برگزاری دومین نشست تخصصی روزنامه اقتصادسرآمد با حضور دكتر یاسر مغربی و مهندس محسن بحیرایی
ضرورت ایجاد سازمان نظام مهندسی كشتي‌سازي در ایران
گروه دانش دریا - دومین نشست از سلسله نشست های تخصصی اقتصاد دریا محور با موضوع اهمیت کشتی و کشتیسازی با حضور مهندس محسن بحیرایی، مدیرعامل سابق شرکت كشتي‌سازي شهید موسوی خوزستان و دكتر یاسر مغربی، عضو هیأت علمي‌و مدیر دفتر امور تولید و ساخت داخل شورای عالی صنایع دریایی کشور برگزار شد.
کارشناسان این نشست، با توجه به تجربیات و دانش اندوخته، کشور را در زمینه طراحی و ساخت کشتی توانمند دانسته و دقت در برنامه‌ريزي و نظم در اجرا و انتظام در تأمین و جریان مالی و حمایت دولت و دستگاه های دولتی در سفارش گذاری و ایجاد زنجیره تأمین از طریق تولیدات داخلی را شرط موفقیت این صنعت مي‌دانند. در ادامه بخش نخست از ديدگاه كارشناسان در دومين نشست تخصصي را مي‌خوانيد:
محسن بحیرایی:
اهمیت اقتصاد درياپايه، صنایع دریایی و فعالیت های مرتبط با آب‌های آزاد را با سه دیدگاه مي‌توان تحلیل کرد:
براساس ارزش و اهمیت« آمایش سرزمین»، بایستی به صنایع دریایی توجه ویژه بشود. آمایش سرزمین که به معنای تحقیق، مطالعه، برنامه‌ريزي درخصوص چهار بُعد مختلف از نگاه اقلیمی، جغرافیای انسانی، ظرفيت‌ها و چشم‌اندازهایی که برای یک منطقه متصور است، مهم‌ترین و راهبردي‌ترین بحث هر کشوری است؛ اما متأسفانه در کشور ما بدون اعتنا به آمایش سرزمین و علیرغم وجود کیلومترها مرز دریایی، مناطق جمعیتی دور از مرزهای آبی و در خشکی توسعه یافته و مستقر شده‌اند که ظلم بزرگی برای نیروی انسانی و فرصت‌های سکونت‌گاهی کشور است.
آبادانی و توسعه کشور در بخش‌های مرکزی کشور و به دور از مناطق ساحلی و دریا متمرکز شده است که به نظر مي‌رسد یک دیدگاه استعماری در این خصوص تا قبل از انقلاب حاکم بوده است و بعد از انقلاب، نیز هم‌چنان با همان استراتژی گذشته، به توسعه مناطق مرکزی و خشک کشور توجه بیشتری شده است.
براساس تحقیقات به عمل آمده دو-سوم جمعیت جهان در محدوده 60 کیلومتری حاشیه دریاها استقرار یافته‌اند. بیش از 80 درصد از شهرهای بزرگ جهان که به عنوان قطب‌های تجاری شناخته مي‌شوند، در مناطق ساحلی قرار دارند. هم‌چنین پرجمعیت‌ترین و زیباترین شهرهای دنیا مثل بمبئی، کلکته، لاگوس، سئول، شانگ‌های، لندن، توکیو، واشنگتن، دوحه، دوبی، مسقط و … در کنار آب مستقرند. از طرف دیگر، کلان‌شهرهای کشور ما در مرکز و نواحی خشک تمرکز یافته‌اند و شهرهای ساحلی از خرمشهر تا چابهار در مرزهای آبی جنوب کشور گرفتار فقر و توسعه‌نیافتگی مي‌باشند.
از دیدگاه دوم، بر روی عبارت خلیج فارس تأکید ویژه مي‌شود؛ در حالي كه بايد توجه داشت كه مالکیت از حضور قدرتمند حاصل مي‌شود. وقتی کشوري حضور پرقدرت در منطقه ندارد و ناوگان دریایی کشور فرسوده و کم تعداد در برابر ناوگان دریایی منطقه است، طنین کلام برای ادای عبارت خلیج فارس رسا نخواهد بود.
اهمیت فعالیت‌های دریایی از دیدگاه سوم، با توجه به آمار منتشره، از بالغ بر 30 هزار میلیارد دلار مراودات تجاری جهان، 40 درصد آن مربوط به آمریکای جنوبی، مرکزی و شمالی و اتحادیه اروپاست و حدود 50 تا 60 درصد آن متعلق یه چین، هند، منطقه اقیانوس هند و منطقه خلیج فارس است. 80 درصد تجارت جهانی به دلیل صرفه اقتصادی و حجم قابل تردد از طریق دریا انجام مي‌گیرد.
سؤال این است که با توجه به دلایل ذکر شده، سهم کشور از این فرصت اقتصادی و مالی چقدر است و برنامه‌ريزي برای بهره‌برداری از آن چگونه است؟ بنابراین باید به صنایع دریایی و اقتصاد دریایی توجه ویژه‌ای بشود و باید از وابستگی به نفت که معضلات زیادی را برای کشور ایجاد کرده است، انتقال نگاه و استراتژی به سایر بسترهای اقتصادی سودآور رخ دهد.
یاسر مغربی:
تعریفی که از مفهوم اقتصاد درياپايه در دنیا مطرح مي‌شود، متنوع و مختلف است؛ ولی در ایران باید تعریف خود را از این مقوله داشته و بر سر این موضوع به تفاهم رسید. کشورهای مختلف مانند آمریکا ، اروپا، چین، کره جنوبی، ترکیه و … تعاریف مختلفی از اقتصاد دریایی دارند؛ در برخی از کشورها که نفت خیز هستند، نفت هم بخشی از اقتصاد را شامل مي‌شود و در برخی دیگر از کشورها، نفت در تعاریف آن‌ها از اقتصاد درياپايه موضوعیت ندارد.
یک تعریف کلی از اقتصاد درياپايه شامل مجموعه فعالیت‌های اقتصادی که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم در دریا انجام مي‌گیرد؛ یا منابع و خدماتی را از دریا دریافت مي‌کند؛ یا کالاها و خدماتی را به دریا ارائه مي‌دهد.
تعریف دیگری که کشورهای اروپایی بر آن تأکید دارند، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی برای رشد اقتصادی و بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و در نهایت افزایش تولید ناخالص داخلی اشاره دارد.
اقتصاد درياپايه علاوه بر مباحث مربوط به کشتی و موضوعات وابسته، شامل مباحثی چون مباحث سرزمینی، گستره‌های ساحلی و نگاه حاکمیتی به این مقولات مي‌باشد و در تعریف از این موضوع نگاه متخصصان و مردم و نوع نگاه جامعه به دریا باید لحاظ شود.کشتی ابزاری در دریاست که حمل و نقل دریایی را به صرفه و ارزان کرده است و نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل اعم از هوایی، ریلی و زمینی صرفه اقتصادی دارد. انتخاب هر یک از این روش‌ها بستگی به حاکمیت کشور دارد که در کدام بخش سرمایه‌گذاری و متمرکز شود و نیازهای کشور از کدام بستر و با چه میزان هزینه‌ای مرتفع گردد.از زمان قبل از انقلاب که کشور روند صنعتی‌شدن را با سرعت پیگیری مي‌کرد و بعد از انقلاب نیز ادامه یافت، کارخانه‌های کشتیسازی متعددی مانند صدرا، ایزوایکو و اروندان تأسیس شد.در قوانین دریایی مصوب سال 1343 مقرر گردید که تجارت دریایی با کشتی‌های ایرانی انجام شود. شناورها و خدمه آن‌ها که بین بنادر ایرانی تردد مي‌کنند، باید ایرانی باشند. شناور ساخت ایران به نگاه وزرات صنعت، معدن و تجارت ارجحیت دارد؛ اما با نگاه سهل‌گیرانه با پرچم ایران نیز میسر مي‌باشد. این قانون نشان مي‌دهد که قانون‌گذار از آن زمان ، برای رشد فعالیت‌های دریایی کشور اهمیت قائل بوده است.
در سند آمایش سرزمین کشور که به‌وسيله کارشناسان فرانسوی در سال 1355 تدوین گردید، با توجه به این‌که کشور منابع آبی محدودی دارد، جمعیت باید به سمت سواحل آورده شود. با توجه به این‌که کشور به لحاظ اقلیمي همیشه یک کشور خشک محسوب مي‌شده است در تمام طول تاریخ، مدیریت منابع آب در کشور از اهمیت به‌سزایی برخوردار و همیشه نگاه به دریا در رویکرد مدیران ادوار کشور بوده است و برهمین اساس، صنعت کشتیسازی در کشور پا گرفته است.
در دوران جنگ هشت‌ساله، نیز نیروی دریایی در همان ابتدا توان دفاع دریایی عراق را از بین برد و در طول جنگ تا زمان دخالت آمریکا در جنگ نفت‌کش‌ها ایران مشکلی در دریای جنوب نداشته است و باید با اطمینان زیادی گفت که بیش‌تر فرصت‌ها و تهدیدات ما از سوی دریاست.
کارشناسان این نشست، با توجه به تجربیات و دانش اندوخته، کشور را در زمینه طراحی و ساخت کشتی توانمند دانسته و دقت در برنامه‌ريزي و نظم در اجرا و انتظام در تأمین و جریان مالی و حمایت دولت و دستگاه های دولتی در سفارش گذاری و ایجاد زنجیره تأمین از طریق تولیدات داخلی را شرط موفقیت این صنعت مي‌دانند. در ادامه بخش نخست از ديدگاه كارشناسان در دومين نشست تخصصي را مي‌خوانيد:
محسن بحیرایی:
اهمیت اقتصاد درياپايه، صنایع دریایی و فعالیت های مرتبط با آب‌های آزاد را با سه دیدگاه مي‌توان تحلیل کرد:
براساس ارزش و اهمیت« آمایش سرزمین»، بایستی به صنایع دریایی توجه ویژه بشود. آمایش سرزمین که به معنای تحقیق، مطالعه، برنامه‌ريزي درخصوص چهار بُعد مختلف از نگاه اقلیمی، جغرافیای انسانی، ظرفيت‌ها و چشم‌اندازهایی که برای یک منطقه متصور است، مهم‌ترین و راهبردي‌ترین بحث هر کشوری است؛ اما متأسفانه در کشور ما بدون اعتنا به آمایش سرزمین و علیرغم وجود کیلومترها مرز دریایی، مناطق جمعیتی دور از مرزهای آبی و در خشکی توسعه یافته و مستقر شده‌اند که ظلم بزرگی برای نیروی انسانی و فرصت‌های سکونت‌گاهی کشور است.
آبادانی و توسعه کشور در بخش‌های مرکزی کشور و به دور از مناطق ساحلی و دریا متمرکز شده است که به نظر مي‌رسد یک دیدگاه استعماری در این خصوص تا قبل از انقلاب حاکم بوده است و بعد از انقلاب، نیز هم‌چنان با همان استراتژی گذشته، به توسعه مناطق مرکزی و خشک کشور توجه بیشتری شده است.
براساس تحقیقات به عمل آمده دو-سوم جمعیت جهان در محدوده 60 کیلومتری حاشیه دریاها استقرار یافته‌اند. بیش از 80 درصد از شهرهای بزرگ جهان که به عنوان قطب‌های تجاری شناخته مي‌شوند، در مناطق ساحلی قرار دارند. هم‌چنین پرجمعیت‌ترین و زیباترین شهرهای دنیا مثل بمبئی، کلکته، لاگوس، سئول، شانگ‌های، لندن، توکیو، واشنگتن، دوحه، دوبی، مسقط و … در کنار آب مستقرند. از طرف دیگر، کلان‌شهرهای کشور ما در مرکز و نواحی خشک تمرکز یافته‌اند و شهرهای ساحلی از خرمشهر تا چابهار در مرزهای آبی جنوب کشور گرفتار فقر و توسعه‌نیافتگی مي‌باشند.
از دیدگاه دوم، بر روی عبارت خلیج فارس تأکید ویژه مي‌شود؛ در حالي كه بايد توجه داشت كه مالکیت از حضور قدرتمند حاصل مي‌شود. وقتی کشوري حضور پرقدرت در منطقه ندارد و ناوگان دریایی کشور فرسوده و کم تعداد در برابر ناوگان دریایی منطقه است، طنین کلام برای ادای عبارت خلیج فارس رسا نخواهد بود.
اهمیت فعالیت‌های دریایی از دیدگاه سوم، با توجه به آمار منتشره، از بالغ بر 30 هزار میلیارد دلار مراودات تجاری جهان، 40 درصد آن مربوط به آمریکای جنوبی، مرکزی و شمالی و اتحادیه اروپاست و حدود 50 تا 60 درصد آن متعلق یه چین، هند، منطقه اقیانوس هند و منطقه خلیج فارس است. 80 درصد تجارت جهانی به دلیل صرفه اقتصادی و حجم قابل تردد از طریق دریا انجام مي‌گیرد.
سؤال این است که با توجه به دلایل ذکر شده، سهم کشور از این فرصت اقتصادی و مالی چقدر است و برنامه‌ريزي برای بهره‌برداری از آن چگونه است؟ بنابراین باید به صنایع دریایی و اقتصاد دریایی توجه ویژه‌ای بشود و باید از وابستگی به نفت که معضلات زیادی را برای کشور ایجاد کرده است، انتقال نگاه و استراتژی به سایر بسترهای اقتصادی سودآور رخ دهد.
یاسر مغربی:
تعریفی که از مفهوم اقتصاد درياپايه در دنیا مطرح مي‌شود، متنوع و مختلف است؛ ولی در ایران باید تعریف خود را از این مقوله داشته و بر سر این موضوع به تفاهم رسید. کشورهای مختلف مانند آمریکا ، اروپا، چین، کره جنوبی، ترکیه و … تعاریف مختلفی از اقتصاد دریایی دارند؛ در برخی از کشورها که نفت خیز هستند، نفت هم بخشی از اقتصاد را شامل مي‌شود و در برخی دیگر از کشورها، نفت در تعاریف آن‌ها از اقتصاد درياپايه موضوعیت ندارد.
یک تعریف کلی از اقتصاد درياپايه شامل مجموعه فعالیت‌های اقتصادی که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم در دریا انجام مي‌گیرد؛ یا منابع و خدماتی را از دریا دریافت مي‌کند؛ یا کالاها و خدماتی را به دریا ارائه مي‌دهد.
تعریف دیگری که کشورهای اروپایی بر آن تأکید دارند، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی برای رشد اقتصادی و بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و در نهایت افزایش تولید ناخالص داخلی اشاره دارد.
اقتصاد درياپايه علاوه بر مباحث مربوط به کشتی و موضوعات وابسته، شامل مباحثی چون مباحث سرزمینی، گستره‌های ساحلی و نگاه حاکمیتی به این مقولات مي‌باشد و در تعریف از این موضوع نگاه متخصصان و مردم و نوع نگاه جامعه به دریا باید لحاظ شود.کشتی ابزاری در دریاست که حمل و نقل دریایی را به صرفه و ارزان کرده است و نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل اعم از هوایی، ریلی و زمینی صرفه اقتصادی دارد. انتخاب هر یک از این روش‌ها بستگی به حاکمیت کشور دارد که در کدام بخش سرمایه‌گذاری و متمرکز شود و نیازهای کشور از کدام بستر و با چه میزان هزینه‌ای مرتفع گردد.از زمان قبل از انقلاب که کشور روند صنعتی‌شدن را با سرعت پیگیری مي‌کرد و بعد از انقلاب نیز ادامه یافت، کارخانه‌های کشتیسازی متعددی مانند صدرا، ایزوایکو و اروندان تأسیس شد.در قوانین دریایی مصوب سال 1343 مقرر گردید که تجارت دریایی با کشتی‌های ایرانی انجام شود. شناورها و خدمه آن‌ها که بین بنادر ایرانی تردد مي‌کنند، باید ایرانی باشند. شناور ساخت ایران به نگاه وزرات صنعت، معدن و تجارت ارجحیت دارد؛ اما با نگاه سهل‌گیرانه با پرچم ایران نیز میسر مي‌باشد. این قانون نشان مي‌دهد که قانون‌گذار از آن زمان ، برای رشد فعالیت‌های دریایی کشور اهمیت قائل بوده است.
در سند آمایش سرزمین کشور که به‌وسيله کارشناسان فرانسوی در سال 1355 تدوین گردید، با توجه به این‌که کشور منابع آبی محدودی دارد، جمعیت باید به سمت سواحل آورده شود. با توجه به این‌که کشور به لحاظ اقلیمي همیشه یک کشور خشک محسوب مي‌شده است در تمام طول تاریخ، مدیریت منابع آب در کشور از اهمیت به‌سزایی برخوردار و همیشه نگاه به دریا در رویکرد مدیران ادوار کشور بوده است و برهمین اساس، صنعت کشتیسازی در کشور پا گرفته است.
در دوران جنگ هشت‌ساله، نیز نیروی دریایی در همان ابتدا توان دفاع دریایی عراق را از بین برد و در طول جنگ تا زمان دخالت آمریکا در جنگ نفت‌کش‌ها ایران مشکلی در دریای جنوب نداشته است و باید با اطمینان زیادی گفت که بیش‌تر فرصت‌ها و تهدیدات ما از سوی دریاست.