ساخت کشتی یک روند و فرایند تکاملی
دکتر بهروز امرایی - چگونه می‌توان از کارشناسان جوان امروز که مدیران فردای صنعت بسیار پیچیده حمل و نقل دریایی، بندری،کشتیرانی، کشتی‌سازی و صنایع وابسته به آن‌ها از وضعیت و چگونگی تحولات گذشته و حال بی‌اطلاع باشند و آنگاه انتظار داشته باشیم مدیرانی تحول‌گرا و آینده‌نگر بوده و قادر به طراحی و ترسیم افق‌های نزدیک و دور توسعه سازمان، ارگان، نهاد و یا شرکت‌های مورد تصدی و مدیریت خود باشند؟
با ایجاد موتورهای دریایی و استفاده از پروانه و سکان تحولات شگرفی صورت گرفت، سرعت شناورها افزایش یافت و سفرهای دریایی هدفمندتر گردید، تجارت دریایی فعالیتش را شروع کرد و دریانوردان و تجار از آب‌های نزدیک ساحل خود دورتر رفتند و به سرزمین‌های دیگر سفر کردند.
اما درباره اینکه دریانوردان چگونه مسیریابی و هدف‌یابی می‌کرده‌اند باید گفت که نجوم و آسمان نیز یکی از آن مسائلی است که همواره مورد توجه بشر بوده است، انسان همواره به آسمان می‌نگریسته و از خود سؤال می‌کرده است که فلسفه این ستارگان و آسمان چیست؟ و نیز می‌دانیم که در طول تاریخ منجمان بسیار معروفی از شرق و خصوصاً از ایران به پا خاسته‌اند، از زمانی که صور فلکی معروف شناخته شدند و اسامی مختلفی به خود گرفتند و خصوصاً از زمانی که ستاره قطبی شناخته شد (چراکه صور فلکی حول ستاره قطبی حرکت می‌کنند و نماد شمال قطب نمای زمین است). از آن زمان استفاده از ستارگان به عنوان نشانه و راهنما برای مسیریابی آغاز شد و همۀ دریانوردان در طول قرن‌های متمادی در گذشته‌ها ازآسمان استفاده و مسیریابی می‌کردند.
لطفاً توضیح دهید که چه تحولی رخ داد که به امروز رسیدیم؟
شاید بتوان مدعی شد که باعث و بانی اکثر تحولات و ابداعات و پیشرفت‌های پدید آمده در روی زمین و بر روی خشکی که از گذشته‌های دور تا امروز شاهد آن هستیم، کنجکاوی انسان، تلاش در کشف ناشناخته‌ها و سفر کردن با استفاده از علم دریانوردی و کشتی و کشتی‌سازی و کشتیرانی بوده است، چراکه این اختراعات و ابداعات مقدمه‌ای برای استفاده از آن‌ها در روی خشکی می‌شد و سبب می‌گردید برای استفاده بهتر، تغییر و تحولی در آن صورت گیرد.
در بحث هدایت، هنگامی که از موتورخانه کشتی و به وجود آمدن سکان و پروانه صحبت می‌شود می‌بینیم که این‌ها خود مقدمه‌ای برای تحولاتی عظیم در کل چرخه هدایت به شمار می‌رود و یا استفاده از دوربین، همین دوربینی که ما امروزه به وسیله آن اجسام را از راه دور می‌بینیم، اولین بار در دریا و توسط دریانوردان به منظور دیدن سواحل، جزایر و خشکی‌ها و یاحتی شناسایی کشتی‌های دشمن صورت می‌گیرد.
بنابراین در خیلی از موارد دریانوردی خدمات زیادی در جهت پیشرفت و توسعه صنایع در خشکی کرده است؛ و این در مقایسه با سایر راه‌ها و شیوه‌های حمل و نقل از امتیازات حمل و نقل دریایی است. در واقع می‌توان گفت که حمل و نقل دریایی می‌تواند یکی از عوامل اصلی پیشرفت در صنعت و حتی در سایر شیوه‌های حمل و نقل باشد.
اگر به تاریخچه حمل و نقل مراجعه کنیم می‌بینیم که اقوام و ممالکی مثل ایران، مصر، کلده، چین و روم در این زمینه پیشرو بودند. برای مثال اولین وسیله‌ای که می‌توان آن را کشتی نامید در مصر باستان و در حدود شش هزار سال قبل از میلاد مسیح ساخته شد. این کشتی‌ها تحول عظیمی را در زندگی مصریان ایجاد کرد، به طوری که توسط آن توانستند از محدوده رود نیل خارج و به مدیترانه وارد شوند.
بشر نخستین برای رفع نیازهای خود و رفتن به دریا مجبور به ساختن بلم و قایق شد، لطفاً چگونگی ساخت این وسایل را توضیح دهید و شرح دهید که این دوره چگونه به ساخت کشتی انجامید؟
ساخت کشتی یک روند و فرایند تکاملی داشته است؛ همانطور که قبلاً هم ذکر کردم برای اولین بار بشر با استفاده از تنه‌های درختان و خالی کردن آن‌ها و شناور نمودنشان و ایجاد حالت تعادل در این تنه‌ها، اولین کشتی‌ها را بوجود آورد البته در اقوام مختلف با توجه به مصالح و مواد مختلفی که در اختیار داشتند نوع این کشتی‌ها فرق می‌کرد؛ خیلی از اقوام بودند که با بستن این تنه‌ها به همدیگر یک سطح یا مجموعه شناور را می‌ساختند و با بستن پوشال‌های درختان و چوب‌ها به یکدیگر پارو می‌ساختند تا خود را روی آب شناور کنند.
ایرانیان در آن زمان در بین النهرین و اروندرود و خصوصاً در خلیج فارس نقش بسیار مهمی داشتند، چراکه با استفاده از قایق‌های بادبانی که به «دوحا» یا «بوم» معروف بود و بلم‌های چوبی آن زمان که در آن از میخ‌های چوبی استفاده می‌شد بر آنجا سیطره داشتند و این صنعتی است که امروزه نه تنها در مناطق جنوبی ایران، بلکه در سایر کشورهای دیگر مثل پاکستان، هند و در برخی از کشورهای ساحلی خلیج فارس شاهد فعالیت آن هستیم و این صنعت همچنان زنده است و فعالیت می‌کند و به ساخت آن شناورهای ابتدایی اولیه که تماماً از چوب ساخته می‌شوند، ادامه می‌دهد و امیدواریم که از این صنعت نیز حمایت شود تا از بین نرود، چرا که با این تحولاتی که در ساختار کشتی‌ها اتفاق می‌افتد، گهگاه زمزمه از بین رفتن و منسوخ شدن این صنعت سنتی به گوش می‌رسد.