سابقه دیرینه بیمه خسارت‌دیدگان دریایی
دکتر بهروز امرایی - چگونه می‌توان از کارشناسان جوان امروز که مدیران فردای صنعت بسیار پیچیده حمل و نقل دریایی، بندری،کشتیرانی، کشتی‌سازی و صنایع وابسته به آن‌ها از وضعیت و چگونگی تحولات گذشته و حال بی‌اطلاع باشند و آنگاه انتظار داشته باشیم مدیرانی تحول‌گرا و آینده‌نگر بوده و قادر به طراحی و ترسیم افق‌های نزدیک و دور توسعه سازمان، ارگان، نهاد و یا شرکت‌های مورد تصدی و مدیریت خود باشند؟
ولی اگر کالا یا کشتی از دست می‌رفت و یا مفقود می‌گردید از پولی که به بانک سپرده شده بود به خسارت دیدگان پرداخت میشد. در سال ۵۵۴ بعد از میلاد مسیح یکی از امپراطوران روم شرقی به نام ژوستی‌نیان اول قانون ویژه‌ای را مقرر نمود که بر آن اساس حق بیمه اولیه‌ای بابت دریافت خسارت و پوشش بیمه‌ای در حدود ۶ درصد را تعین کرد که البته این درصد موارد خاص و زمانی که خطرات دریایی بالا بود می‌توانست تا ۸ درصد و حداکثر ۱۲ درصد هم برسد. این حق بیمه و پوشش بیمه‌ای قبل از زمان رومی‌ها در هندوستان و حتی بابل قدیم نیز وجود داشت. بر این اساس همیشه تضمینی برای خسارت‌دیدگان دریایی وجود داشته است. در نیمه اول قرن چهارم میلادی مقررات تأمین اعتبارات دریایی با آنچه که مشابه امروز هست تغییرات پیدا کرد و بیمه‌گزاران دریایی که عمدتاً در ایتالیا و پرتقال بودند شروع به اعمال مقررات بیمه‌های پوششی نمودند. بتدریج نسخه‌های حقوق دریایی نوشته شد و تکثیر گردید اکثر واژه‌ها و عبارات دریایی بین‌المللی که امروزه از آن‌ها استفاده می‌شود مربوط به آن زمان است به عنوان مثال کلمه (پالیسی) که در واقع (پالیس) است از کلمه (پولیسا) که ایتالیایی است گرفته شده به معنی قول و قرار و یا کلمه (اورج) که به معنی از بین رفتن به دلیل خسارت است از کلمه ایتالیایی (اوریا) گرفته شده است.
در دوران قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی اعمال بیمه‌های دریایی به صورت بسیار گسترده‌تری افزایش یافت. از سوابق و پرونده‌های موجود دریانوردی اسپانیایی‌ها و پرتقالی‌ها این چنین بر می‌آید که این ایتالیائی‌ها بودند که منحصراً در تجارت بیمه دریایی در آن زمان اشتغال داشتند یعنی بیمه دریائی ابتدا از ایتالیا شروع شد.
تمامی بیمه‌هائی که امروزه در صنایع دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد منشأ و میدانشان بیمه دریایی بوده است و این مقررات بیمه دریایی ایجاب می‌کند که هیچ کشتی بدون پوشش بیمه‌ای کامل برای تجهیزات و بدنه و افراد و محموله بارگیری شده مجاز نیست به دریا برود.
در سال ۱۴۹۲ طول اقیانوس اطلس توسط کریستف کلمب طی شد و ۹ سال بعد از آن تجارت بردگان آمریکایی آغاز شد و این اتفاقات سرآغاز تحولاتی شد که در مغرب زمین صورت گرفت. در سال ۱۵۲۰ پس از اینکه پاپ رهبر مسیحیان آن زمان تقسیم جهان به دو قسمت مساوی را تحت سلطه اسپانیایی‌ها و پرتقالی‌ها را تصویب نمود فردیناند ماژلان به دور دنیا سفر کرد تا به اكتشاف سرزمین‌ها و اقیانوس‌های سهمیه اسپانیا در این خط فرضی پاپ بپردازد. تقسیم جهان بین دو امپراطوری وقت درست از وسط اقیانوس اطلس امتداد داشت سهم پرتقالی‌ها نیمکره‌شرقی از آمریکا تا خاور دور و در مقابل سهم اسپانیایی‌ها قاره آمریکا بود. این تقسیم‌بندی در بین ملل هنوز هم وجود دارد. در سال ۱۹۸۲ پس از گذشت ۵ قرن آرژانتین ادعای مالکیت جزایر فالکلند را بدلیل این که این جزایر در آن زمان متعلق به اسپانیایی‌ها بوده و آرژانتین نیز یک ملت اسپانیایی زبان است را نمود و باعث بروز جنگ با انگلستان شد ولی سرانجام آرژانتین جزایر مالویناس را از دست داد و در جنگ مغلوب شد.
در یک زمان کوتاه پس از این تقسیم‌بندی پرتقالیایی‌ها ایستگاه‌های تجاری را در آفریقا - عدن - هندوستان - مالاکا - هندشرقی و چین ایجاد نمودند تا توسط این ایستگاه‌ها اقدام به داد و ستد با سایر نقاط کنند.
قیمت انواع ادویه در اروپا با آمدن کشتی‌های حامل ادویه از این ایستگاها تعیین میشد و افزایش یا کاهش پیدا می‌کرد. در واقع اگر چندین ماه کشتی از این بنادر به اروپا ترد نمی‌کرد قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کرد و با آمدن کشتی‌ها به اروپا قیمت‌ها کاهش می‌یافت. این روش کنترل بازار شروعی بود بر پایان اعمال کنترل تجارت دریائی و نیزی‌ها.
دریانوردی به سمت آمریکا و قسمت غربی در دست اسپانیایی‌ها بود. در دهه ۱۵۳۰ کاروان‌های بزرگ حامل نقره از هند غربی به آمریکای مرکزی حرکت می‌کردند که با حملات دزدان دریایی انگلیسی مواجه شدند.
این حملات به این کاروان‌ها منجر به شکست اسپانیایی‌ها و وارد آمدن ضربه بزرگی بر صنعت دریانوردی آن کشور شد تا جایی که این شکست در سال ۱۵۸۸ منجر به خروج اسپانیای‌ها از آرمادا شد. شکستی که مبدأ پایان سلطه دریانوردی اسپانیائی‌ها و شروع تولد و ظهور امپراطوری انگلستان شد.
در دوران نیمه دوم قرن شانزدهم و آغاز قرن هفدهم تورم بسیار شدید و بزرگی در اروپا بوجود آمد. سطح قیمت‌ها تا ۱۵ برابر در یک دوره ۱۵۰ ساله که حاصل ثروت‌های آورده شده توسط پرتغالی‌ها و اسپانیائی‌ها از آن سوی دریاها بود افزایش پیدا کرد.