بررسي«غواصي» از نيروي دريايي تا كارشناس رسمي دادگستري در گفت و گو با کاپیتان محمدرضا تقوی‌فرهی؛
جايگاه ايران در آموزش غواصی كجاست
گروه دريامحور – اميد اسماعيلي - علاقه اغلب غواصان حرفه اي به دستیابی اعماق بیشتر انکار ناپذیر است. رویای دستیابی به اعماق بالا و ژرفنای دریاها و اقیانوس ها همیشه همراه غواصان بوده است .اما با وجود فشار های بالای محیط در اعماق و تاثیرات پر خطر بر سیستم بدن انسان، این دستیابی همیشه بسادگی میسر نبوده و با مخاطرات زیادی همراه بوده است . دانشمندان و محققان و پژوهشگران زیادی در این راه وقت گذاشته و تحقیقات دانشگاهی و آزمایشگاهی زیادی صورت گرفته است . براي بررسي غواصی در فرهنگ دریایی ایرانیان و آشنايي بيشتر مخاطبان با غواص حرفه اي و غواصي در عمق زیاد با کاپیتان محمدرضا تقوی‌فرهی غواص فوق عمق زیاد هم صحبت شديم آنچه در ذيل آمده است بخش پاياني گفت و گوي روزنامه دريايي اقتصادسرآمد با ايشان را در ذيل مرور مي كنيم:
اقتصادسرآمد: كاپيتان قبل از هر چيز درباره خودتان بگوييد:
كاپيتان تقوی‌فرهی:
محمدرضا تقوی‌فرهی هستم متولد یلدای 1346 تهران؛ فارغ التحصیل دبیرستان البرز؛ ورود به نیروی دریایی و دانشگاه علوم دریایی نوشهر ـ که بعداً به دانشگاه علوم دریایی امام خمینی معروف شد در سال 1364 در رشته ناوبری و فرماندهی کشتی؛ فارغ التحصیل از دانشگاه در سال 1368 با عنوان ناوبان دوم؛ گذراندن دوره‌های غواصی عمق زیاد در آموزشگاه غواصی بندرانزلی و فوق عمق زیاد در کشور آلمان، مدیر عملیات غواصی معاونت عملیات نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران و ... و بازنشسته سال 1392.
اقتصادسرآمد: از غواصي در عمق زياد بيشتر بگوييد
كاپيتان تقوی‌فرهی: عبارت غواصی عمق زیاد یا Deep Diving در عمق 60 متر برای نیروی دریایی و 50 متر برای نیروی تجاری محسوب می‌شود. عمق حداکثر در خلیج فارس 90 متر است. البته دو چاله کوچک 170 و 190 متری در جنوب ابوموسی وجود دارد. سوانحی در عمق 90 متری خلیج فارس داشتیم؛ در یک مورد در سال‌های 1377 و 78 یک هلیکوپتر شرکت نفت سقوط کرده بود که قرار شد که خلبان آن را از کف دریا خارج کنند، فرمانده نیروی دریایی وقتي با بنده تماس گرفت که آیا امکان خارج کردن می‌باشد؟ که با توجه به وزن کم هلیکوپتر در دریا امکان‌پذیر بود. ولی شرکت نفت ریسک نکرد و با هزینه گزاف، غواص از عمان آورد و کار را انجام داد که باعث دلخوری ما شد.
اقتصادسرآمد: واكنشي به اين حركت شركت نفت داشتيد، آيا باعث تلنگر به اين حوزه نشد؟
اولین غواصی 100 متر در تاریخ ایران در سال 2004 در جاسک انجام شد
كاپيتان تقوی‌فرهی: گزارشی تهیه کردیم مبنی بر اینکه ما نیروی دریای مستقر در خلیج فارس هستیم، خلیج فارس فقط به معنای سطح آن نیست و بستری هم دارد که نیروی دریایی ما باید در بستر آن هم توانایی داشته باشد. این گزارش در سطوح مختلف نظامی به تصویب رسید و ما یک تیم ورزشی غواصی را برای آموزش به شرکت دراگر آلمان اعزام کردیم و غواصی فوق عمق زیاد را در آنجا طی کردیم که مربوط به غواصی بیش از 60 متر می‌باشد. اولین غواصی 100 متر در تاریخ ایران در سال 2004 در جاسک انجام شده است.
بعد از طی دوره غواصی فوق عمق زیاد، شرکت‌های دیگر، نیز فعالیت غواصی خود را توسعه داده و به آفریقای جنوبی غواص فرستاندند و عمق غواصی تجاری را افزایش دادند و از هلمت‌های جدید استفاده کردند و تحولی در کشور ایجاد شد.
اقتصادسرآمد: بایدها و نبایدهای غواصي نيروي دريايي مشخص است؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: در دنیا، معمولاً تحول‌ها از طرف ارتش‌ها به دلیل هزینه‌های بالا شروع می‌شود مثل رادار که شرکت خصوصی از ارتش شروع شده است و الان کاربرد تجاری یافته است. همچنین اینترنت، در ابتدا به صورت اینترانت در ارتش آمریکا ابداع و به کارگیری شد و الان جهانی شده است. حتی کتاب‌های مرجع غواصی مانند BR2806 (Britain Regulation) انگلستان و یا U.S. Navy Manual امریکا که با کشته شدن نیروهای دریایی آن‌ها، بایدها و نبایدهای فعالیت‌های دریایی و مقادیر استاندارد دریایی تعیین و نوشته شده است و بعد کاربرد تجاری پیدا کرده‌اند.
اقتصادسرآمد: جايگاه ايران در بحث آموزش غواصی چگونه است؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: سطح استاندارد غواصی در نیروی دریایی بسیار بالاست، برهمین اساس، استاندارد غواصی که در سال 1388 بنده براساس استانداردهای بین المللی و شرایط بومی کشور تدوین کردم و بر روی وب سایت سازمان فنی و حرفه‌ای کشور بارگزاری شده بود، بعد از چند سال تغییر دادند و شرایط نیروی دریایی در استاندارد توسط کسانی که صاحب آموزشگاه غواصی هستند و نمی توانند این شرایط را احراز کنند، حذف شده است.
اقتصادسرآمد: تجربه خودتان از دوره غواصی فوق عمق زیاد چه بود؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: بنده بعد از طی دوره غواصی فوق عمق زیاد، در نهایت جانشین معاون عملیات نیروی دریایی شدم و بعد دوره دافوس را در دانشکده فرماندهی ستاد گذراندم و در این دوره رتبه اول، کل ارتش شده و مدال گرفتم. بعد مدتی را دوباره در معاونت عملیات بودم و بعد از آن، به عنوان جانشین ناوگان شمال ـ فرمانده ارشد نظامی شمال ـ چهار سالی را در آنجا گذراندم و بعد از آن بازنشسته شدم که الان ده سالی از آن می‌گذرد.
در دوران بازنشستگی، دوره‌های آموزشی متعددی را طی کردم. همچنین چند کتاب با موضوع نظامی تألیف کردم که برخی از آن‌ها در دوره دافوس تدریس می‌شود. کتابی با عنوان «خاورمیانه پس از نفت» را در سال 1397 نوشتم و منتشر شد و پیش بینی اقدامات لازم بعد از اتمام نفت یا عدم دسترسی به فروش نفت در آن پرداخته شد.
در زمینه شناورسازی اجسام مغروق، کارهای زیادی انجام دادیم. از جمله یک داک شناور 4هزار تنی را در بندرعباس که 13 روز در زیر بستر قرار داشت، ظرف 53 روز آن را شناور کردیم و تا 3 سال شناور باقی ماند که کار خیلی بزرگی محسوب می‌شود.
اقتصادسرآمد:چرا تنها کارشناس رسمی غواصی در کشور شما هستید؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: كارشناس رسمي رشته وسائط نقلیه دریایی و غواصی دارای هفت صلاحیت مانند کشتی سازی، تصادفات کشتی، سوانح دریایی، ارزیابی و قیمت‌گذاری کشتی و غواصی و ... می‌باشد. در موضوع غواصی چون بیشتر سؤال‌ها درخصوص کشتی‌هاست، یک غواص صفر نمی‌تواند در آزمون قبول شده و کارشناس رسمی شود.
البته در آینده، مانند کشورهای دیگر دنیا باید هر یکی از این صلاحیت‌ها، رشته مجزایی شوند و به صورت تخصصی، آزمون هر رشته و با سؤالات همان رشته برگزار شود. اما اکنون در کشور به دلیل تعداد اندک متقاضی و کارشناس رسمی این موضوع ممکن نیست. این موضوع در کشور هنوز نوپاست.
در جذب کارشناس رسمی دریایی از آزمون مربوط به کشتی استفاده می‌شود؛ یعنی سؤال‌هایی که در آزمون طرح می‌شود درباره کشتی‌سازی، تعادل کشتی، تصادفات کشتی و چند سؤال درباره غواصی است. تا چند سال پیش حدود 12 نفر کارشناس رسمی وسائط نقلیه دریایی و غواصی داشتیم و در حال حاضر این تعداد به بیشتر از 50 نفر رسیده است.
اقتصادسرآمد: كاپيتان قبل از هر چيز درباره خودتان بگوييد:
كاپيتان تقوی‌فرهی:
محمدرضا تقوی‌فرهی هستم متولد یلدای 1346 تهران؛ فارغ التحصیل دبیرستان البرز؛ ورود به نیروی دریایی و دانشگاه علوم دریایی نوشهر ـ که بعداً به دانشگاه علوم دریایی امام خمینی معروف شد در سال 1364 در رشته ناوبری و فرماندهی کشتی؛ فارغ التحصیل از دانشگاه در سال 1368 با عنوان ناوبان دوم؛ گذراندن دوره‌های غواصی عمق زیاد در آموزشگاه غواصی بندرانزلی و فوق عمق زیاد در کشور آلمان، مدیر عملیات غواصی معاونت عملیات نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران و ... و بازنشسته سال 1392.
اقتصادسرآمد: از غواصي در عمق زياد بيشتر بگوييد
كاپيتان تقوی‌فرهی: عبارت غواصی عمق زیاد یا Deep Diving در عمق 60 متر برای نیروی دریایی و 50 متر برای نیروی تجاری محسوب می‌شود. عمق حداکثر در خلیج فارس 90 متر است. البته دو چاله کوچک 170 و 190 متری در جنوب ابوموسی وجود دارد. سوانحی در عمق 90 متری خلیج فارس داشتیم؛ در یک مورد در سال‌های 1377 و 78 یک هلیکوپتر شرکت نفت سقوط کرده بود که قرار شد که خلبان آن را از کف دریا خارج کنند، فرمانده نیروی دریایی وقتي با بنده تماس گرفت که آیا امکان خارج کردن می‌باشد؟ که با توجه به وزن کم هلیکوپتر در دریا امکان‌پذیر بود. ولی شرکت نفت ریسک نکرد و با هزینه گزاف، غواص از عمان آورد و کار را انجام داد که باعث دلخوری ما شد.
اقتصادسرآمد: واكنشي به اين حركت شركت نفت داشتيد، آيا باعث تلنگر به اين حوزه نشد؟
اولین غواصی 100 متر در تاریخ ایران در سال 2004 در جاسک انجام شد
كاپيتان تقوی‌فرهی: گزارشی تهیه کردیم مبنی بر اینکه ما نیروی دریای مستقر در خلیج فارس هستیم، خلیج فارس فقط به معنای سطح آن نیست و بستری هم دارد که نیروی دریایی ما باید در بستر آن هم توانایی داشته باشد. این گزارش در سطوح مختلف نظامی به تصویب رسید و ما یک تیم ورزشی غواصی را برای آموزش به شرکت دراگر آلمان اعزام کردیم و غواصی فوق عمق زیاد را در آنجا طی کردیم که مربوط به غواصی بیش از 60 متر می‌باشد. اولین غواصی 100 متر در تاریخ ایران در سال 2004 در جاسک انجام شده است.
بعد از طی دوره غواصی فوق عمق زیاد، شرکت‌های دیگر، نیز فعالیت غواصی خود را توسعه داده و به آفریقای جنوبی غواص فرستاندند و عمق غواصی تجاری را افزایش دادند و از هلمت‌های جدید استفاده کردند و تحولی در کشور ایجاد شد.
اقتصادسرآمد: بایدها و نبایدهای غواصي نيروي دريايي مشخص است؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: در دنیا، معمولاً تحول‌ها از طرف ارتش‌ها به دلیل هزینه‌های بالا شروع می‌شود مثل رادار که شرکت خصوصی از ارتش شروع شده است و الان کاربرد تجاری یافته است. همچنین اینترنت، در ابتدا به صورت اینترانت در ارتش آمریکا ابداع و به کارگیری شد و الان جهانی شده است. حتی کتاب‌های مرجع غواصی مانند BR2806 (Britain Regulation) انگلستان و یا U.S. Navy Manual امریکا که با کشته شدن نیروهای دریایی آن‌ها، بایدها و نبایدهای فعالیت‌های دریایی و مقادیر استاندارد دریایی تعیین و نوشته شده است و بعد کاربرد تجاری پیدا کرده‌اند.
اقتصادسرآمد: جايگاه ايران در بحث آموزش غواصی چگونه است؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: سطح استاندارد غواصی در نیروی دریایی بسیار بالاست، برهمین اساس، استاندارد غواصی که در سال 1388 بنده براساس استانداردهای بین المللی و شرایط بومی کشور تدوین کردم و بر روی وب سایت سازمان فنی و حرفه‌ای کشور بارگزاری شده بود، بعد از چند سال تغییر دادند و شرایط نیروی دریایی در استاندارد توسط کسانی که صاحب آموزشگاه غواصی هستند و نمی توانند این شرایط را احراز کنند، حذف شده است.
اقتصادسرآمد: تجربه خودتان از دوره غواصی فوق عمق زیاد چه بود؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: بنده بعد از طی دوره غواصی فوق عمق زیاد، در نهایت جانشین معاون عملیات نیروی دریایی شدم و بعد دوره دافوس را در دانشکده فرماندهی ستاد گذراندم و در این دوره رتبه اول، کل ارتش شده و مدال گرفتم. بعد مدتی را دوباره در معاونت عملیات بودم و بعد از آن، به عنوان جانشین ناوگان شمال ـ فرمانده ارشد نظامی شمال ـ چهار سالی را در آنجا گذراندم و بعد از آن بازنشسته شدم که الان ده سالی از آن می‌گذرد.
در دوران بازنشستگی، دوره‌های آموزشی متعددی را طی کردم. همچنین چند کتاب با موضوع نظامی تألیف کردم که برخی از آن‌ها در دوره دافوس تدریس می‌شود. کتابی با عنوان «خاورمیانه پس از نفت» را در سال 1397 نوشتم و منتشر شد و پیش بینی اقدامات لازم بعد از اتمام نفت یا عدم دسترسی به فروش نفت در آن پرداخته شد.
در زمینه شناورسازی اجسام مغروق، کارهای زیادی انجام دادیم. از جمله یک داک شناور 4هزار تنی را در بندرعباس که 13 روز در زیر بستر قرار داشت، ظرف 53 روز آن را شناور کردیم و تا 3 سال شناور باقی ماند که کار خیلی بزرگی محسوب می‌شود.
اقتصادسرآمد:چرا تنها کارشناس رسمی غواصی در کشور شما هستید؟
كاپيتان تقوی‌فرهی: كارشناس رسمي رشته وسائط نقلیه دریایی و غواصی دارای هفت صلاحیت مانند کشتی سازی، تصادفات کشتی، سوانح دریایی، ارزیابی و قیمت‌گذاری کشتی و غواصی و ... می‌باشد. در موضوع غواصی چون بیشتر سؤال‌ها درخصوص کشتی‌هاست، یک غواص صفر نمی‌تواند در آزمون قبول شده و کارشناس رسمی شود.
البته در آینده، مانند کشورهای دیگر دنیا باید هر یکی از این صلاحیت‌ها، رشته مجزایی شوند و به صورت تخصصی، آزمون هر رشته و با سؤالات همان رشته برگزار شود. اما اکنون در کشور به دلیل تعداد اندک متقاضی و کارشناس رسمی این موضوع ممکن نیست. این موضوع در کشور هنوز نوپاست.
در جذب کارشناس رسمی دریایی از آزمون مربوط به کشتی استفاده می‌شود؛ یعنی سؤال‌هایی که در آزمون طرح می‌شود درباره کشتی‌سازی، تعادل کشتی، تصادفات کشتی و چند سؤال درباره غواصی است. تا چند سال پیش حدود 12 نفر کارشناس رسمی وسائط نقلیه دریایی و غواصی داشتیم و در حال حاضر این تعداد به بیشتر از 50 نفر رسیده است.