واکاوی برنامه وزارت نیرو در بخش شیرین‌سازی آب دریا
ضرباهنگ ساخت و بهره‌برداری آب شیرین‌کن در سواحل
گروه انرژی و آب - مدیریت منابع آب در ایران همواره یکی از مهمترین مسائل حاکمیت بوده است، مسائلی نظیر تامین آب شرب مردم، صنایع، کشاورزی و حقابه محیط زیست از چالش‌هایی است که طی سال‌های اخیر مطرح شده است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، برنامه مدیریت منابع آب با هدف ارتقای بهره‌وری منابع و استفاده بهینه از آب در دستور کار قرار گرفته است. با گذشته بیش از 17 ماه گذشته است. فارس در همین راستا برای کسب اطلاع بیشتر در این رابطه به سراغ هاشم امینی، معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب کشور، رفته تا پیرامون مسئله آب و برنامه‌های وزارت نیرو در کشور با وی به بحث بگذارند.
مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
نگهداشت و حفظ آب و تصفیه و بازچرخانی، محور کار دولت است
شما به عنوان معاونت راهبری و نظارت بر بهره‌برداری آبفای کل کشور، وضعیت کنونی آب در کشور و چشم‌انداز آن را چگونه تشریح می‌کنید؟
امینی: کشور ایران در طول تاریخ یعنی از زمانی که آریایی‌ها از شمال قفقاز وارد فلات مرکزی ایران شدند، با سرزمینی خشک و نیمه‌خشک مواجه شدند که گستردگی و حاصلخیزی خاکش برایشان بسیار جذاب بود. آنها به مرور یاد گرفتند تا چگونه از منابع موجود آن بهترین بهره‌برداری را ببرند. بعدها که دولت‌های ماد یا پارس شکل گرفت، بزرگترین دغدغه حاکمیت سیاست‌گذاری در حوضه آب بود، به‌طوری که در کتیبه‌های باقیمانده از آن دوره مثلا هخامنشیان اشاره شده است که «خدایا کشور ما را از خشکسالی در امان بدار». این نشان از آن دارد که ایرانیان با کم‌آبی ناآشنا نبودند و نیستند. این سرزمین همواره خشک و کم‌آب بوده است. اما چیزی که حائز است نگاه حاکمیتی به آب نزد ایرانیان است. شگفتی‌های سازه‌ای آبی در ایران گواه بر این مدعاست.
این مقدمه را عرض کردم تا به دوران معاصر بپردازم که همچنان وضعیت تغییر نکرده است. ما همچنان نوسانات تغییر اقلیمی را در فلات مرکزی ایران شاهدیم. این چیز عجیبی نیست. ما پس از یکی دو سال ترسالی وارد یک خشکسالی شدیم پس با یک نگاه تاریخی به این واقعه پی می‌بریم که ما ایرانی‌ها سازگاری با کم‌آبی را باید با یک الگوی ملی و نگاه حاکمیتی مدنظر قرار دهیم.
در حال حاضر راهبرد مدیریت منابع آب کشور در چه بخشی متمرکز شده است؟
امینی: باید عرض کنم که ما دوران باشکوه سدسازی را پشت سرگذاشته‌ایم. در این ۴۴ سال بعد از انقلاب ما همه رکورد‌های سدسازی را در دنیا شکستیم و تا حدودی از ظرفیت‌های آب‌های متعارف و سطحی خود بهترین بهره را بردیم. امروزه بعد از گام اول دولت در امر آب یعنی همان دوره سدسازی، ما وارد بحث‌های جدید شده‌ایم. یک زمانی بود که اهم اخبار کشور افتتاح سد و پروژه‌های آبرسانی در جای‌جای ایران بود. اما امروز هفته و ماهی نیست که در زمینه افتتاح یا مطالعه طرح‌های تصفیه‌خانه‌ای طرحی نداشته باشیم. این همان نگاه حاکمیتی به آب است که عرض کردم. در سرزمینی که منابع آبی و بارش‌ها کم است، گام بعدی پس از سدسازی، نگهداشت و حفظ آب و تصفیه و بازچرخانی آن است. اما کار به همین جا ختم نمی‌شود. استفاده از ظرفیت‌ها و دانش و تجربه جهانی بحث بعدی است. آب شیرین‌کن‌ها، خطوط آبرسانی، اصلاح خطوط و جلوگیری از هدر رفت، اصلاح الگوی مصرف، بازچرخانی پساب و هزاران شیوه دیگر برای تأمین منابع مورد نیاز توسعه کشور در صدر برنامه‌های دولت محترم سیزدهم و شخص رئیس جمهور عزیز و به تبع آن وزارت نیرو قرار دارد که بی‌وقفه در حال انجام و پیگیری است. چاره‌ای هم نداریم. نمی‌توانیم چرخ‌های توسعه کشور را معطل نگه‌داریم تا دوره خشکسالی تمام شود.
95 آب شیرین‌کن در حال ساخت و بهره‌برداری است
در پایان در خصوص شیرین‌سازی آب دریا و بهره‌برداری از آن توضیح می‌دهید؟
امینی: ببینید بحث شیرین‌سازی آب برای مصارف شرب جهت شهرهای حاشیه دریا بسیار مناسب است. مناسب از لحاظ قیمت تمام‌شده عرض می‌کنم. در خصوص انتقال آن باید پژوهش و برنامه‌ریزی وسیعی صورت بگیرد که البته در دستور کار است.
در حال حاضر تعداد 95 پروژه آب شیرین‌کن با ظرفیت 638 هزار مترمکعب در شبانه‌روز با حجم سرمایه‌گذاری بیش از 38600 میلیارد ریال (به قیمت زمان عقد قرارداد) در حال ساخت و بهره‌برداری است. از این تعداد، 75 پروژه با ظرفیت 443 هزار مترمکعب در شبانه‌روز و مبلغ سرمایه گذاری 18750 میلیارد ریال در حال بهره‌برداری و تعداد 20 پروژه با ظرفیت 194 هزار و 700 مترمکعب در شبانه روز و مبلغ سرمایه‌گذاری 19900 میلیارد ریال در حال ساخت است، این نشان از خواست دولت برای تأمین آب ساکنان حاشیه دریا است.
برنامه وزارت نیرو در بخش شیرین‌سازی آب دریا چیست؟
امینی: وزارت نیرو از روش‌های مختلف بنا دارد تا ظرفیت آب شیرین‌کن‌ها را هر سال توسعه دهد. استفاده از ردیف خرید تضمینی آب، خودگردان‌کردن پروژه‌های فاضلاب بهره‌مند از ردیف خرید تضمینی و اضافه‌کردن پروژه‌های آب شیرین‌کن، استفاده از ظرفیت صنایع برای تأمین آب شرب نقاط جمعیتی برای کاهش قیمت تمام شده شرب، تعریف پروژه‌های جدید آب شیرین‌کن به روش EPC و پرداخت از محل تهاتر نفت، اسناد خزانه اسلامی و یا سایر روش‌ها دیگر.
برنامه وزارت نیرو این خواهد بود که حداقل 400 هزار مترمکعب در شبانه‌روز تا پایان دولت سیزدهم به ظرفیت آب شیرین‌کن‌های در حال بهره‌برداری از روش‌های فوق اضافه کند که با حمایت‌های همه‌جانبه سایر ارگان‌ها از جمله سازمان محترم برنامه و بودجه قابل دستیابی است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، برنامه مدیریت منابع آب با هدف ارتقای بهره‌وری منابع و استفاده بهینه از آب در دستور کار قرار گرفته است. با گذشته بیش از 17 ماه گذشته است. فارس در همین راستا برای کسب اطلاع بیشتر در این رابطه به سراغ هاشم امینی، معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب کشور، رفته تا پیرامون مسئله آب و برنامه‌های وزارت نیرو در کشور با وی به بحث بگذارند.
مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
نگهداشت و حفظ آب و تصفیه و بازچرخانی، محور کار دولت است
شما به عنوان معاونت راهبری و نظارت بر بهره‌برداری آبفای کل کشور، وضعیت کنونی آب در کشور و چشم‌انداز آن را چگونه تشریح می‌کنید؟
امینی: کشور ایران در طول تاریخ یعنی از زمانی که آریایی‌ها از شمال قفقاز وارد فلات مرکزی ایران شدند، با سرزمینی خشک و نیمه‌خشک مواجه شدند که گستردگی و حاصلخیزی خاکش برایشان بسیار جذاب بود. آنها به مرور یاد گرفتند تا چگونه از منابع موجود آن بهترین بهره‌برداری را ببرند. بعدها که دولت‌های ماد یا پارس شکل گرفت، بزرگترین دغدغه حاکمیت سیاست‌گذاری در حوضه آب بود، به‌طوری که در کتیبه‌های باقیمانده از آن دوره مثلا هخامنشیان اشاره شده است که «خدایا کشور ما را از خشکسالی در امان بدار». این نشان از آن دارد که ایرانیان با کم‌آبی ناآشنا نبودند و نیستند. این سرزمین همواره خشک و کم‌آب بوده است. اما چیزی که حائز است نگاه حاکمیتی به آب نزد ایرانیان است. شگفتی‌های سازه‌ای آبی در ایران گواه بر این مدعاست.
این مقدمه را عرض کردم تا به دوران معاصر بپردازم که همچنان وضعیت تغییر نکرده است. ما همچنان نوسانات تغییر اقلیمی را در فلات مرکزی ایران شاهدیم. این چیز عجیبی نیست. ما پس از یکی دو سال ترسالی وارد یک خشکسالی شدیم پس با یک نگاه تاریخی به این واقعه پی می‌بریم که ما ایرانی‌ها سازگاری با کم‌آبی را باید با یک الگوی ملی و نگاه حاکمیتی مدنظر قرار دهیم.
در حال حاضر راهبرد مدیریت منابع آب کشور در چه بخشی متمرکز شده است؟
امینی: باید عرض کنم که ما دوران باشکوه سدسازی را پشت سرگذاشته‌ایم. در این ۴۴ سال بعد از انقلاب ما همه رکورد‌های سدسازی را در دنیا شکستیم و تا حدودی از ظرفیت‌های آب‌های متعارف و سطحی خود بهترین بهره را بردیم. امروزه بعد از گام اول دولت در امر آب یعنی همان دوره سدسازی، ما وارد بحث‌های جدید شده‌ایم. یک زمانی بود که اهم اخبار کشور افتتاح سد و پروژه‌های آبرسانی در جای‌جای ایران بود. اما امروز هفته و ماهی نیست که در زمینه افتتاح یا مطالعه طرح‌های تصفیه‌خانه‌ای طرحی نداشته باشیم. این همان نگاه حاکمیتی به آب است که عرض کردم. در سرزمینی که منابع آبی و بارش‌ها کم است، گام بعدی پس از سدسازی، نگهداشت و حفظ آب و تصفیه و بازچرخانی آن است. اما کار به همین جا ختم نمی‌شود. استفاده از ظرفیت‌ها و دانش و تجربه جهانی بحث بعدی است. آب شیرین‌کن‌ها، خطوط آبرسانی، اصلاح خطوط و جلوگیری از هدر رفت، اصلاح الگوی مصرف، بازچرخانی پساب و هزاران شیوه دیگر برای تأمین منابع مورد نیاز توسعه کشور در صدر برنامه‌های دولت محترم سیزدهم و شخص رئیس جمهور عزیز و به تبع آن وزارت نیرو قرار دارد که بی‌وقفه در حال انجام و پیگیری است. چاره‌ای هم نداریم. نمی‌توانیم چرخ‌های توسعه کشور را معطل نگه‌داریم تا دوره خشکسالی تمام شود.
95 آب شیرین‌کن در حال ساخت و بهره‌برداری است
در پایان در خصوص شیرین‌سازی آب دریا و بهره‌برداری از آن توضیح می‌دهید؟
امینی: ببینید بحث شیرین‌سازی آب برای مصارف شرب جهت شهرهای حاشیه دریا بسیار مناسب است. مناسب از لحاظ قیمت تمام‌شده عرض می‌کنم. در خصوص انتقال آن باید پژوهش و برنامه‌ریزی وسیعی صورت بگیرد که البته در دستور کار است.
در حال حاضر تعداد 95 پروژه آب شیرین‌کن با ظرفیت 638 هزار مترمکعب در شبانه‌روز با حجم سرمایه‌گذاری بیش از 38600 میلیارد ریال (به قیمت زمان عقد قرارداد) در حال ساخت و بهره‌برداری است. از این تعداد، 75 پروژه با ظرفیت 443 هزار مترمکعب در شبانه‌روز و مبلغ سرمایه گذاری 18750 میلیارد ریال در حال بهره‌برداری و تعداد 20 پروژه با ظرفیت 194 هزار و 700 مترمکعب در شبانه روز و مبلغ سرمایه‌گذاری 19900 میلیارد ریال در حال ساخت است، این نشان از خواست دولت برای تأمین آب ساکنان حاشیه دریا است.
برنامه وزارت نیرو در بخش شیرین‌سازی آب دریا چیست؟
امینی: وزارت نیرو از روش‌های مختلف بنا دارد تا ظرفیت آب شیرین‌کن‌ها را هر سال توسعه دهد. استفاده از ردیف خرید تضمینی آب، خودگردان‌کردن پروژه‌های فاضلاب بهره‌مند از ردیف خرید تضمینی و اضافه‌کردن پروژه‌های آب شیرین‌کن، استفاده از ظرفیت صنایع برای تأمین آب شرب نقاط جمعیتی برای کاهش قیمت تمام شده شرب، تعریف پروژه‌های جدید آب شیرین‌کن به روش EPC و پرداخت از محل تهاتر نفت، اسناد خزانه اسلامی و یا سایر روش‌ها دیگر.
برنامه وزارت نیرو این خواهد بود که حداقل 400 هزار مترمکعب در شبانه‌روز تا پایان دولت سیزدهم به ظرفیت آب شیرین‌کن‌های در حال بهره‌برداری از روش‌های فوق اضافه کند که با حمایت‌های همه‌جانبه سایر ارگان‌ها از جمله سازمان محترم برنامه و بودجه قابل دستیابی است.