حفظ هویت و خاطره ی جمعی بندر تاریخی کنگ
نویسندگان دکتر سید مجید هاشمی طغرالجردی - فرشاد ظریف - متین رستمی - اساسی ترین لایه و زیرسازساخت یک جامعه، فرهنگ میباشد و از مهمترین مولفه های هویت بخش آن جامعه، معماری و شهرسازی میباشد.
گزارش های فعالیت‌های اجتماعی ساکنان
از جمله فعالیت های اجتماعی شهروندان میتوان به سنت‌های فرهنگی به جا مانده از گذشته همچون آیین رزیف و فولکور عنوان کرد که در این دیار سابقه دیرینه دارد.
همچنین فعالیت های اجتماعی سایر فعالین اجتماعی شهر در مناسبت‌های مختلف و دیدار معتمدین و فعالین اجتماعی شهر برگزار میگردد. این دیدارها اگرچه لازم و ضروری هستند اما میبایستی در راستای توانمندسازی اقشار اجتماعی شهر که یکی از رویکردهای باززنده سازی نیز می باشد کمک کرد.
میزان امنیت اجتماعی
طبق گزارشات نیروی انتظامی استان هرمزگان، شهرهای ساحلی به دلیل مجاورت با آبهای بین المللی همواره در معرض قاچاق کالا و مواد مخدر می باشند که تحریک کننده امنیت اجتماعی و اقتصادی است. احداث خطوط گمرکی دریایی و نظارت بیشتر در این باره میتواند گرهگشای مشکلات قاچاق کالا باشد.
نگرش نهادهای محلی (شهرداری و شورای شهر)
در قبال بافت تاریخی
بررسی عملکرد عمرانی شهرداری بندر کنگ بین سال‌های ۸۴ تا ۹0 نشان میدهد که عمده ترین فعالیت های صورت گرفته شامل احداث خیابان های جدید، پیاده‌رو سازی و رسیدگی به فضای سبز و پارکهای محلی می باشد. در حال حاضر اولویت های اصلی شورای شهر به منظور توسعه بندر عبارتند از: بازگرداندن گمرک به بندر کنگ، تبدیل بندر به بخش (در حال حاضر بندرلنگه بخش مرکزی و کنگ از توابع آن است) و جذب سرمایه گذاران.
میزان ورود گردشگر و اقدامات انجام شده جهت رونق گردشگری
آمار گردشگران این بندر در سال ۹۵ در حدود یکصد هزار نفر بازدیدکننده و گردشگر بین المللی در بندر کنگ بوده است. این میزان نشانه توجه گردشگران بین‌المللی به این بندر تاریخی است و لزوم توجه بیشتری را می طلبد. سرانه‌های گردشگری 0.01 متر مربع برنفر می باشند که این رقم نسبت به سرانه در نظر گرفته شده در سازمان برنامه و بودجه بسیار پایین می باشید. می بایستی به ۰.۴ مترمربع بر نفر برسد. از جمله اقداماتی که میتوان در این حوزه انجام داد، ساخت مکان های آموزشی، تفریحی و فرهنگی همانند اکو کمپ های مدرن میتواند به توسعه صنعت توریسم و گردشگری این شهر کمک شایانی کند.
نتیجه گیری
همان گونه که گفته شد، پارامترهای تاثیرگذار بر باززنده سازی با حفظ هویت و خاطره جمعی در بافت تاریخی بندرکنگ و همچنین اقدامات مردم و مسئولین در راستای آماده سازی شهر به منظور ثبت بندر کنگ در فهرست جهانی یونسکو، مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت، این نکته حائز اهمیت است که اگرچه اقدامات انجام شده در جهت باززنده سازی لازم و ضروری بوده است اما این اقدامات در حد پروژه های محلی بوده و کافی نمیباشد. از آنجایی که شهر بندرکنگ پس از شهر یزد دومین شهر از ایران است که قرار است در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود و این رویداد یک اتفاق بین المللی و ملی محسوب می‌شود، بنابراین اقدامات و پروژه‌هایی که در این شهر جهت باززنده سازی اتفاق می‌افتد، باید در سطح فرا منطقه‌ای و ملی باشد. در ادامه به ارائه پیشنهادات اعم از پیشنهادات کالبدی و فضایی و همچنین پیشنهاد غیرکالبدی (اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و ...) که این دولت از پیشنهادات جزو ابعاد و معیارهای باززنده سازی میباشد، خواهیم پرداخت و هنگامی پروسه باززنده سازی با معیار هویت و خاطره جمعی اتفاق می‌افتد که این دو مقوله کالبدی و غیرکالبدی همزمان و توامان انجام شود و پیش بروند.
پیشنهادات ارائه شده در سطح ملی و فرا منطقه‌ای خواهد بود و امید است که بتوانند در ثبت جهانی بندر کنگ و در فهرست جهانی یونسکو، موثر و راهگشا باشند.
اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی
دریانوردی از سنت دیرینه و پیشینه این دیار بوده است. دانش لنجسازی در این شهر، سابقه بسیار طولانی دارد. همین مقوله می تواند پیوند دهنده مفاهیم اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باشد و منجر به فعالیت‌هایی در این سه حوزه گردد. تاسیس و احداث پایگاه جهانی دانش لنجسازی و دریانوردی خلیج فارس در بندر کنگ و دریافت گواهی از سوی یونسکو در این حوزه، اتفاق بسیار مثبتی رخ داد. حال میتوان از این پتانسیل و ظرفیت استفاده نمود و اقدامات و فعالیت هایی را در حوزه فرا منطقه‌ای و ملی به کار گرفت. در حوزه اجتماعی و فرهنگی، ضمن معرفی بندر کنگ به عنوان شاخص‌ترین و با سابقه ترین مرکز ساخت لنج در کشور می توان با شناسائی و آموزش این دانش در پایگاه جهانی به مردم توریست و غیر بومی و همچنین با معرفی مراسم های بومی، آیینی و فرهنگی که مردم این دیار درطول ساخت لنج انجام میدهند، اقدام نمود. همچنین با گسترش و توسعه این صنعت و ایجاد کارخانه ها و کارگاه های لنجسازی، علاوه بر تامین نیازهای داخلی کشور در این حوزه و صادرات آن به کشورهای همسایه، منجر به ایجاد خط دریای بین المللی امن و مناسب شود. همچنین به ارتقاء اشتغال و اقتصاد بومیان این بندر نیز کمک شایانی شود.
پروژه ساخت اکوکمپ
طراحی و ساخته اکوکمپ ساحلی در بخش غربی بافت تاریخی بندر کنگ که دارای اراضی بایر و قابل توجهی می باشد، میتواند گام بزرگی در جهت باززنده سازی این بندر و جذب توریست و گردشگر در دوره پسا ثبت جهانی بندرکنگ در فهرست جهانی یونسکو باشد. این اکوکمپ دارای امکاناتی نظیر فضای اقامتی برای توریستها و بازدیدکنندگان، فضاهای آموزشی و نمایشگاهی به منظور معرفی فرهنگ هویت و خاطره‌ی جمعی بندر کنگ، فضاهای تفریحی و اقداماتی به منظور گذران اوقات فراغت برای مسافرین می باشد.
پروژه ایجاد پیاده راه برای محور واجد ارزش آیینی و بومی
از آنجایی که مردمان بندر کنگ دارای سنت ها و آیین های اجتماعی و فرهنگی متعددی میباشند و بسیاری از این آیین‌ها و مراسم به صورت دسته جمعی و در داخل معابر عمومی اتفاق می افتد، ایجاد پیاده راه در محورهای واجد ارزش آیینی و بومی امری لازم و ضروری تلقی می شود. این محور به دلیل مجاورت با آثار و خانه‌های تاریخی متعدد و قرارگیری مناسب در مرکز بافت تاریخی بندرکنگ، برای ایجاد پیاده راه بسیار مناسب می باشد. این محور با محدودیت ترافیکی برای وسایل نقلیه، فضای بسیار مناسبی را برای برگزاری مراسم آیینی و بومی فراهم میکند. البته شایان ذکر است موقعیت این محور به‌گونه‌ای قرار گرفته است که هیچ گونه اختلال ترافیکی به وجود نیاورده و مسیرهای جایگزین از طریق خیابان و معابر مجاز به منظور جابجایی و حمل و نقل و دسترسی محلی امکان پذیر می باشد. همچنین با ایجاد مغازه ها و غرفه های فروش صنایع دستی و فرهنگی در طول لبه‌های این محور پیاده راه، می توان به توسعه توریسم و ارتقاع درآمد ساکنان بومی نیز کمک شایانی نمود. به دلیل اقلیم گرم و مرطوب این ناحیه، از ایجاد مسیر ویژه دوچرخه صرف نظر شده است. شایان ذکر است این پیاده راه دارای رواقها و سایبان های متعددی به منظور ایجاد فضای خنک که در روزها و فصل های بسیار گرم میباشد. پروژه تغییر کاربری خانه‌های تاریخی واجد ارزش به عناصر فرهنگی با کارکردهای جدید به دلیل گزارش طرح تفصیلی درباره مساحت بسیار کم کاربری اراضی فرهنگی در بافت تاریخی بندرکنگ (که البته این امر بسیار عجیب و قابل تامل می باشد)، به منظور افزایش سرانه فرهنگی این بافت ارزشمند، تغییر کاربری خانه های تاریخی واجد ارزش به عناصر فرهنگی با کارکردهای جدید بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد.
گزارش های فعالیت‌های اجتماعی ساکنان
از جمله فعالیت های اجتماعی شهروندان میتوان به سنت‌های فرهنگی به جا مانده از گذشته همچون آیین رزیف و فولکور عنوان کرد که در این دیار سابقه دیرینه دارد.
همچنین فعالیت های اجتماعی سایر فعالین اجتماعی شهر در مناسبت‌های مختلف و دیدار معتمدین و فعالین اجتماعی شهر برگزار میگردد. این دیدارها اگرچه لازم و ضروری هستند اما میبایستی در راستای توانمندسازی اقشار اجتماعی شهر که یکی از رویکردهای باززنده سازی نیز می باشد کمک کرد.
میزان امنیت اجتماعی
طبق گزارشات نیروی انتظامی استان هرمزگان، شهرهای ساحلی به دلیل مجاورت با آبهای بین المللی همواره در معرض قاچاق کالا و مواد مخدر می باشند که تحریک کننده امنیت اجتماعی و اقتصادی است. احداث خطوط گمرکی دریایی و نظارت بیشتر در این باره میتواند گرهگشای مشکلات قاچاق کالا باشد.
نگرش نهادهای محلی (شهرداری و شورای شهر)
در قبال بافت تاریخی
بررسی عملکرد عمرانی شهرداری بندر کنگ بین سال‌های ۸۴ تا ۹0 نشان میدهد که عمده ترین فعالیت های صورت گرفته شامل احداث خیابان های جدید، پیاده‌رو سازی و رسیدگی به فضای سبز و پارکهای محلی می باشد. در حال حاضر اولویت های اصلی شورای شهر به منظور توسعه بندر عبارتند از: بازگرداندن گمرک به بندر کنگ، تبدیل بندر به بخش (در حال حاضر بندرلنگه بخش مرکزی و کنگ از توابع آن است) و جذب سرمایه گذاران.
میزان ورود گردشگر و اقدامات انجام شده جهت رونق گردشگری
آمار گردشگران این بندر در سال ۹۵ در حدود یکصد هزار نفر بازدیدکننده و گردشگر بین المللی در بندر کنگ بوده است. این میزان نشانه توجه گردشگران بین‌المللی به این بندر تاریخی است و لزوم توجه بیشتری را می طلبد. سرانه‌های گردشگری 0.01 متر مربع برنفر می باشند که این رقم نسبت به سرانه در نظر گرفته شده در سازمان برنامه و بودجه بسیار پایین می باشید. می بایستی به ۰.۴ مترمربع بر نفر برسد. از جمله اقداماتی که میتوان در این حوزه انجام داد، ساخت مکان های آموزشی، تفریحی و فرهنگی همانند اکو کمپ های مدرن میتواند به توسعه صنعت توریسم و گردشگری این شهر کمک شایانی کند.
نتیجه گیری
همان گونه که گفته شد، پارامترهای تاثیرگذار بر باززنده سازی با حفظ هویت و خاطره جمعی در بافت تاریخی بندرکنگ و همچنین اقدامات مردم و مسئولین در راستای آماده سازی شهر به منظور ثبت بندر کنگ در فهرست جهانی یونسکو، مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت، این نکته حائز اهمیت است که اگرچه اقدامات انجام شده در جهت باززنده سازی لازم و ضروری بوده است اما این اقدامات در حد پروژه های محلی بوده و کافی نمیباشد. از آنجایی که شهر بندرکنگ پس از شهر یزد دومین شهر از ایران است که قرار است در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود و این رویداد یک اتفاق بین المللی و ملی محسوب می‌شود، بنابراین اقدامات و پروژه‌هایی که در این شهر جهت باززنده سازی اتفاق می‌افتد، باید در سطح فرا منطقه‌ای و ملی باشد. در ادامه به ارائه پیشنهادات اعم از پیشنهادات کالبدی و فضایی و همچنین پیشنهاد غیرکالبدی (اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و ...) که این دولت از پیشنهادات جزو ابعاد و معیارهای باززنده سازی میباشد، خواهیم پرداخت و هنگامی پروسه باززنده سازی با معیار هویت و خاطره جمعی اتفاق می‌افتد که این دو مقوله کالبدی و غیرکالبدی همزمان و توامان انجام شود و پیش بروند.
پیشنهادات ارائه شده در سطح ملی و فرا منطقه‌ای خواهد بود و امید است که بتوانند در ثبت جهانی بندر کنگ و در فهرست جهانی یونسکو، موثر و راهگشا باشند.
اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی
دریانوردی از سنت دیرینه و پیشینه این دیار بوده است. دانش لنجسازی در این شهر، سابقه بسیار طولانی دارد. همین مقوله می تواند پیوند دهنده مفاهیم اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باشد و منجر به فعالیت‌هایی در این سه حوزه گردد. تاسیس و احداث پایگاه جهانی دانش لنجسازی و دریانوردی خلیج فارس در بندر کنگ و دریافت گواهی از سوی یونسکو در این حوزه، اتفاق بسیار مثبتی رخ داد. حال میتوان از این پتانسیل و ظرفیت استفاده نمود و اقدامات و فعالیت هایی را در حوزه فرا منطقه‌ای و ملی به کار گرفت. در حوزه اجتماعی و فرهنگی، ضمن معرفی بندر کنگ به عنوان شاخص‌ترین و با سابقه ترین مرکز ساخت لنج در کشور می توان با شناسائی و آموزش این دانش در پایگاه جهانی به مردم توریست و غیر بومی و همچنین با معرفی مراسم های بومی، آیینی و فرهنگی که مردم این دیار درطول ساخت لنج انجام میدهند، اقدام نمود. همچنین با گسترش و توسعه این صنعت و ایجاد کارخانه ها و کارگاه های لنجسازی، علاوه بر تامین نیازهای داخلی کشور در این حوزه و صادرات آن به کشورهای همسایه، منجر به ایجاد خط دریای بین المللی امن و مناسب شود. همچنین به ارتقاء اشتغال و اقتصاد بومیان این بندر نیز کمک شایانی شود.
پروژه ساخت اکوکمپ
طراحی و ساخته اکوکمپ ساحلی در بخش غربی بافت تاریخی بندر کنگ که دارای اراضی بایر و قابل توجهی می باشد، میتواند گام بزرگی در جهت باززنده سازی این بندر و جذب توریست و گردشگر در دوره پسا ثبت جهانی بندرکنگ در فهرست جهانی یونسکو باشد. این اکوکمپ دارای امکاناتی نظیر فضای اقامتی برای توریستها و بازدیدکنندگان، فضاهای آموزشی و نمایشگاهی به منظور معرفی فرهنگ هویت و خاطره‌ی جمعی بندر کنگ، فضاهای تفریحی و اقداماتی به منظور گذران اوقات فراغت برای مسافرین می باشد.
پروژه ایجاد پیاده راه برای محور واجد ارزش آیینی و بومی
از آنجایی که مردمان بندر کنگ دارای سنت ها و آیین های اجتماعی و فرهنگی متعددی میباشند و بسیاری از این آیین‌ها و مراسم به صورت دسته جمعی و در داخل معابر عمومی اتفاق می افتد، ایجاد پیاده راه در محورهای واجد ارزش آیینی و بومی امری لازم و ضروری تلقی می شود. این محور به دلیل مجاورت با آثار و خانه‌های تاریخی متعدد و قرارگیری مناسب در مرکز بافت تاریخی بندرکنگ، برای ایجاد پیاده راه بسیار مناسب می باشد. این محور با محدودیت ترافیکی برای وسایل نقلیه، فضای بسیار مناسبی را برای برگزاری مراسم آیینی و بومی فراهم میکند. البته شایان ذکر است موقعیت این محور به‌گونه‌ای قرار گرفته است که هیچ گونه اختلال ترافیکی به وجود نیاورده و مسیرهای جایگزین از طریق خیابان و معابر مجاز به منظور جابجایی و حمل و نقل و دسترسی محلی امکان پذیر می باشد. همچنین با ایجاد مغازه ها و غرفه های فروش صنایع دستی و فرهنگی در طول لبه‌های این محور پیاده راه، می توان به توسعه توریسم و ارتقاع درآمد ساکنان بومی نیز کمک شایانی نمود. به دلیل اقلیم گرم و مرطوب این ناحیه، از ایجاد مسیر ویژه دوچرخه صرف نظر شده است. شایان ذکر است این پیاده راه دارای رواقها و سایبان های متعددی به منظور ایجاد فضای خنک که در روزها و فصل های بسیار گرم میباشد. پروژه تغییر کاربری خانه‌های تاریخی واجد ارزش به عناصر فرهنگی با کارکردهای جدید به دلیل گزارش طرح تفصیلی درباره مساحت بسیار کم کاربری اراضی فرهنگی در بافت تاریخی بندرکنگ (که البته این امر بسیار عجیب و قابل تامل می باشد)، به منظور افزایش سرانه فرهنگی این بافت ارزشمند، تغییر کاربری خانه های تاریخی واجد ارزش به عناصر فرهنگی با کارکردهای جدید بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد.