لنج‌سازی و دریانوردی خلیج فارس با تاکید بر بوم مسی
محبوبه شرفائی- نام کتاب: لنج‌سازی و دریانوردی خلیج فارس با تاکید بر بوم مسی - مولفان: دکتر محمد حسن نیا و یعقوب بحری - انتشارات: جنوب، ۲۰۷،۱۳۹۷ صفحه دانش سنتی دریانوردی و لنج‌سازی در بندر کنگ ریشه در ادوار تاریخی ایران و خلیج فارس دارد. توجه به دریا و دریانوردی همواره در اذهان مردم بندر کنگ جایگاه ویژه‌ای دارد. مهمتر از همه این است که کشتیرانی و لنج‌سازی یک دانش بومی در بندر کنگ است.
بررسی تاریخ دریانوردی بندر کنگ که عملکرد بوم مسی از ابتدای فعالیت تا زمان غرق شدن آن نیز در همین مقوله می‌گنجد، مستلزم شناخت بیشتر منابع اعم از منابع کتابخانه‌ای، اسناد و استاد خانوادگی می‌باشد. در کنار منابع کتابخانه‌ای تاریخ شفاهی، مصاحبه، مشاهدات میدانی و تاریخ در تصویر نیز که شامل عکس و فیلم و غیره می‌باشد، به پژوهشگر و مولف کمک می‌کند تا پژوهشی در خور در مورد یک موضوع انجام دهد. تاکنون راجع به تاریخ دریانوردی بندرکنگ و شیوه غرق شدن بوم مسی مباحث متعددی در کتاب‌ها آمده است. اما به ندرت افرادی اقدام به مصاحبه فراگیر با بازماندگان این کشتی که در جنگ جهانی غرق شده است کرده‌اند. زمان‌هایی در تاریخ دریانوردی وجود داشت که مصادف با حوادث بزرگ جهان، نظیر جنگ جهانی و غیره بوده است، لذا دریانوردان بندر کنگ می‌بایست در سفرهای دریایی موارد بیشتری را رعایت می‌کردند و به اقتضای همین شرایط مثلا در جنگ جهانی دوم، کشتی‌های دریانوردان بندر کنگ که قبلاً از هند به آفریقا بیشتر کاپریل حمل می‌کردند. در این زمان برنج از هندوستان به افریقا و به ویژه برخی از بنادر افریقا که تحت تسلط مفقین بودند، می‌بردند. این موضوع نمی‌توانست دور از چشم آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها که زیر دریایی آن‌ها در اقیانوس هند فعال بودند و در پی غرق کردن کشتی‌های تجاری انگلیسی‌ها بودند، باشد. این مباحث در ارتباط با بوم مسی در این نوشتار به خوبی تشریح خواهد شد.
در این نوشتار تلاش بر این است که به گوشه‌های نهفته از تاریخ دریانوردی و لنج‌سازی بندر کنگ از جمله نقش زنان در تاریخ دریانوردی، لنج‌های غرق شده در بندر کنگ با تاکید بر بوم مسی مورد بررسی قرار گیرد. چون بوم مسی توسط لنج‌سازان بندر کنگ و در ساحل بندر کنگ ساخته شده و این امر نشان می‌دهد که لنج‌سازان بندر کنگ در سده بیستم، توان ساخت لنج‌های بزرگی نظیر بوم مسی را داشتند که بتواند عرصه اقیانوس و دریاها را در نوردد و نقش مهمی در صنعت حمل و نقل کشور داشته باشد. از سوی دیگر راهنمایان، تا خدایان، جاشوان، دست‌اندرکاران صاحب لنج بوم مسی همگی از دریانوردان بندر کنگ بودند که به خوبی نشان می‌دهد این دریانوردان با جسارت خاص به دریانوردی در برهه‌های حساس تاریخ جهان نظیر جنگ جهانی می‌پرداختند. به همین دلیل نیز فصولی از این نوشتار به دریانوردی و لنج‌سازی بندر کنگ اختصاص یافته است تا مطالعه کننده این نوشتار شمه‌ای کلی از فضای دریانوردی و لنج‌سازی در بندر کنگ که بوم مسی در آن جا ساخته شده و به وسیله دریانوردان بندر کنگ به سفر دریایی طولانی می‌رفته، داشته باشد. فصل اول کتاب در ارتباط با نگاهی به تاریخ و آثار تاریخی بندر کنگ و وجه تسمیه این شهر است تا مطالعه کنندگان با آگاهی از تاریخ این شهر به مباحث دریانوردی آن توجه نمایند. فصل دوم کتاب درباره دریانوردی و سفرهای دریایی مردم بندر کنگ است. در فصل سوم مسایل فرهنگی دریانوردی بندر کنگ مورد واکاوی قرار گرفته است. فصل چهارم این نوشتار در ارتباط با لنج‌سازی بندر کنگ می‌باشد. در فصل پنجم دریانوردی بندرکنگ و توانج آن بررسی شده است. فصل ششم کتاب به تفصیل در مورد عملکرد بوم مسی و شیوه غرق شدن آن می‌باشد. در این فصل تلاش بر این است که به خوبی فضای سیاسی دوره‌ای از تاریخ که مربوط به جنگ جهانی است، مورد واکاوی قرار گیرد تا نشان داده شود که بوم مسی در چه شرایطی و به چه دلیلی مورد حمله زیردریایی قرار گرفت و شرایط اقیانوس هند برای دریانوردی در دوران جنگ جهانی دوم به چه صورت بوده است.
اهمیت این کتاب را می‌بایست در تلاش مولفان آن برای مکتوب نمودن آواهای دریانوردی قلمداد کرد که برای نخستین بار این آواها در این کتاب مکتوب گردیده است. خطرات سفرهای دریایی و نقشه‌های دریانوردی نیز به خوبی در این کتاب تشریح گردیده است. ویرایش کتاب به خوبی صورت گرفته و نویسندگان تلاش نمودند به خوبی از تاریخ شفاهی دریانوردی خلیج فارس و بندر کنگ در این کتاب استفاده نمایند.