سیری در تحولات حمل و نقل دریایی
دکتر بهروز امرائی- کشتیرانی در غرب چگونه بوده و توسط چه کسانی شروع شده است؟
همان طور که قبلاً ذکر نمودم بر روی زمین اقوام دیگری هم بودند که در زمان‌های مختلفی به دریا رفتند. این اقوام براساس مستندات تاریخی ثبت شده، بومیانی بودند که از گینه جدید به استرالیا رفتند، اما در مغرب زمین و در اروپای فعلی بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که انسان‌هایی که در سواحل مدیترانه زندگی می‌کردند قبل از اینکه کشاورز باشند مدت‌های مدیدی دریانوردی می‌کردند و امروز شواهدی در دست است که نشان می‌دهد که ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کشتی‌های بادبانی از مصر به دریا می‌رفتند، زیرا تمدن‌ها و تجمع‌های بشری همیشه در مراکزی بوده است که آبادانی و آب و دریا باشد.
از جمله این مناطق و مراکز جلگه‌ها و زمین‌های حاصلخیز کرانه‌های رودهای نیل و دجله و فرات بوده است.
از آثار مکتوب مورخین و مستندات شواهد باقی مانده و کشف شده گفته می‌شود حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) فینیقی‌ها مستعمراتی در سواحل آفریقا ایجاد کرده بودند. به عبارتی قرن‌ها قبل از اینکه ایده و تفکر استعمار و ایجاد مستعمرات در دیگر ملل و اقوام در قبل و بعد از قرون وسطی شکل بگیرد و عملی گردد فینیقی‌ها اینکار را کردند. همان فینیقی‌هایی که خاستگاه و زیستگاه اولیه‌شان در خلیج فارس بوده است. آنان با این عمل خود و به قول نظامیان امروزی و علوم نظامی یک سرپلی را در آفریقا ایجاد می‌کنند تا از آنجا نیز دورتر و فراتر بروند. به روایات مورخین و محققین، اقوامی که برای اولین بار نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر به سمت جنوب تنگه جبل‌الطارق امروزی با ناوگان‌های دریایی‌شان در دور زدن قاره آفریقا و عبور از جنوب این قاره تلاش کردند فینیقی‌ها بودند.
قرن‌ها قبل و بعد از تولد حضرت مسیح (ع)، رومی‌ها تجارت دریایی را در سرتاسر دریای مدیترانه تا نواحی دریای شمال یعنی مرز کنونی بین انگلیس و فرانسه در دست داشتند و صدها سال بر جزیره انگلستان حکومت می‌کرده‌اند امروزه آثار تاریخی باستانی بسیاری در جزیره انگلستان می‌بینید که از ساخته‌های رومی‌ها است که بعد از جنگ‌های طولانی و با سخت‌کوشی‌های اسکاتلندی‌ها و مقاومت‌های دلیرانه اقوام مختلفی که در شمال انگلستان بودند شکست خوردند و از جزیره انگلیس اخراج شدند.
در قرن پنجم بعد از میلاد رومین‌ها از طریق شمال به شبه جزیره ایتالیا هجوم آوردند و یک سر پلی به قاره آفریقا و اطراف کارتاژ ایجاد کردند جایی که از آنجا می‌توانستند به سرزمین‌های دوردست کشتیرانی کنند. در قرون هفتم و هشتم میلادی اسلام از طریق حکومت‌های اعراب به آفریقا و مدیترانه رسید و توسعه یافت و متعاقب آن مهاجرت توده‌های آلمان‌ها و وایکینگ‌ها به سرزمین‌های بیزانس، گرینلند و شمال آمریکا بسط پیدا کرد. البته این خلاصه‌ای است از صدها سال کشتیرانی و دریانوردی در غرب.
چنین استنباط می‌شود که تجارت و حمل و نقل دریایی عمدتاً توسط تجاری که خود دارای محموله‌های صادراتی بودند و بعضاً کالاهای دیگران را نیز حمل می‌کردند انجام می‌شده است و باید گفت شواهد تاریخی کشتیرانی نشان می‌دهد که این تجار بودند که کار را شروع کردند؛ یعنی کالاهایی را برای صادرات داشتند و اگر امکان داشت خودشان کشتی می‌خریدند و بار و کالای خودشان را حمل می‌کردند و حتی کالای دیگران را هم حمل می‌کردند. مالکان کشتی‌های ونیزی شروع به تجارت دریایی از طرق گوناگون کردند و بدین ترتیب می‌توان گفت که تجارت دریایی یا کشتیرانی به صورت امروزی با مشابه آن از و نیز شروع شده است و قدرت ونیزی نیز متکی به ناوگان بسیار بزرگ و قابل توجه دریایی بود که در تجارت جهانی آن زمان دخالت داشت.
بر روی هر کشتی چندین بازرس وجود داشتند و این بازرسان بر کالاها و نحوه بارگیری و بارچینی کشتی‌ها نظارت داشتند در واقع به نوعی نائب و نماینده صاحبان کالاها بودند.
این سیستم بازرسی برای نخستین بار در ونیز توسعه پیدا کرد و هدف اصلی بازرسی تامین قابلیت دریانوردی کشتی‌ها برای مالکین کالاها بود. برای اینکار قبل از اجازه حرکت به کشتی بازرسان تمام قسمت‌های کشتی را چک و کنترل می‌نمودند بطوریکه حتی قسمت‌های آزاد بدنه کشتی‌ها که امروزه ما به آن Freeboard می‌گوئیم و نیز شرایط عمومی و کلی کشتی را هم بررسی می‌کردند و اغلب بر روی کشتی‌ها علائمی را چک می‌کردند درست مانند پلیمسل مارک که برای نخستین بار در اواسط قرن نوزدهم در انگلستان به کار برده شد. تقریباً می‌توان گفت که از قرن دهم میلادی موضوع مقدار بارگیری در فرانسه مورد توجه قرار گرفت.
از جمله این مناطق و مراکز جلگه‌ها و زمین‌های حاصلخیز کرانه‌های رودهای نیل و دجله و فرات بوده است.
از آثار مکتوب مورخین و مستندات شواهد باقی مانده و کشف شده گفته می‌شود حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) فینیقی‌ها مستعمراتی در سواحل آفریقا ایجاد کرده بودند. به عبارتی قرن‌ها قبل از اینکه ایده و تفکر استعمار و ایجاد مستعمرات در دیگر ملل و اقوام در قبل و بعد از قرون وسطی شکل بگیرد و عملی گردد فینیقی‌ها اینکار را کردند. همان فینیقی‌هایی که خاستگاه و زیستگاه اولیه‌شان در خلیج فارس بوده است. آنان با این عمل خود و به قول نظامیان امروزی و علوم نظامی یک سرپلی را در آفریقا ایجاد می‌کنند تا از آنجا نیز دورتر و فراتر بروند. به روایات مورخین و محققین، اقوامی که برای اولین بار نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر به سمت جنوب تنگه جبل‌الطارق امروزی با ناوگان‌های دریایی‌شان در دور زدن قاره آفریقا و عبور از جنوب این قاره تلاش کردند فینیقی‌ها بودند.
قرن‌ها قبل و بعد از تولد حضرت مسیح (ع)، رومی‌ها تجارت دریایی را در سرتاسر دریای مدیترانه تا نواحی دریای شمال یعنی مرز کنونی بین انگلیس و فرانسه در دست داشتند و صدها سال بر جزیره انگلستان حکومت می‌کرده‌اند امروزه آثار تاریخی باستانی بسیاری در جزیره انگلستان می‌بینید که از ساخته‌های رومی‌ها است که بعد از جنگ‌های طولانی و با سخت‌کوشی‌های اسکاتلندی‌ها و مقاومت‌های دلیرانه اقوام مختلفی که در شمال انگلستان بودند شکست خوردند و از جزیره انگلیس اخراج شدند.
در قرن پنجم بعد از میلاد رومین‌ها از طریق شمال به شبه جزیره ایتالیا هجوم آوردند و یک سر پلی به قاره آفریقا و اطراف کارتاژ ایجاد کردند جایی که از آنجا می‌توانستند به سرزمین‌های دوردست کشتیرانی کنند. در قرون هفتم و هشتم میلادی اسلام از طریق حکومت‌های اعراب به آفریقا و مدیترانه رسید و توسعه یافت و متعاقب آن مهاجرت توده‌های آلمان‌ها و وایکینگ‌ها به سرزمین‌های بیزانس، گرینلند و شمال آمریکا بسط پیدا کرد. البته این خلاصه‌ای است از صدها سال کشتیرانی و دریانوردی در غرب.
چنین استنباط می‌شود که تجارت و حمل و نقل دریایی عمدتاً توسط تجاری که خود دارای محموله‌های صادراتی بودند و بعضاً کالاهای دیگران را نیز حمل می‌کردند انجام می‌شده است و باید گفت شواهد تاریخی کشتیرانی نشان می‌دهد که این تجار بودند که کار را شروع کردند؛ یعنی کالاهایی را برای صادرات داشتند و اگر امکان داشت خودشان کشتی می‌خریدند و بار و کالای خودشان را حمل می‌کردند و حتی کالای دیگران را هم حمل می‌کردند. مالکان کشتی‌های ونیزی شروع به تجارت دریایی از طرق گوناگون کردند و بدین ترتیب می‌توان گفت که تجارت دریایی یا کشتیرانی به صورت امروزی با مشابه آن از و نیز شروع شده است و قدرت ونیزی نیز متکی به ناوگان بسیار بزرگ و قابل توجه دریایی بود که در تجارت جهانی آن زمان دخالت داشت.
بر روی هر کشتی چندین بازرس وجود داشتند و این بازرسان بر کالاها و نحوه بارگیری و بارچینی کشتی‌ها نظارت داشتند در واقع به نوعی نائب و نماینده صاحبان کالاها بودند.
این سیستم بازرسی برای نخستین بار در ونیز توسعه پیدا کرد و هدف اصلی بازرسی تامین قابلیت دریانوردی کشتی‌ها برای مالکین کالاها بود. برای اینکار قبل از اجازه حرکت به کشتی بازرسان تمام قسمت‌های کشتی را چک و کنترل می‌نمودند بطوریکه حتی قسمت‌های آزاد بدنه کشتی‌ها که امروزه ما به آن Freeboard می‌گوئیم و نیز شرایط عمومی و کلی کشتی را هم بررسی می‌کردند و اغلب بر روی کشتی‌ها علائمی را چک می‌کردند درست مانند پلیمسل مارک که برای نخستین بار در اواسط قرن نوزدهم در انگلستان به کار برده شد. تقریباً می‌توان گفت که از قرن دهم میلادی موضوع مقدار بارگیری در فرانسه مورد توجه قرار گرفت.