشف آثار باستانی ذی قیمت را داد.
به طور طبیعی کانالی به زعم آبراهه 5 و به تصور ایرانرود 500 متر در طول بلند و چندصدکیلومتری ایران قرار است حفر شود؛ این به واقع می تواند احتمال کشف های جدید را به همراه داشته باشد؛ اما ایرادی که به این تصور وارد است این است:
احتمال، احتمال است و قطعیتی در رخ داد آن وجود ندارد. بنابراین ممکن است تمام مسیر را بکنند اما چیزی پیدا نکنند؛ این است که روی این احتمال نباید قسم خورد.
ضمن این که، ایده حفر 500 متری کمی با عقل جور نیست. یک کشتی متوسط به عمق حدود 5 متر نیاز دارد، حفر 500متری چه توجیهی دارد؛ بنابراین ما باید بنا را بر حفر 5 متری بگذاریم و این 5متر، احتمال شناسایی معادن را کم می کند؛ ولی از بین نمی برد. پس احتمال اکتشاف جدید وجود خواهد داشت.
سوم: اشتغال
نکته دیگری که به عنوان حسن و مزیت احداث کانال سراسری ایران (یا همان آبراهه شمال- جنوب یا ایرانرود) ایجاد اشتغال است که کسی در این باره مناقشه ای ندارد. طبیعی است که کار بزرگی مانند آبراهه شمال جنوب، می تواند برای هزاران نفر شغل ایجاد کند و به دلیل طولانی بودن زمان اجرا، حدود یک دهه مشاغل مستقیم و غیرمستقیم آن ثابت خواهند بود.
بعد از احداث نیز به طور طبیعی از جهات گوناگون شغل ایجاد می کند. بستر آبراهه می تواند هم فضایی برای ماهیگیری بدهد و هم مسیری دلچسب برای گردشگری. این ها هر کدام می توانند جماعت قابل توجهی را به شغل برسانند زیرا آبراهه بسیار طولانی است و از چندین استان می گذرد.
کارشناسان بر این باورند که حفر کانال سراسری می تواند بیش از 2 میلیون شغل ایجاد کند. ممکن است تعیین رقم دقیق و قطعی ممکن نباشد، اما این مقدار شغل برای یک پروژه بسیار با معناست. تشکیک کنندگان به اصل ایجاد شغل ثُلمه ای وارد نمی کنند؛ هر چند که روی عدد مشخصی پافشاری نمی کنند اما این حدود از ایجاد شغل را می پذیرند.
چهارم: توسعه کشاورزی در طول ایران
بسیاری از مناطق ایران هم اکنون به دلیل ضعف منابع آبی از چرخه تولید کشاورزی خارج شده اند و روز به روز به دامنه خشکی و کویرهای ایران افزود می شود. به طور طبیعی ورود آب به عمق خاک ایران و چرخش آب در طول یک کانال بزرگ و طولانی می تواند فرصت های کشاورزی را به اوج برساند.
برخی ایراد می گیرند که تامین آن همه آب شیرین برای کشاورزی غیرممکن است! و این آبراهه نمی تواند تمامی آب های لازم برای کشاورزی را به دست بدهد. اما این ایراد ضعیفی است زیرا تکنولوژی شیرین کردن آب، امروزه پیچیده و دور از دسترس نیست؛ کما این که بسیاری از کشورها با استفاده از کارخانجات آب شیرین کن، کشاورزی خود را به اوج رسانده اند و نیز میزان هزینه برای شیرین کردن آب از طریق تولید کشاورزی به راحتی بازگشت داده می شود. هراس از کاربرد تکنولوژی می تواند مربوط به دهه های گذشته باشد؛ اما امروزه استفاده از تکنولوژی امری عادی و دست یافتنی است.
پنجم: سیلاب زدایی
سیلاب در همه جای کشور ما به خصوص در شرق کشور همواره فاجعه به بار می آورد؛ این در حالی است که آبراهه شمال جنوب در طول سرزمین ایران می تواند بهترین مکان برای جمع آوری سیلاب ها باشد و نه تنها جلوی خسران و زیان سیلاب ها را بگیرد بلکه آن ها را به چرخه تولید کشاورزی برگرداند.
ادامه دارد...
اما قبل از ورود به بحث، اجازه بدهید تکلیف روزنامه را با نام و عنوان این ابرپروژه مشخص کنیم؛ زیرا عده ای می گویند آبراهه و عده ای آن را ایرانرود صدا می کنند.
آبراهه یا ایرانرود؟
آبراهه شمال – جنوب (یا جنوب به شمال) آبراهه ای است که طول ایران را از خلیج به سمت خزر طی می کند. سابقه این ایده به حوالی سال 1345 می رسد و حدود 50سال از عمر این ایده می گذرد و بیشتر در باره آن حرف زده اند تا عمل.
این آبراهه در مسیرهای گوناگونی ترسیم شده که هر کدام مشخصات فنی خاصی دارد. ایرانرود نام ایده اولیه بود که از نظر فنی مشخصات خاصی دارد که آن را غیرقابل اجرا نشان می دهد. از این رو، جمعی دور هم قرار گرفتند و مسیری جدید با مشخصات فنی جدید تعریف کردند و نام آن را آبراهه گذاشتند.
اما اصل ایده، همان ایده اولیه است؛ یعنی: حفر یک کانال بزرگ با قابلیت کشتیرانی به صورت رفت و برگشت از جنوب تا شمال ایران. این اصل، یک نام می خواهد که برخی می گویند ایرانرود و برخی می گویند آبراهه.
اما تکلیف روز نامه اقتصاد سرآمد با این القاب معلوم نیست و ما واقعا نمی دانیم که باید از کدام اسم استفاده کنیم. «ایرانرود» اسم بسیار زیبا و با مسمایی است و می تواند روی این کانال بزرگ بنشیند و آن را زیباتر کند؛ از این رو، تا مشخص شدن کامل وضعیت اسم این کانال فرضی که شاید قرار باشد دولت سیزدهم همتی در باره آن بکند، از این عنوان استفاده می کند؛ کما این که از عبارت و توصیف آبراهه و آبراهه شمال-جنوب یا جنوب شمال هم استفاده خواهد کرد. به هر روی، نسبت به اسم نه حساسیت خاص داریم و نه منظورمان طرح خاصی از مجموع طرح های کانال شمال جنوب است. پس هم آبراهه به کار می بریم و هم ایرانرود صدایش می زنیم تا ببینیم در آینده، نظرگاه کارشناسان و متخصصان به کجا می رسد.
مز یت های آبراهه شمال جنوب(ایرانرود)
مزیت های بسیار زیادی برای این آّبراهه تعریف کرده اند. متخصصان بنامی روی این ایده کار کرده و این ایده از ابعاد گوناگون فنی، مهندسی، زیست محیطی و.... مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات مقدماتی انجام شده و در صورت همت دولت سیزدهم، مطالعات تکمیلی شروع خواهد شد و بالاخره بعد از 50 سال، وضعیت این ایده مشخص می شود که آیا کاملا از دایره فکری و رسانه ای حذف شود و یا عملیات اجرایی آن آغاز؟
به برخی مزیت ها و محاسن ایرانرود (آبراهه شمال- جنوب) اشاره می کنیم:
اول: GDP
تولید ناخالص داخلی برای هر فعالیت بزرگ اقتصادی در هر کشوری از اهمیت برخوردار است. در مورد ابرپروژه ها همواره این سوال مطرح است که آیا سرمایه گذاری کلان ریالی، دلاری و زمانی برای اجرای ایده ای که حدود 10 سال زمان و میلیاردها اعتبار ریالی و ارزی می خواهد، آیا بر تولید ناخالص داخلی اثر مستقیم خواهد داشت؟
محققان و متخصصانی که مطالعات دقیقی روی آبراهه شمال – جنوب انجام داده اند، بر این باورند که ساخت و بهره برداری از ایرانرود، حداقل 2 درصد بر GDP اثر مستقیم خواهد داشت. این مقدار اثر از نقطه نظر اقتصادی، اثر بسیار زیاد و مهم و موثری به حساب می آید.
برخی در تحقق این درصد، تشکیک می کنند؛ اما اصل اثرگذاری آن بر تولید ناخالص داخلی را رد نمی کنند؛ بنابراین، اثر بر GDP یکی از مزایای انکار ناشدنی آبراهه شمال جنوب به شمار خواهد آمد.
دوم: شناسایی معادن جدید
نکته جالب دیگری که به زبان و قلم متخصصان آمده است این نکته ظریف است:
در صورت شروع اجرای ابرپروژه ایرانرود، میلیاردها متر مکعب خاک جابجا می شود و این یعنی جستجویی محققانه در تمامی طول ایران زمین. این می تواند منجر به شناسایی معادن و ذخایر معدنی قابل توجه شود. و نیز می توان احتمال کشف آثار باستانی ذی قیمت را داد.
به طور طبیعی کانالی به زعم آبراهه 5 و به تصور ایرانرود 500 متر در طول بلند و چندصدکیلومتری ایران قرار است حفر شود؛ این به واقع می تواند احتمال کشف های جدید را به همراه داشته باشد؛ اما ایرادی که به این تصور وارد است این است:
احتمال، احتمال است و قطعیتی در رخ داد آن وجود ندارد. بنابراین ممکن است تمام مسیر را بکنند اما چیزی پیدا نکنند؛ این است که روی این احتمال نباید قسم خورد.
ضمن این که، ایده حفر 500 متری کمی با عقل جور نیست. یک کشتی متوسط به عمق حدود 5 متر نیاز دارد، حفر 500متری چه توجیهی دارد؛ بنابراین ما باید بنا را بر حفر 5 متری بگذاریم و این 5متر، احتمال شناسایی معادن را کم می کند؛ ولی از بین نمی برد. پس احتمال اکتشاف جدید وجود خواهد داشت.
سوم: اشتغال
نکته دیگری که به عنوان حسن و مزیت احداث کانال سراسری ایران (یا همان آبراهه شمال- جنوب یا ایرانرود) ایجاد اشتغال است که کسی در این باره مناقشه ای ندارد. طبیعی است که کار بزرگی مانند آبراهه شمال جنوب، می تواند برای هزاران نفر شغل ایجاد کند و به دلیل طولانی بودن زمان اجرا، حدود یک دهه مشاغل مستقیم و غیرمستقیم آن ثابت خواهند بود.
بعد از احداث نیز به طور طبیعی از جهات گوناگون شغل ایجاد می کند. بستر آبراهه می تواند هم فضایی برای ماهیگیری بدهد و هم مسیری دلچسب برای گردشگری. این ها هر کدام می توانند جماعت قابل توجهی را به شغل برسانند زیرا آبراهه بسیار طولانی است و از چندین استان می گذرد.
کارشناسان بر این باورند که حفر کانال سراسری می تواند بیش از 2 میلیون شغل ایجاد کند. ممکن است تعیین رقم دقیق و قطعی ممکن نباشد، اما این مقدار شغل برای یک پروژه بسیار با معناست. تشکیک کنندگان به اصل ایجاد شغل ثُلمه ای وارد نمی کنند؛ هر چند که روی عدد مشخصی پافشاری نمی کنند اما این حدود از ایجاد شغل را می پذیرند.
چهارم: توسعه کشاورزی در طول ایران
بسیاری از مناطق ایران هم اکنون به دلیل ضعف منابع آبی از چرخه تولید کشاورزی خارج شده اند و روز به روز به دامنه خشکی و کویرهای ایران افزود می شود. به طور طبیعی ورود آب به عمق خاک ایران و چرخش آب در طول یک کانال بزرگ و طولانی می تواند فرصت های کشاورزی را به اوج برساند.
برخی ایراد می گیرند که تامین آن همه آب شیرین برای کشاورزی غیرممکن است! و این آبراهه نمی تواند تمامی آب های لازم برای کشاورزی را به دست بدهد. اما این ایراد ضعیفی است زیرا تکنولوژی شیرین کردن آب، امروزه پیچیده و دور از دسترس نیست؛ کما این که بسیاری از کشورها با استفاده از کارخانجات آب شیرین کن، کشاورزی خود را به اوج رسانده اند و نیز میزان هزینه برای شیرین کردن آب از طریق تولید کشاورزی به راحتی بازگشت داده می شود. هراس از کاربرد تکنولوژی می تواند مربوط به دهه های گذشته باشد؛ اما امروزه استفاده از تکنولوژی امری عادی و دست یافتنی است.
پنجم: سیلاب زدایی
سیلاب در همه جای کشور ما به خصوص در شرق کشور همواره فاجعه به بار می آورد؛ این در حالی است که آبراهه شمال جنوب در طول سرزمین ایران می تواند بهترین مکان برای جمع آوری سیلاب ها باشد و نه تنها جلوی خسران و زیان سیلاب ها را بگیرد بلکه آن ها را به چرخه تولید کشاورزی برگرداند.
ادامه دارد...