شهراد کوکبی در گفت وگو با« اقتصاد سرآمد»
نگاه دنیا به سمت دریاست
گروه اقتصاددریا – یونس اسماعیلی نژاد - 24 اسفند، روز سرنوشت سازی است برای اهالی دریا. برای کسانی که دل در گرو دریا دارند و چشم امید به توان و ظرفیت اهالی دریا و انتظاری که از انجمن مهندسی دریایی ایران برای مدیریت توان های فکری و تسهیل تبدیل ایده به عمل و تهییج حرکت شتابنده جامعه به سوی دریا می رود.
در این رابطه، اهالی دریا و کسانی که انگیزه فکری و عملی دارند، با اقتصادسرآمد به عنوان نشریه نمونه دریایی کشور، به هم اندیشی و گفت و گو پرداختند و در باره دریا و دریانوردی، کشتی و کشتی سازی و مجموع صنایع بندر و دریا سخن گفتند.
دکتر شهراد کوکبی جهرمی یکی از متخصصان و فعالان دریایی است که با انگیزه قوی و هیجان ستودنی با ما سخن گفت که درادامه بخشی از گفت و گوی مفصل اقتصادسرآمد با او را می خوانید. ما در تلاش هستیم تا دریک میزگرد تخصصی، موضوع «مزیت نسبی کشتی سازی ایران» را با حضور وی برگزار کنیم و مباحث اصلی را به طور تفصیلی در آن جا بیاوریم.
اقتصاد سرآمد: آن چه بهانه گفت وگوی ماست، «انتخابات انجمن مهندسی دریایی ایران» است؛ پس مصاحبه را با این سوال آغاز می کنم: آیا انجمن مهندسی دریایی ایران، اهمیت دارد؟ این که انجمن اهمیت دارد یا خیر، بن مایه مباحثی است که ما را به سمت یک انتخابات موفق یا ناموفق در 24 اسفند می کشاند و سوالی است که موافق و مخالفان خاص خودش را دارد. شما چه موضعی دارید؟
شهراد کوکبی: انجمن مهندسی دریایی ایران بسیار مهم است. بسیار اثرگذار بوده و می تواند باردیگر، رکود فعلی را پشت سر گذاشته و به اثرگذاری بالا برسد.
انجمن یک کانون اندیشه ورزی است. کانون تولید فکر و ایده است. محلی است که برای تصمیم سازان و تصمیم گیران قابل قبول و قابل اتکال است و با این ظرفیتی که داردف به راحتی می تواند در تحقق اقتصاد دریامحور موثر باشد. اعضای انجمن، همه از اهالی حرفه و فن دریا هستند و دانش و تجربه بالایی دارند. تجمیع افکار و آراء و نظرات علمی و فنی این اعضا، یک گنج بزرگ و یک نعمت ارزش مند برای جامعه است؛ بنابراین، انجمن مهندسی دریا –مانند هر انجمن دانش محوری در دنیا- دارای ارزش داخلی و اعتبار جهانی است؛ زیرا تولید دانش می کنند و به عنوان یک عنصر «دانش بنیان» ارزش و اعتبار علمی و کاربردی دارد.
برای آشنا شدن با اهمیت انجمن بهتر است شرایط صنایع دریایی کشور را قبل و بعد از شروع فعالیت های انجمن در نظر بگیریم. روشنگری های انجمن در آن زمان نشان داد که دولت ها برای توسعه صنایع کشتی سازی برنامه دارند و از طریق انواع مختلف یارانه های مستقیم و غیر مستقیم از این صنایع حمایت می کنند. این فعالیت ها منجر به توجه وزارت صنایع وقت به صنعت کشتی سازی و قراردادن یکی از ارزنده ترین مدیران خود در راس مدیریت بزرگ ترین مجموعه کشتی سازی کشور گردید که نتیجه آن تا حد زیادی به تکمیل سرمایه گذاری های صورت گرفته و شروع فعالیت های ساخت کشتی های اقیانوس پیما و در نهایت به تهیه و تصویب قانون حمایت از توسعه صنایع دریایی گردید.
اقتصاد سرآمد: اشاره کردید به یک دوره رکود. انجمن چه آثار و آورده های داشته و چرا وارد رکود شد و آیا انتخابات پیش رو ر امید بخش می دانید که کشتی انجمن از گرداب رکود بیرون بیاید؟
شهراد کوکبی: شروع فعالیت های ساخت کشتی موجب گردید تا از انجمن فاصله بگیریم ولی از دور شاهد فعالیت ها و رشد انجمن بودم. حتی در دوره ای به عنوان انجمن نمونه علمی انتخاب شد. طی این دوران افراد مشخصی مسئولیت هدایت انجمن را عهده دار بودند و به نظرم نوعی وابستگی احساسی ما بین این افراد و انجمن به وجود آمد. بنده خود دچار این نوع وابستگی ها گردیده ام. وابستگی می تواند موجب نگرانی در مقابل پذیرش ایده های جدید گردد و این به نظرم شروع بروز اختلافات گردید که عمدتا به دلیل سوتفاهم صورت گرفته است. البته این برداشت کلی من از موضوع است ولی در جریان جزئیات مباحثات صورت گرفته نیستم. طولانی شدن این اختلافات منجر به مستهلک شدن انرژی و انگیزه افراد با تجربه و دلسوز و کناره گیری آنها گردید و بدینگونه دوران رکود انجمن آغازگردید.
اعضای انجمن، انسان های توانمند و موفقی هستند و به راحتی می توانند به رکود پایان دهند. در گذشته، انجمن اثر مهمی در تولید دانش دریایی داشته اند. جلسات متعددی با مسئولان برگزار کرده و نگاه و نظر مسئولان را به سمت دریا جلب کرده اند. به طور کلی، آثار موفقی از خود به جا گذاشت؛ اما بنا به دلایلی که «نبود انگیزه» در برخی از اعضای هیات مدیره دلیل مهم آن است، انجمن از مسیر تلاش منحرف شد و به رکود تلخی گرایید. بدون شک این وضعیت با انتخابات جدید تغییر خواهد کرد و انجمن بار دیگر دریایی عمل خواهد کرد.
اقتصاد سرآمد: اگر بخواهید یک دلیل بزرگ و راهبردی برای اثبات اهمیت انجمن مهندسی دریایی ارائه کنید، آن یک دلیل کدام خواهد بود؟
شهراد کوکبی: صنایع دریایی کشور در نقطه عطف تاریخی خود قرار دارند. همانطورکه میدانید اقتصاد دریا به عنوان یکی از موضوعات کلیدی در برنامه هفتم توسعه لحاظ گردیده است. برنامه ریزی ها در حال حاضر توسط افراد کم آشنا با مسائل دریا در حال توسعه است و در چنین شرایطی نقش انجمن در تدوین این برنامه به نظرم تعیین کننده خواهد بود. امیدوارم افراد با تجربه دیروز و جوانان با انگیزه امروز همگی در ارائه رهنمودهای لازم به مسئولین در چارچوب انجمن مهندسی دریایی مشارکت نمایند. به نظرم کشتی سازی در کنار سایر اجزای اصلی اقتصاد دریا از اهمیت یکسانی برخوردارند مگر اینکه بر اساس مولفه های اقتصادی راهبردی تفاوتهایی ظهور کنند. نمیتوان بدون ارائه ادله کافی بین اجزای مختلف اقتصاد دریا از پیش اولویتی را قائل بود.
البته مولفه های قابل اثباتی بر اهمیت راهبردی کشتی سازی وجود دارد. این دلیل بزرگی است که من به آن باور دارم و معتقدم که انجمن مهندسی دریایی در تبیین و تحقق این آرمان، بسیار می تواند موثر و موفق باشد. به عبارتی، انجمن مهندسی دریایی ظرفیت های بزرگی دارد که با وجود اعضای قوی، حرفه ای و دانشی می تواند بر مسائل راهبردی کشور موثر باشد.
کشتی سازی که مبنا و منطق «دریانوردی راهبردی» دارد، نیاز استراتژیک ایران است و می توان به کمک انجمن چنین مباحثی را مطرح و از آن دفاع کرد و مسئولان را به سمت تأمین آینده با نگاه راهبردی هدایت کرد.
اقتصاد سرآمد: کشتی سازی یک مقوله اقتصادی است؛ چرا با منطق راهبردی در باره آن استدلال می کنید؟
شهراد کوکبی: مطابق با قانون حمایت از توسعه صنایع دریایی ، 20 درصد به ساخت کشتی یارانه تعلق میگیرد. به این آن معنا است که کشتی سازی به خودی خود و حداقل در شرایط موجود یک فعالیت اقتصادی نبوده و برای حمایت از آن باید مولفه های دیگری را در نظر گرفت. الیته این بند قانونی هیچ زمان اجرایی نگردید و مدت 10 ساله اعتبار این بند قانونی نیز سپری گردیده است.
این بحث مفصلی می طلبد که امیدوارم در آینده با هماهنگی که شما انجام می دهید، در یک میزگرد علمی به تحلیل دقیق مساله بپردازم. اما به اختصار به چند نکته اشاره می کنم:
اول: کشتی سازی در ایران منطق اقتصادی ندارد. یعنی اقتصادی نیست. همین چند موردی هم که ساخته ایم، با ضرر ساخته ایم. به طور کلی، اقتصاد کشتی سازی در دست سه کشور چین، کره جنوبی و ژآپن است که حدود 80درصد بازار جهان را در اختیار دارند. بسیاری از کشورهایی که قبلا کشتی می ساختند از این صنعت خارج شده و به ساخت تجهیزات روی آورده اند.
در کشور ایران کنونی، زیرساخت لازم برای کشتی سازی وجود ندارد؛ اما باید کشتی بسازد. شاید در نگاه اول، تناقض در این گفته برداشت کنید؛ اما باید تاکید کنم که باید کشتی بسازیم، اما نه با منطق اقتصادی، بلکه با منطق «دریانوردی راهبردی».
اقتصاد سرآمد: دریانوردی راهبردی نکته خاص و جالبی است و من درباره آن اطلاعات خوبی ندارم و به خوبی آن را درک نمی کنم. لطفا به اختصار توضیح بدهید که «دریانوردی راهبردی» به چه معناست؟
شهراد کوکبی: به اختصار می توانم گفت که دنیا به دلیل کاهش منایع خشکی ها به سمت دریا و بهره برداری از منابع آبهای عمیق می رود و ما هم باید با حرکت جهانیان همراهی کنیم. بهره برداری در آبهای عمیق نیازمند طیف وسیعی از تجهیزات شناور است.
نکته دیگر ،صنعت کشتی سازی صنایع ما را وادار به ساخت محصولات با کیفیت و با قابلیت صادراتی خواهد نمود. موجب بیشترین اشتغال زایی در مقایسه با سایر صنایع می گردد.
نکته دیگر به نقل از سرلشکر شمخانی می گویم که گفت: نقطه اصلی ضعف و تهاجم علیه ما از دریا خواهد بود.
نکته دیگر توجه کنید که اولین تحریم ها علیه کشتی رانی و دریانوردی ایران اعمال شد.
نکته دیگر بیفزایم که ما با توجه به تحریم ها باید به فکر دریانوردی و رفتن به عمق اقیانوس ها باشیم و همه این ها یک چیز می خواهد و آن این است که ما باید کشتی بسازیم؛ حتی اگر فعلا نفع اقتصادی نداشته باشد ولی باید به سوی اقتصادی نمودن آن حرکت کنیم. منطق دریانوردی راهبردی یعنی تامین نیاز امنیتی آینده از یک سو و تسلط به دریاها از دیگر سوست که برای این امر مهم ما ناچاریم و باید به سمت کشتی سازی برویم. ما به طی این مسیر نیازمندیم هم برای اقتدار دریایی و هم برای جلوگیری از تهدید از سمت دریا.
اقتصاد سرآمد: تحلیل عمیق و گسترده موضوع را وامی گذارم به میزگرد علمی که شما وعده اش را دادید و من با شما همراهی می کنم تا با همفکری دیگر فعالان و آگاهان حوزه دریا بررسی کنیم که آیا باید کشتی بسازیم یا نه. ضمن این که انتظار می رود انجمن مهندسی دریایی بعد از انتخابات 24 اسفند، حرکت نوینی آغاز کند و مباحث عمیق و راهبردی را مطرح و پیگیری کند و این چیزی است که هم از انجمن انتظار می رود و هم اعضای انجمن توان کارهای بزرگ را دارند.
در این رابطه، اهالی دریا و کسانی که انگیزه فکری و عملی دارند، با اقتصادسرآمد به عنوان نشریه نمونه دریایی کشور، به هم اندیشی و گفت و گو پرداختند و در باره دریا و دریانوردی، کشتی و کشتی سازی و مجموع صنایع بندر و دریا سخن گفتند.
دکتر شهراد کوکبی جهرمی یکی از متخصصان و فعالان دریایی است که با انگیزه قوی و هیجان ستودنی با ما سخن گفت که درادامه بخشی از گفت و گوی مفصل اقتصادسرآمد با او را می خوانید. ما در تلاش هستیم تا دریک میزگرد تخصصی، موضوع «مزیت نسبی کشتی سازی ایران» را با حضور وی برگزار کنیم و مباحث اصلی را به طور تفصیلی در آن جا بیاوریم.
اقتصاد سرآمد: آن چه بهانه گفت وگوی ماست، «انتخابات انجمن مهندسی دریایی ایران» است؛ پس مصاحبه را با این سوال آغاز می کنم: آیا انجمن مهندسی دریایی ایران، اهمیت دارد؟ این که انجمن اهمیت دارد یا خیر، بن مایه مباحثی است که ما را به سمت یک انتخابات موفق یا ناموفق در 24 اسفند می کشاند و سوالی است که موافق و مخالفان خاص خودش را دارد. شما چه موضعی دارید؟
شهراد کوکبی: انجمن مهندسی دریایی ایران بسیار مهم است. بسیار اثرگذار بوده و می تواند باردیگر، رکود فعلی را پشت سر گذاشته و به اثرگذاری بالا برسد.
انجمن یک کانون اندیشه ورزی است. کانون تولید فکر و ایده است. محلی است که برای تصمیم سازان و تصمیم گیران قابل قبول و قابل اتکال است و با این ظرفیتی که داردف به راحتی می تواند در تحقق اقتصاد دریامحور موثر باشد. اعضای انجمن، همه از اهالی حرفه و فن دریا هستند و دانش و تجربه بالایی دارند. تجمیع افکار و آراء و نظرات علمی و فنی این اعضا، یک گنج بزرگ و یک نعمت ارزش مند برای جامعه است؛ بنابراین، انجمن مهندسی دریا –مانند هر انجمن دانش محوری در دنیا- دارای ارزش داخلی و اعتبار جهانی است؛ زیرا تولید دانش می کنند و به عنوان یک عنصر «دانش بنیان» ارزش و اعتبار علمی و کاربردی دارد.
برای آشنا شدن با اهمیت انجمن بهتر است شرایط صنایع دریایی کشور را قبل و بعد از شروع فعالیت های انجمن در نظر بگیریم. روشنگری های انجمن در آن زمان نشان داد که دولت ها برای توسعه صنایع کشتی سازی برنامه دارند و از طریق انواع مختلف یارانه های مستقیم و غیر مستقیم از این صنایع حمایت می کنند. این فعالیت ها منجر به توجه وزارت صنایع وقت به صنعت کشتی سازی و قراردادن یکی از ارزنده ترین مدیران خود در راس مدیریت بزرگ ترین مجموعه کشتی سازی کشور گردید که نتیجه آن تا حد زیادی به تکمیل سرمایه گذاری های صورت گرفته و شروع فعالیت های ساخت کشتی های اقیانوس پیما و در نهایت به تهیه و تصویب قانون حمایت از توسعه صنایع دریایی گردید.
اقتصاد سرآمد: اشاره کردید به یک دوره رکود. انجمن چه آثار و آورده های داشته و چرا وارد رکود شد و آیا انتخابات پیش رو ر امید بخش می دانید که کشتی انجمن از گرداب رکود بیرون بیاید؟
شهراد کوکبی: شروع فعالیت های ساخت کشتی موجب گردید تا از انجمن فاصله بگیریم ولی از دور شاهد فعالیت ها و رشد انجمن بودم. حتی در دوره ای به عنوان انجمن نمونه علمی انتخاب شد. طی این دوران افراد مشخصی مسئولیت هدایت انجمن را عهده دار بودند و به نظرم نوعی وابستگی احساسی ما بین این افراد و انجمن به وجود آمد. بنده خود دچار این نوع وابستگی ها گردیده ام. وابستگی می تواند موجب نگرانی در مقابل پذیرش ایده های جدید گردد و این به نظرم شروع بروز اختلافات گردید که عمدتا به دلیل سوتفاهم صورت گرفته است. البته این برداشت کلی من از موضوع است ولی در جریان جزئیات مباحثات صورت گرفته نیستم. طولانی شدن این اختلافات منجر به مستهلک شدن انرژی و انگیزه افراد با تجربه و دلسوز و کناره گیری آنها گردید و بدینگونه دوران رکود انجمن آغازگردید.
اعضای انجمن، انسان های توانمند و موفقی هستند و به راحتی می توانند به رکود پایان دهند. در گذشته، انجمن اثر مهمی در تولید دانش دریایی داشته اند. جلسات متعددی با مسئولان برگزار کرده و نگاه و نظر مسئولان را به سمت دریا جلب کرده اند. به طور کلی، آثار موفقی از خود به جا گذاشت؛ اما بنا به دلایلی که «نبود انگیزه» در برخی از اعضای هیات مدیره دلیل مهم آن است، انجمن از مسیر تلاش منحرف شد و به رکود تلخی گرایید. بدون شک این وضعیت با انتخابات جدید تغییر خواهد کرد و انجمن بار دیگر دریایی عمل خواهد کرد.
اقتصاد سرآمد: اگر بخواهید یک دلیل بزرگ و راهبردی برای اثبات اهمیت انجمن مهندسی دریایی ارائه کنید، آن یک دلیل کدام خواهد بود؟
شهراد کوکبی: صنایع دریایی کشور در نقطه عطف تاریخی خود قرار دارند. همانطورکه میدانید اقتصاد دریا به عنوان یکی از موضوعات کلیدی در برنامه هفتم توسعه لحاظ گردیده است. برنامه ریزی ها در حال حاضر توسط افراد کم آشنا با مسائل دریا در حال توسعه است و در چنین شرایطی نقش انجمن در تدوین این برنامه به نظرم تعیین کننده خواهد بود. امیدوارم افراد با تجربه دیروز و جوانان با انگیزه امروز همگی در ارائه رهنمودهای لازم به مسئولین در چارچوب انجمن مهندسی دریایی مشارکت نمایند. به نظرم کشتی سازی در کنار سایر اجزای اصلی اقتصاد دریا از اهمیت یکسانی برخوردارند مگر اینکه بر اساس مولفه های اقتصادی راهبردی تفاوتهایی ظهور کنند. نمیتوان بدون ارائه ادله کافی بین اجزای مختلف اقتصاد دریا از پیش اولویتی را قائل بود.
البته مولفه های قابل اثباتی بر اهمیت راهبردی کشتی سازی وجود دارد. این دلیل بزرگی است که من به آن باور دارم و معتقدم که انجمن مهندسی دریایی در تبیین و تحقق این آرمان، بسیار می تواند موثر و موفق باشد. به عبارتی، انجمن مهندسی دریایی ظرفیت های بزرگی دارد که با وجود اعضای قوی، حرفه ای و دانشی می تواند بر مسائل راهبردی کشور موثر باشد.
کشتی سازی که مبنا و منطق «دریانوردی راهبردی» دارد، نیاز استراتژیک ایران است و می توان به کمک انجمن چنین مباحثی را مطرح و از آن دفاع کرد و مسئولان را به سمت تأمین آینده با نگاه راهبردی هدایت کرد.
اقتصاد سرآمد: کشتی سازی یک مقوله اقتصادی است؛ چرا با منطق راهبردی در باره آن استدلال می کنید؟
شهراد کوکبی: مطابق با قانون حمایت از توسعه صنایع دریایی ، 20 درصد به ساخت کشتی یارانه تعلق میگیرد. به این آن معنا است که کشتی سازی به خودی خود و حداقل در شرایط موجود یک فعالیت اقتصادی نبوده و برای حمایت از آن باید مولفه های دیگری را در نظر گرفت. الیته این بند قانونی هیچ زمان اجرایی نگردید و مدت 10 ساله اعتبار این بند قانونی نیز سپری گردیده است.
این بحث مفصلی می طلبد که امیدوارم در آینده با هماهنگی که شما انجام می دهید، در یک میزگرد علمی به تحلیل دقیق مساله بپردازم. اما به اختصار به چند نکته اشاره می کنم:
اول: کشتی سازی در ایران منطق اقتصادی ندارد. یعنی اقتصادی نیست. همین چند موردی هم که ساخته ایم، با ضرر ساخته ایم. به طور کلی، اقتصاد کشتی سازی در دست سه کشور چین، کره جنوبی و ژآپن است که حدود 80درصد بازار جهان را در اختیار دارند. بسیاری از کشورهایی که قبلا کشتی می ساختند از این صنعت خارج شده و به ساخت تجهیزات روی آورده اند.
در کشور ایران کنونی، زیرساخت لازم برای کشتی سازی وجود ندارد؛ اما باید کشتی بسازد. شاید در نگاه اول، تناقض در این گفته برداشت کنید؛ اما باید تاکید کنم که باید کشتی بسازیم، اما نه با منطق اقتصادی، بلکه با منطق «دریانوردی راهبردی».
اقتصاد سرآمد: دریانوردی راهبردی نکته خاص و جالبی است و من درباره آن اطلاعات خوبی ندارم و به خوبی آن را درک نمی کنم. لطفا به اختصار توضیح بدهید که «دریانوردی راهبردی» به چه معناست؟
شهراد کوکبی: به اختصار می توانم گفت که دنیا به دلیل کاهش منایع خشکی ها به سمت دریا و بهره برداری از منابع آبهای عمیق می رود و ما هم باید با حرکت جهانیان همراهی کنیم. بهره برداری در آبهای عمیق نیازمند طیف وسیعی از تجهیزات شناور است.
نکته دیگر ،صنعت کشتی سازی صنایع ما را وادار به ساخت محصولات با کیفیت و با قابلیت صادراتی خواهد نمود. موجب بیشترین اشتغال زایی در مقایسه با سایر صنایع می گردد.
نکته دیگر به نقل از سرلشکر شمخانی می گویم که گفت: نقطه اصلی ضعف و تهاجم علیه ما از دریا خواهد بود.
نکته دیگر توجه کنید که اولین تحریم ها علیه کشتی رانی و دریانوردی ایران اعمال شد.
نکته دیگر بیفزایم که ما با توجه به تحریم ها باید به فکر دریانوردی و رفتن به عمق اقیانوس ها باشیم و همه این ها یک چیز می خواهد و آن این است که ما باید کشتی بسازیم؛ حتی اگر فعلا نفع اقتصادی نداشته باشد ولی باید به سوی اقتصادی نمودن آن حرکت کنیم. منطق دریانوردی راهبردی یعنی تامین نیاز امنیتی آینده از یک سو و تسلط به دریاها از دیگر سوست که برای این امر مهم ما ناچاریم و باید به سمت کشتی سازی برویم. ما به طی این مسیر نیازمندیم هم برای اقتدار دریایی و هم برای جلوگیری از تهدید از سمت دریا.
اقتصاد سرآمد: تحلیل عمیق و گسترده موضوع را وامی گذارم به میزگرد علمی که شما وعده اش را دادید و من با شما همراهی می کنم تا با همفکری دیگر فعالان و آگاهان حوزه دریا بررسی کنیم که آیا باید کشتی بسازیم یا نه. ضمن این که انتظار می رود انجمن مهندسی دریایی بعد از انتخابات 24 اسفند، حرکت نوینی آغاز کند و مباحث عمیق و راهبردی را مطرح و پیگیری کند و این چیزی است که هم از انجمن انتظار می رود و هم اعضای انجمن توان کارهای بزرگ را دارند.