«غواص» از نيروي دريايي تا كارشناس رسمي دادگستري در گفت و گو با کاپیتان محمدرضا تقوی‌فرهی
«غواصی حرفه اي» متولی خاصي در کشور ندارد
گروه دريامحور – اميد اسماعيلي - علاقه اغلب غواصان حرفه اي به دستیابی اعماق بیشتر انکار ناپذیر است. رویای دستیابی به اعماق بالا و ژرفنای دریاها و اقیانوس ها همیشه همراه غواصان بوده است .اما با وجود فشار های بالای محیط در اعماق و تاثیرات پر خطر بر سیستم بدن انسان، این دستیابی همیشه بسادگی میسر نبوده و با مخاطرات زیادی همراه بوده است . دانشمندان و محققان و پژوهشگران زیادی در این راه وقت گذاشته و تحقیقات دانشگاهی و ازمایشگاهی زیادی صورت گرفته است . براي بررسي غواصی در فرهنگ دریایی ایرانیان و آشنايي بيشتر مخاطبان با غواص حرفه اي و غواصي در عمق زیاد با کاپیتان محمدرضا تقوی‌فرهی غواص فوق عمق زیاد هم صحبت شديم آنچه در ذيل آمده است ماحصل گفت و گوي روزنامه دريايي اقتصادسرآمد با ايشان است:
اقتصادسرآمد: كاپيتان قبل از هر چيز درباره خودتان بگوييد:
كاپيتان تقوی‌فرهی:
محمدرضا تقوی‌فرهی هستم متولد یلدای 1346 تهران؛ فارغ التحصیل دبیرستان البرز؛ ورود به نیروی دریایی و دانشگاه علوم دریایی نوشهر ـ که بعداً به دانشگاه علوم دریایی امام خمینی معروف شد در سال 1364 در رشته ناوبری و فرماندهی کشتی؛ فارغ التحصیل از دانشگاه در سال 1368 با عنوان ناوبان دوم؛ گذراندن دوره‌های غواصی عمق زیاد در آموزشگاه غواصی بندرانزلی و فوق عمق زیاد در کشور آلمان، مدیر عملیات غواصی معاونت عملیات نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران و ... و بازنشسته سال 1392.
اقتصادسرآمد: غواصي حرفه اي زير مجموعه كدام نهاد و سازمان است؟
در حال حاضر، مشخص نیست که متولی غواصی در کشور چه نهادی است؟ در صورت پرسش همه سازمان‌های مرتبط با دریا مدعی خواهند بود، اما عملاً هیچ کدام نیستند.
اقتصادسرآمد: غواصي را چگونه مي توان دسته بندي كرد؟
غواصی سه حوزه کاملاً مجزا دارد؛ یک حوزه نظامی که مربوط به ارتش و سپاه می‌باشد یک حوزه صنعتی دارد که تمام صنایع فعال در دریا به غواص نیاز دارند؛ سدسازی‌ها، داک کردن کشتی‌ها، سکوهای نفتی و غیرنفتی و لوله‌های زیرآب و ... به غواص نیازمندند.
حوزه سوم غواصی، غواصی تفریحی و ورزشی است. یک غواص نظامی می‌تواند غواصی صنعتی انجام دهد، یک غواص صنعتی می‌تواند غواصی تفریحی و ورزشی را انجام بدهند؛ اما برعکس آن نیازمند آموزش‌های تکمیلی است. اما در حال حاضر در کشور، هر کدام کار یکی دیگر را انجام می‌دهند و هیچ کنترل و نظارتی بر روی آن وجود ندارد.
سابقه غواصی نظامي در ايران به كجا بر مي گردد؟
محمدرضا تقوی‌فرهی: یکی از تخصص‌های بسیار ویژه در نیروی دریایی غواصی است. غواصی در کشور، غواصی نظامی است. غواصی از سال 1334 در نیروی دریایی کشور ایجاد شده است. در سال 1336 آموزشگاه غواصی انزلی تأسیس گردید که هنوز بهترین آموزشگاه خاورمیانه است.
ما سال‌ها افسر غواص به دلیل اینکه رسته بسیار سختی است نداشتیم. در غواصی نظامی، حداکثر سن برای ورود به غواصی به دلیل آن‌که فعالیت بدنی شدید و سختی را لازم دارد، 24 سال است. افسر در 22 سالگی افسر می‌شود. من در زمان ناوگان دومی، آموزش غواصی را گذراندم.
یک استثناء در قوانین غواصی عمیق وجود دارد، کسی که غواصی دوره اول را طی کرده باشد و بخواهد فرمانده شود، می‌تواند مرحله دوم را نیز بگذراند که شامل من شد. در درجه ناوسروانی مجدداً در دوره غواصی شرکت کرده و دوره عالی غواصی عمق زیاد افسران را که به آن CDO یا
(Clearance Diving Officer) گفته می‌شود طی کردم و فرمانده غواصی منطقه یکم دریایی که بزرگترین غواصی کشور است، شروع به فعالیت کردم و با همراهی نیروها، چندین تجربه موفق را گذراندیم. بعداً به تهران منتقل شده و در معاونت عملیات نیروی دریایی، مدیر عملیات غواصی شدم و تحول بزرگی ایجاد شده و تمام تجهیزات نو شد و دوره های آموزشی خارج از کشور نیز طی کردم.
اقتصادسرآمد: غواصی جزء مشاغل سخت محسوب می‌شود؟
محمدرضا تقوی‌فرهی: براساس اعلام سازمان جهانی کار (ILO) سخت‌ترین کارها، اول کار در معدن و بعد از آن غواصی حرفه‌ای است. همچنین به لحاظ میزان خطرناکی، در گذشته ابتدا خبرنگاری جنگی و بعد از آن غواصی حرفه‌ای دسته بندی شده بود که در حال حاضر، به عنوان خطرناک‌ترین شغل؛ ابتدا غواصی حرفه‌ای و بعد از آن خبرنگاری جنگی لحاظ شده است. مثال قانون کار ایران در موضوع کارهای سخت و زیان‌آور، غواصی است؛ هرچند خیلی از سازمان‌ها این موضوع را قبول نمی‌کنند. یک غواص پاکستانی با 15 سال اشتغال و با 30 سال سابقه بازنشسته می‌شوند و بعد از آن در کشورهای دیگری مانند ایران با ماهی 20 هزار دلار مشغول می‌شوند. اما این شرایط در کشور ما حاکم نیست.
اقتصادسرآمد: یادی کنیم از غواصان جنگ هشت سال جنگ تحميلي
كاپيتان تقوی‌فرهی: بله، چندي پيش یک عزیزی به نام ناوسروان حسین باژدان‌زاده فوت شد. در زمان جنگ تحمیلی، یک ناو با تمام مهمات و سوخت و... در کنار اسکله بندر خارک غرق شد که به معنی از دست رفتن آن اسکله (یکی از چهار اسکله) می‌باشد. ایشان در آن زمان یک ناواستوار نیروی دریایی بودند، در زیر بمباران، این ناو را به سطح آورده و شناور می‌کند، اما چون یدک‌کش در اختیار ایشان قرار نمی‌دهند، مجبور می‌شود که ناو را در فاصله بیشتر از ساحل و اسکله در دریا غرق کرده و توانست آن اسکله را آزاد کند. در این کار ایشان از جان مایه گذاشت.
اقتادسرآمد: روح شان شاد، اما آيا اين رشادت ها به معناي واقعي رسانه اي مي شود؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: در نیروهای نظامی از این دست كارها و اقدامات وجود دارد، اما چون تبلیغات وجود ندارد، عمومی نمی‌شود. همان شناورسازی داک شناور چهارهزار تنی در بندرعباس که 13روز در زیر بستر قرار داشت، یکی از اقدامات مهم در این زمینه است که توسط گروه ما انجام شد. اما در حال تمام این تلاش‌ها، به چشم کسی نیامد و یک غواص حرفه‌ای مانند کارمند پشت میز نشسته و براساس رتبه و طبقه بازنشسته می‌شود.
حوزه آموزش غواصي نيروي دريايي يا غواصي حرفه اي در چه وضعيتي است؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: نیروی دریایی در 1334 چهار نفر را برای طی دوره غواصی به انگلستان اعزام کرد که موفق به طی دوره شدند که البته دوره سختی بوده است؛ چرا که هم زمان چهار عراقی هم در این دوره شرکت کردند که متأسفانه غرق شدند.
آن چهار نفر ايراني با برگشت به کشور، در سال 1336 مرکز آموزش غواصی را در بندر انزلی تأسیس کردند. آن آموزشگاه هنوز هم وجود دارد و بنده در سال 1370 در آن، دوره غواصی را طی کردم. استانداردهای آموزشی این آموزشگاه در سطح بالایی است و دانش آموختگان آن توانایی‌های بالایی را کسب می‌کنند، طوری که پنج سال است که غواصان نیروی دریایی کشور در مسابقات بین‌المللی مقام اول جهان را کسب کردند و دو سال پیش در نوشهر، یازده رکورد جهانی توسط نیروی دریایی کشور جابه جا شده است، اما متأسفانه خبری از موفقیت‌ها در صداوسیمای کشور نيست.
اقتصادسرآمد: كاپيتان قبل از هر چيز درباره خودتان بگوييد:
كاپيتان تقوی‌فرهی:
محمدرضا تقوی‌فرهی هستم متولد یلدای 1346 تهران؛ فارغ التحصیل دبیرستان البرز؛ ورود به نیروی دریایی و دانشگاه علوم دریایی نوشهر ـ که بعداً به دانشگاه علوم دریایی امام خمینی معروف شد در سال 1364 در رشته ناوبری و فرماندهی کشتی؛ فارغ التحصیل از دانشگاه در سال 1368 با عنوان ناوبان دوم؛ گذراندن دوره‌های غواصی عمق زیاد در آموزشگاه غواصی بندرانزلی و فوق عمق زیاد در کشور آلمان، مدیر عملیات غواصی معاونت عملیات نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران و ... و بازنشسته سال 1392.
اقتصادسرآمد: غواصي حرفه اي زير مجموعه كدام نهاد و سازمان است؟
در حال حاضر، مشخص نیست که متولی غواصی در کشور چه نهادی است؟ در صورت پرسش همه سازمان‌های مرتبط با دریا مدعی خواهند بود، اما عملاً هیچ کدام نیستند.
اقتصادسرآمد: غواصي را چگونه مي توان دسته بندي كرد؟
غواصی سه حوزه کاملاً مجزا دارد؛ یک حوزه نظامی که مربوط به ارتش و سپاه می‌باشد یک حوزه صنعتی دارد که تمام صنایع فعال در دریا به غواص نیاز دارند؛ سدسازی‌ها، داک کردن کشتی‌ها، سکوهای نفتی و غیرنفتی و لوله‌های زیرآب و ... به غواص نیازمندند.
حوزه سوم غواصی، غواصی تفریحی و ورزشی است. یک غواص نظامی می‌تواند غواصی صنعتی انجام دهد، یک غواص صنعتی می‌تواند غواصی تفریحی و ورزشی را انجام بدهند؛ اما برعکس آن نیازمند آموزش‌های تکمیلی است. اما در حال حاضر در کشور، هر کدام کار یکی دیگر را انجام می‌دهند و هیچ کنترل و نظارتی بر روی آن وجود ندارد.
سابقه غواصی نظامي در ايران به كجا بر مي گردد؟
محمدرضا تقوی‌فرهی: یکی از تخصص‌های بسیار ویژه در نیروی دریایی غواصی است. غواصی در کشور، غواصی نظامی است. غواصی از سال 1334 در نیروی دریایی کشور ایجاد شده است. در سال 1336 آموزشگاه غواصی انزلی تأسیس گردید که هنوز بهترین آموزشگاه خاورمیانه است.
ما سال‌ها افسر غواص به دلیل اینکه رسته بسیار سختی است نداشتیم. در غواصی نظامی، حداکثر سن برای ورود به غواصی به دلیل آن‌که فعالیت بدنی شدید و سختی را لازم دارد، 24 سال است. افسر در 22 سالگی افسر می‌شود. من در زمان ناوگان دومی، آموزش غواصی را گذراندم.
یک استثناء در قوانین غواصی عمیق وجود دارد، کسی که غواصی دوره اول را طی کرده باشد و بخواهد فرمانده شود، می‌تواند مرحله دوم را نیز بگذراند که شامل من شد. در درجه ناوسروانی مجدداً در دوره غواصی شرکت کرده و دوره عالی غواصی عمق زیاد افسران را که به آن CDO یا
(Clearance Diving Officer) گفته می‌شود طی کردم و فرمانده غواصی منطقه یکم دریایی که بزرگترین غواصی کشور است، شروع به فعالیت کردم و با همراهی نیروها، چندین تجربه موفق را گذراندیم. بعداً به تهران منتقل شده و در معاونت عملیات نیروی دریایی، مدیر عملیات غواصی شدم و تحول بزرگی ایجاد شده و تمام تجهیزات نو شد و دوره های آموزشی خارج از کشور نیز طی کردم.
اقتصادسرآمد: غواصی جزء مشاغل سخت محسوب می‌شود؟
محمدرضا تقوی‌فرهی: براساس اعلام سازمان جهانی کار (ILO) سخت‌ترین کارها، اول کار در معدن و بعد از آن غواصی حرفه‌ای است. همچنین به لحاظ میزان خطرناکی، در گذشته ابتدا خبرنگاری جنگی و بعد از آن غواصی حرفه‌ای دسته بندی شده بود که در حال حاضر، به عنوان خطرناک‌ترین شغل؛ ابتدا غواصی حرفه‌ای و بعد از آن خبرنگاری جنگی لحاظ شده است. مثال قانون کار ایران در موضوع کارهای سخت و زیان‌آور، غواصی است؛ هرچند خیلی از سازمان‌ها این موضوع را قبول نمی‌کنند. یک غواص پاکستانی با 15 سال اشتغال و با 30 سال سابقه بازنشسته می‌شوند و بعد از آن در کشورهای دیگری مانند ایران با ماهی 20 هزار دلار مشغول می‌شوند. اما این شرایط در کشور ما حاکم نیست.
اقتصادسرآمد: یادی کنیم از غواصان جنگ هشت سال جنگ تحميلي
كاپيتان تقوی‌فرهی: بله، چندي پيش یک عزیزی به نام ناوسروان حسین باژدان‌زاده فوت شد. در زمان جنگ تحمیلی، یک ناو با تمام مهمات و سوخت و... در کنار اسکله بندر خارک غرق شد که به معنی از دست رفتن آن اسکله (یکی از چهار اسکله) می‌باشد. ایشان در آن زمان یک ناواستوار نیروی دریایی بودند، در زیر بمباران، این ناو را به سطح آورده و شناور می‌کند، اما چون یدک‌کش در اختیار ایشان قرار نمی‌دهند، مجبور می‌شود که ناو را در فاصله بیشتر از ساحل و اسکله در دریا غرق کرده و توانست آن اسکله را آزاد کند. در این کار ایشان از جان مایه گذاشت.
اقتادسرآمد: روح شان شاد، اما آيا اين رشادت ها به معناي واقعي رسانه اي مي شود؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: در نیروهای نظامی از این دست كارها و اقدامات وجود دارد، اما چون تبلیغات وجود ندارد، عمومی نمی‌شود. همان شناورسازی داک شناور چهارهزار تنی در بندرعباس که 13روز در زیر بستر قرار داشت، یکی از اقدامات مهم در این زمینه است که توسط گروه ما انجام شد. اما در حال تمام این تلاش‌ها، به چشم کسی نیامد و یک غواص حرفه‌ای مانند کارمند پشت میز نشسته و براساس رتبه و طبقه بازنشسته می‌شود.
حوزه آموزش غواصي نيروي دريايي يا غواصي حرفه اي در چه وضعيتي است؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: نیروی دریایی در 1334 چهار نفر را برای طی دوره غواصی به انگلستان اعزام کرد که موفق به طی دوره شدند که البته دوره سختی بوده است؛ چرا که هم زمان چهار عراقی هم در این دوره شرکت کردند که متأسفانه غرق شدند.
آن چهار نفر ايراني با برگشت به کشور، در سال 1336 مرکز آموزش غواصی را در بندر انزلی تأسیس کردند. آن آموزشگاه هنوز هم وجود دارد و بنده در سال 1370 در آن، دوره غواصی را طی کردم. استانداردهای آموزشی این آموزشگاه در سطح بالایی است و دانش آموختگان آن توانایی‌های بالایی را کسب می‌کنند، طوری که پنج سال است که غواصان نیروی دریایی کشور در مسابقات بین‌المللی مقام اول جهان را کسب کردند و دو سال پیش در نوشهر، یازده رکورد جهانی توسط نیروی دریایی کشور جابه جا شده است، اما متأسفانه خبری از موفقیت‌ها در صداوسیمای کشور نيست.