اما و اگرهای اقتصاددریاپایه در گفت و گو با کاپیتان محمدرضا تقوی فرهی
دو دوتا در دریا چهارتا نمی شود
گروه اقتصاددریا – امید اسماعیلی – برای بررسی اما و اگرهای بهره برداری از ظرفیت بی بدیل کشور دریایی ایران که متاسفانه با سوئ مدیریت همراه شده است با کاپیتان محمدرضا تقوی فرهی ـ پیشکسوت خوش رو ، دریا دل و باصفا، متولد یلدای 1346 تهران؛ فارغ التحصیل دبیرستان البرز؛ ورودی سال 1364 به نیروی دریایی و دانشگاه علوم دریایی نوشهر رشته ناوبری و فرماندهی کشتی؛ فارغ التحصیل از دانشگاه در سال 1368 با عنوان ناوبان دوم؛ مدیر عملیات غواصی معاونت عملیات نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و... به گفت و گو نشستیم که در ذیل این پرسش و پاسخ را مرور می کنیم:
اقتصادسرآمد: اولین نکته ای که با توجه به تألیفات و نکات پیش گفته شما باید پرسید در خصوص فرهنگ دریایی است؛ به نظر می رسد یک جریان استعماری وجود دارد که اذهان ایرانیان را ار دریا دور و متمرکز در خشکی نگه می دارد. به نگاه شما فرهنگ دریا چیست؟ نسبت ما نسبت به فرهنگ دریا، فهم دریا و اقتصاد دریاپایه چگونه است و چگونه باید باشد؟
محمدرضا تقوی فرهی:
فرهنگ دریایی چیزی قابل تقریر نیست، فرهنگ دریایی در خون مردم حاشیه دریا در شمال و جنوب کشور وجود دارد. این فرهنگ حتی به مقدار ماهی خوردن در ماه هم ربط دارد. طوری که در جنوب، مردم برای سحری ماه مبارک رمضان هم میگو می خورند که در جاهای دیگر کشور موضوعیت ندارد. همان قدر که ما غذای دریایی نمی خوریم همان قدر از دریا دوریم؛ یعنی ذائقه یک موضوع فرهنگی است. در ابتدای شغلم، اقوام به میگو ملخ دریایی می گفتند و به طعنه می گفتند که شما ملخ دریایی می خورید؟ اما حالا، میگو به عنوان یک وعده غذایی خوب وارد سبد غذایی همه شده است.
چرا کشورهای جنوب خلیج فارس تا سال های اخیر محلی از اعراب نداشتند؛ چون فقط بومی ها می توانستند در آنجا دوام بیاورند. همین بندرعباس ما هم تا چندین سال پیش به عنوان تبعیدگاه از آن استفاده می شد. در جنوب کشور و کشورهایی جنوبی خلیج فارس تا زمانی که تهویه و کولر گازی نیامد، برای غیربومی ها امکان زندگی نداشت. در گذشته اگر به بندرعباس وارد می شدید، شما را به عنوان سرحدی یا غریبه می شناختند، اما با ورود امکانات و تسهیلات زندگی، ورود مردم از دیگر نقاط به آنجا، ازدواج با غیربومی و انتقال فرهنگ غذایی بندر به دیگر نقاط کشور، دیگر غریبه ای در این شهر، سرحدی خوانده نمی شود. شرایط اقلیمی حاکم بر حاشیه دریا در شمال و جنوب، یکی از دلایلی است که تاکنون فرهنگ دریا در کشور نهادینه نشده است.
اولین مکان هایی که در کنار دریای جنوب فعالیت های دریایی از آنجا شروع شده است در آبادان و خرمشهر به دلیل وجود رودخانه آب شیرین بوده است. اولین آموزشگاه و پایگاه نیروی دریایی در خرمشهر بوده است. در گذشته، کمبود آب شیرین یکی از دلایلی بوده است که امکان استقرار در سواحل جنوب را محدود می کرده است. در حال حاضر، که کشور دچار بحران کم آبی است، از قضا سواحل به ویژه سواحل جنوب فرصتی برای رفع تنش آبی کشور محسوب می شود. از طریق شیرین سازی آب دریا با توجه به طول زیاد خط ساحلی در جنوب، این مسأله قابل حل خواهد بود؛ تمام صنایع آب بر باید در ساحل ساخته می شد.
سؤال: پس چرا صنایع آب بری مثل فولاد در نواحی کویری ایران ایجاد شد؟
محمدرضا تقوی فرهی:
برای اینکه، در این کشور هر کسی به دنبال منافع شخصی، گروهی و استانی خود است و متوجه منافع ملی نیست. حتی در مطالعات نیروی دریایی در سالهای دور، بر استقرار صنایع در حاشیه دریا تأکید شده است، اما این موضوعات مورد توجه تصمیم گیران قرار نگرفت. در این کشورها هنوز کسانی بی آبی را جدی نمی گیرند.
اقتصادسرآمد: با این شرایط چرا الان تفکر دریایی نیست؟
محمدرضا تقوی فرهی: چون توجه به دریا تازگی دارد. تا حالا اگر در دریا بوده باشید و با موج های 10 متری که به کشتی برخورد می کند، مواجه شده باشید، و در سختی های چنین شرایطی زندگی کرده باشید، متوجه دریا و شرایط آن خواهید شد. این بیت معروف حافظ «شیرین سخن «شب تاریک، بیم موج و گردابی چنین هائل/کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها» را یکی از افسران بر در کابین خود زده بود و یک مسئول بازدید کننده از این شعر ناراحت شد و کاغذ آن را کند. یعنی اینکه این موضوع را قبول ندارد.
دو دوتا در دریا 4 تا نمی شود
بزرگترین سردارهای تاریخ در دریا شکست خوردند؛ ناپلئون در دریا شکست خورد، چون که نمی توانست دریا را درک کند. اصطلاحی در دریا وجود دارد که دو دوتا در دریا 4 تا نمی شود گاهی شش یا هشت تا می شود. همیشه محاسبات برای فعالیت در دریا منطبق بر انتظارات پیش نمی رود. این شرایط برای زندگی عامه نیست. زندگی عامه در ساحل وجود دارد. صنایع هم باید در سواحل مستقر گردند. البته فعالیت در ساحل محدود نمی شود و باید به دریا مراجعه کرد.
اقتصادسرآمد: سؤال ما این چرا شهامت تصمیم گیری برای استقرار صنایع و فعالیت مردم در سواحل برعهده دولت ها نیز هست. بخشی از آن مربوط به امنیت و فعالیت نیروی دریایی بر می گردد. ادعا می شود اگر صنایع سنگین ما در ساحل مستقر گردد، در دسترس دشمن قرار می گیرد. در حالی که از طرفی بر قدرت نیروی دریایی ما تأکید می شود.
محمدرضا تقوی فرهی:
این بهانه است، اگر بهانه نبود، صنایع پارس جنوبی در ساحل مستقر نمی شد. صنایعی که از بسیاری از صنایع مستقر در بخش های مرکزی کشور بزرگتر و با هزینه های بیشتر ایجاد شده است.
اقتصادسرآمد: در حال حاضر که دیگر دشمن به صورت زمینی به جایی حمله نخواهد کرد و این رویکرد دیگر ناصواب است.
کسی باید برای دریا تصمیم بگیرد که حداقل
10 سال دریا رفته باشد
محمدرضا تقوی فرهی: ما همیشه در تصمیم هایمان تأخیر داریم. باید تأکید کنم کسی باید برای دریا تصمیم بگیرد که حداقل 10 سال دریا رفته باشد. حتی اگر دانشمند مرتبط باشد اما اگر دریا نرفته باشد، تصمیمات وی ایجاد خطا خواهد کرد. یک ملوان فعال در دریا، بسیار بهتر می تواند شرایط دریا و تصمیم گیری درباره فعالیت های دریایی را بفهمد. این موضوع برای ما در نیروی دریایی به عینه حس شده است.
اقتصادسرآمد: اولین نکته ای که با توجه به تألیفات و نکات پیش گفته شما باید پرسید در خصوص فرهنگ دریایی است؛ به نظر می رسد یک جریان استعماری وجود دارد که اذهان ایرانیان را ار دریا دور و متمرکز در خشکی نگه می دارد. به نگاه شما فرهنگ دریا چیست؟ نسبت ما نسبت به فرهنگ دریا، فهم دریا و اقتصاد دریاپایه چگونه است و چگونه باید باشد؟
محمدرضا تقوی فرهی:
فرهنگ دریایی چیزی قابل تقریر نیست، فرهنگ دریایی در خون مردم حاشیه دریا در شمال و جنوب کشور وجود دارد. این فرهنگ حتی به مقدار ماهی خوردن در ماه هم ربط دارد. طوری که در جنوب، مردم برای سحری ماه مبارک رمضان هم میگو می خورند که در جاهای دیگر کشور موضوعیت ندارد. همان قدر که ما غذای دریایی نمی خوریم همان قدر از دریا دوریم؛ یعنی ذائقه یک موضوع فرهنگی است. در ابتدای شغلم، اقوام به میگو ملخ دریایی می گفتند و به طعنه می گفتند که شما ملخ دریایی می خورید؟ اما حالا، میگو به عنوان یک وعده غذایی خوب وارد سبد غذایی همه شده است.
چرا کشورهای جنوب خلیج فارس تا سال های اخیر محلی از اعراب نداشتند؛ چون فقط بومی ها می توانستند در آنجا دوام بیاورند. همین بندرعباس ما هم تا چندین سال پیش به عنوان تبعیدگاه از آن استفاده می شد. در جنوب کشور و کشورهایی جنوبی خلیج فارس تا زمانی که تهویه و کولر گازی نیامد، برای غیربومی ها امکان زندگی نداشت. در گذشته اگر به بندرعباس وارد می شدید، شما را به عنوان سرحدی یا غریبه می شناختند، اما با ورود امکانات و تسهیلات زندگی، ورود مردم از دیگر نقاط به آنجا، ازدواج با غیربومی و انتقال فرهنگ غذایی بندر به دیگر نقاط کشور، دیگر غریبه ای در این شهر، سرحدی خوانده نمی شود. شرایط اقلیمی حاکم بر حاشیه دریا در شمال و جنوب، یکی از دلایلی است که تاکنون فرهنگ دریا در کشور نهادینه نشده است.
اولین مکان هایی که در کنار دریای جنوب فعالیت های دریایی از آنجا شروع شده است در آبادان و خرمشهر به دلیل وجود رودخانه آب شیرین بوده است. اولین آموزشگاه و پایگاه نیروی دریایی در خرمشهر بوده است. در گذشته، کمبود آب شیرین یکی از دلایلی بوده است که امکان استقرار در سواحل جنوب را محدود می کرده است. در حال حاضر، که کشور دچار بحران کم آبی است، از قضا سواحل به ویژه سواحل جنوب فرصتی برای رفع تنش آبی کشور محسوب می شود. از طریق شیرین سازی آب دریا با توجه به طول زیاد خط ساحلی در جنوب، این مسأله قابل حل خواهد بود؛ تمام صنایع آب بر باید در ساحل ساخته می شد.
سؤال: پس چرا صنایع آب بری مثل فولاد در نواحی کویری ایران ایجاد شد؟
محمدرضا تقوی فرهی:
برای اینکه، در این کشور هر کسی به دنبال منافع شخصی، گروهی و استانی خود است و متوجه منافع ملی نیست. حتی در مطالعات نیروی دریایی در سالهای دور، بر استقرار صنایع در حاشیه دریا تأکید شده است، اما این موضوعات مورد توجه تصمیم گیران قرار نگرفت. در این کشورها هنوز کسانی بی آبی را جدی نمی گیرند.
اقتصادسرآمد: با این شرایط چرا الان تفکر دریایی نیست؟
محمدرضا تقوی فرهی: چون توجه به دریا تازگی دارد. تا حالا اگر در دریا بوده باشید و با موج های 10 متری که به کشتی برخورد می کند، مواجه شده باشید، و در سختی های چنین شرایطی زندگی کرده باشید، متوجه دریا و شرایط آن خواهید شد. این بیت معروف حافظ «شیرین سخن «شب تاریک، بیم موج و گردابی چنین هائل/کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها» را یکی از افسران بر در کابین خود زده بود و یک مسئول بازدید کننده از این شعر ناراحت شد و کاغذ آن را کند. یعنی اینکه این موضوع را قبول ندارد.
دو دوتا در دریا 4 تا نمی شود
بزرگترین سردارهای تاریخ در دریا شکست خوردند؛ ناپلئون در دریا شکست خورد، چون که نمی توانست دریا را درک کند. اصطلاحی در دریا وجود دارد که دو دوتا در دریا 4 تا نمی شود گاهی شش یا هشت تا می شود. همیشه محاسبات برای فعالیت در دریا منطبق بر انتظارات پیش نمی رود. این شرایط برای زندگی عامه نیست. زندگی عامه در ساحل وجود دارد. صنایع هم باید در سواحل مستقر گردند. البته فعالیت در ساحل محدود نمی شود و باید به دریا مراجعه کرد.
اقتصادسرآمد: سؤال ما این چرا شهامت تصمیم گیری برای استقرار صنایع و فعالیت مردم در سواحل برعهده دولت ها نیز هست. بخشی از آن مربوط به امنیت و فعالیت نیروی دریایی بر می گردد. ادعا می شود اگر صنایع سنگین ما در ساحل مستقر گردد، در دسترس دشمن قرار می گیرد. در حالی که از طرفی بر قدرت نیروی دریایی ما تأکید می شود.
محمدرضا تقوی فرهی:
این بهانه است، اگر بهانه نبود، صنایع پارس جنوبی در ساحل مستقر نمی شد. صنایعی که از بسیاری از صنایع مستقر در بخش های مرکزی کشور بزرگتر و با هزینه های بیشتر ایجاد شده است.
اقتصادسرآمد: در حال حاضر که دیگر دشمن به صورت زمینی به جایی حمله نخواهد کرد و این رویکرد دیگر ناصواب است.
کسی باید برای دریا تصمیم بگیرد که حداقل
10 سال دریا رفته باشد
محمدرضا تقوی فرهی: ما همیشه در تصمیم هایمان تأخیر داریم. باید تأکید کنم کسی باید برای دریا تصمیم بگیرد که حداقل 10 سال دریا رفته باشد. حتی اگر دانشمند مرتبط باشد اما اگر دریا نرفته باشد، تصمیمات وی ایجاد خطا خواهد کرد. یک ملوان فعال در دریا، بسیار بهتر می تواند شرایط دریا و تصمیم گیری درباره فعالیت های دریایی را بفهمد. این موضوع برای ما در نیروی دریایی به عینه حس شده است.