سیری در تحولات کشتی و کالا (بحثی در سیاستگذاری)
دکتر بهروز امرایی - باید بخاطر داشت که به دلیل عبور تقریباً کلیه تجارت و حمل و نقل بین‌المللی کالا از بنادر ایران، پیشرفت اقتصادی کشور نیز به سرعت به بنادر وابسته گردیده است. از طرفی بدون وجود یک حمل و نقل دریایی کارا و توانمند جریان حمل و نقل مواد خام، محصولات کشاورزی و محصولات تولیدی کارخانجات مختل گشته و عواقب آن بصورت ایجاد موانع و بحران در رسیدن به رشد و شکوفائی اقتصادی و سربلندی ملی ظاهر می‌گردد.
بنادری که ایران در گذشته و حتی حال از آن‌ها در رابطه با تجارت بین‌المللی استفاده می‌نماید دیگر نمی‌توانند نقش پراهمیت و خطیر خود را در صحنه‌های تجارت جهانی و منطقه‌ای ایفا نمایند. بنابراین لازم است تا بنادر جدید احداث گردد و یا آنکه بنادر قدیمی توسعه یافته و مجدداً در زیر ذره‌بین توسعه قرار گیرند.
ظهور کشتی‌های بزرگ‌تر موجب گردیده تا بنادر وسیع‌تر و عمیق‌تری در دنیا و منطقه ما، چه با عملیات لایروبی و چه از طریق ساخت بنادر جدید در محل‌های عمیق‌تر ساخته شود. در این بنادر امکاناتی نیز دایر گردیده که از آن جمله می‌توان به ارائه تسهیلات و خدمات به کشتی‌ها از جمله سوخت‌رسانی و تعمیرات اشاره نمود. وجود اسکله‌های تخصصی نظیر اسکله‌های نفتی و همچنین اسکله‌های رو- رو، کانتینر و کالای فله خشک که با انواع کشتی‌ها سازگار باشند از جمله موارد لازم این تغییرات می‌باشد. بنادر اکثر کشورها برای جذب هرچه بیشتر کشتیرانی‌ها و دامنه تجارت در جهت ارائه خدمات مناسب‌تر نقش رقابتی بخود گرفته‌اند. در این بین تلاش‌هایی نیز صورت گرفته است تا دیوانسالاری پر طول و تفصیل اداری تا سرحد امکان کاهش یافته و در چارچوب یک استاندارد مشخص قرار گیرد. بسیاری از کشورها کلیه فرایندها و روند عملیاتی خود را رایانه‌ای کرده‌اند تا از این رهگذر بتوانند به نیازمندی‌ها و درخواست‌های مشتریان خود تا سرحد امکان پاسخگو بوده و آندسته از روش‌های عملیاتی را که قدیمی شده‌اند و یا آنکه دیگر مقرون به صرفه نیستند را تغییر داده و یا اینکه کنار بگذارند.
نیروی انسانی هم بتدریج جای خود را به روش‌های خودکار و مکانیزه حمل کالا می‌دهد. نوع کالاها دیگر تغییر کرده است و به همین دلیل پرسنل ورزیده و تعلیم دیده‌ای نیاز دارند تا به جابجایی انواع کالا بپردازند. گاهی هم موقعیت اقتضاء می‌نماید تا تمامی زیر‌ساختهای لنگرگاه جهت ایجاد تناسب آن با انواع محموله و کشتی تغییر یابد.
آنچه که مسلم است اینست که اگر گرایش و میل به سوی صنعت کشتیرانی و کشتی‌سازی همچنان از خود رشد نشان داده و به سمت فن آوری‌های پیشرفته‌تری گام بردارد در آینده به نوبه خود تأثیرات بیشتری را بر پیکره بنادر و فعالیت‌های مشابه خواهد گذاشت. بنابراین سؤال اینست که دامنه پیشرفت‌های فن‌آورانه در زمینه کشتیرانی و کشتی‌سازی تا به کجا ادامه خواهد یافت و در نتیجه چه تأثیراتی بطور اخص بر روی بنادر کشورها بخصوص ایران خواهد گذاشت.
آگاهی و داشتن وقوف اولیه به این مسأله از نقطه نظر برنامه‌های مؤثر آتی بسیار قابل اهمیت است و به برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران در امر آمادگی قبلی برای پاسخگوئی به نیازمندی‌های مالکان و کشتی‌ها کمک خواهد کرد. فراموش نکنیم که مشکل نداشتن راهکار نیست بلکه نشناختن مسأله است.
کشتی های آینده و منابع انرژی
با ظهور کشتی‌های فلزی و موتورهای بخار، اندازه آن‌ها نیز افزایش یافته و بهره‌وری دریایی آن‌ها بهبود پیدا کرد. پس از آن موتورهای بخار جای خود را به سیستم‌های اقتصادی‌تر یعنی موتورهای درون سوز دادند. در طول چند دهه اخیر راه‌حل‌های گوناگونی ارائه گردید و انواع مختلف سیستم‌های تولید نیروی محرکه آزمایش گردید. گرچه پیدایش توان هسته‌ای از نقطه نظر انرژی مناسب روزنه امیدبخشی بود اما نمی‌توان از آن به دلیل شرایط زیست محیطی و حتی سیاسی استفاده بازرگانی نمود. استفاده از نیروی بادیان و انرژی خورشیدی نیز از جمله موارد امیدبخش دیگری بودند. تاکنون فقط تعداد کمی از کشتی‌های بزرگ به انواع پیشرفته بادبان به عنوان یک نیروی کمکی هدایت شونده توسط سیستم‌های کامپیوتری مجهز شده‌اند که در حال طی مراحل آزمایشی و تجربی می‌باشند.
بهره‌وری از انرژی خورشیدی نیز به خاطر مشکل فنی فقط منحصر به کشتی‌های کوچک است. از سایر سوخت‌هایی که می‌تواند برای مالکان کشتی‌ها امیدوار کننده باشد می‌توان به سوختهای شیمیایی، متیل الکل، پودر زغال، محلول‌های نفتی، هیدروژن و محلول آمونیاک اشاره کرد.
براساس واقعیت‌های ایمنی و عملی عصر حاضر که فرا روی صنعت کشتیرانی و کشتی‌سازی قرار دارد موضوع سوخت کشتی‌های نوساز آینده می‌باشد.