سیری در تحولات کشتی و کالا (بحثی در سیاستگذاری)
دکتر بهروز امرایی - باید بخاطر داشت که به دلیل عبور تقریباً کلیه تجارت و حمل و نقل بین‌المللی کالا از بنادر ایران، پیشرفت اقتصادی کشور نیز به سرعت به بنادر وابسته گردیده است. از طرفی بدون وجود یک حمل و نقل دریایی کارا و توانمند جریان حمل و نقل مواد خام، محصولات کشاورزی و محصولات تولیدی کارخانجات مختل گشته و عواقب آن بصورت ایجاد موانع و بحران در رسیدن به رشد و شکوفائی اقتصادی و سربلندی ملی ظاهر می‌گردد.
مصرف فولاد در چین 9/2 درصد افزایش یافت و این افزایش مصرف باعث ثبت رکورد در کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین گردید. تولید فولاد خام نیز در سال ۲۰۰۸ تا 5/1درصد کاهش یافت و از ۱۳۴۵ میلیون تن در سال ۲۰۰۷ به ۱۳۲۵ میلیون تن در سال ۲۰۰۸ رسید.
در سال ۲۰۰۸ مبادلات سنگ آهن در بازارهای بین‌المللی برای هفتمین سال متوالی افزایش یافت و به ۸۸۲ میلیون تن (۷/۸درصد افزایش) رسید.
کشور چین با واردات ۴۴۴ میلیون تن در سال ۲۰۰۸ واردات خود را ۱۴درصد نسبت به سال ۲۰۰۷ افزایش داد. ژاپن نیز واردات خود را به ۱۴۰ میلیون تن (۱/۱درصد افزایش) در سال ۲۰۰۸ رساند. کشورهای اروپایی نیز واردات خود را به ۱۶۴ میلیون تن (۵درصد افزایش) در سال ۲۰۰۸ رساندند. موجودی سنگ آهن در جهان طی سال ۲۰۱۰ در نوسان بوده است. موجودی این محصول اوایل سال فوق بالا رفت و سپس کاهش یافت. حذف معافیت مالیاتی صادرات برخی از محصولات فولادی در چین نیز به بدتر شدن وضعیت بازار سنگ آهن کمک کرده است. با حذف معافیت مالیاتی ۹درصدی صادرات ورق گرم و معافیت ۱۳درصدی صادرات ورق سرد میزان تقاضای سنگ آهن کارخانه‌ها در این کشور کاهش خواهد یافت. دولت چین در نظر دارد تا صادرات فولاد این کشور را افزایش دهد، اما با حذف معافیت مالیاتی صادرات ورق بخصوص ورق با کیفیت پایین، حجم صادرات این کشور کاهش خواهد یافت، زیرا بدنبال این امر صادرات فولاد برای کارخانه‌ها در این کشور مقرون بصرفه نخواهد بود و آن‌ها به فروش محصولات خود به بازار داخلی روی خواهند آورد. با توجه به احتمال کاهش قیمت فولاد در بازار داخلی چین، پیش‌بینی می‌شود که قیمت سنگ آهن در آینده نزدیک بصورت مقطعی نزولی باشد. از طرف دیگر تقاضای سنگ آهن نیز در چین کاهش یافته است. در نتیجه این محصول در بازار داخلی چین با قیمت ۱۵۰دلار در هر تن معامله می‌شود (۲۰۱۱) که نسبت به قیمت ۲۰۰ دلار در هر تن در اواخر ماه آوریل ۲۰۱۰ کاهش یافته است.
انعکاسی عرضه و تقاضای سنگ آهن بستگی به رونق و توسعه تولید فولاد چین دارد. براساس گزارشی که فروردین ماه ۱۳۸۹ مؤسسه Ambrian منتشر نمود مفسران افزایش قیمت‌ها را بین ۴۰ تا ۱۰۰درصد برای سنگ آهن پیش‌بینی نمودند. پیش‌بینی قیمت‌ها بصورت قطعی اغلب اشتباه می‌باشد. شرکت Ambrain بصورت سنتی افزایش قیمت سنگ آهن را برای سال ۲۰۱۰ تا ۴۰درصد پیش‌بینی نموده بود که با مختصر تغییراتی محقق گردید. این پیش‌بینی برای سنگ آهن ریزدانه و درشت‌دانه استرالیا بوده است.
پیش‌بینی قیمت‌ها نشان می‌دهد که قیمت‌ها تا سال ۲۰۱۱ افزایش و سپس تا سال ۲۰۱۵ کاهش یافته و در ادامه تقریباً ثابت خواهد ماند. هرچند که این پیش‌بینی‌ها بر طبق گزارش این دو شرکت بصورت قطعی نبوده و تابع شرایط مختلفی می‌باشد. مصرف فولاد چین بطور روشن، تقاضای سنگ آهن جهانی و رشد آن را در ۱۰ سال اخیر تعیین کرده است. تقاضای چینی‌ها برای حمل و نقل دریایی سنگ آهن به تولید داخلی چین بستگی دارد. تقاضای سنگ آهن هنگامی‌که قیمت سنگ آهن تک محموله‌ای بصورت CFR پایین‌تر از هزینه‌های تولید سنگ آهن داخل چین باشد، افزایش خواهد یافت.
از نقطه نظر و دیدگاه چینی‌ها از آنجائیکه تولید داخلی چین عیارهای پایین (25-40) درصد سنگ آهن می‌باشد و همچنین با وجود سیستم غیر مکانیزه و نیمه مکانیزه چین در امر تولید و حمل و نقل آن در اغلب شرایط قیمت‌های سنگ آهن تک محموله‌ای برای چینی‌ها ارزان‌تر از قیمت تمام شده تولیدات داخلی خواهد بود. تا سال 2010انتظار می‌رفت نرخ‌های پایین کرایه حمل و نقل دریایی ادامه داشته باشد زیرا بیش از 200 کشتی CAPSIZE (ظرفیت بالاتر از 100هزار تن) و PANAMAX (ظرفیت بین 65 هزار تن تا 100 هزار تن) آماده تحویل در سال 2010 بودند. (در حالیکه در مقابل 112 کشتی در سال 2009 و 150 کشتی در سال 2008 وارد ناوگان حمل و نقل دریایی شده بودند).
با توجه به اینکه عمده متقاضی این محصول کشور چین می‌باشد، امید می‌رود تا قیمت‌های تک محموله‌ای همچنان بالا باقی بمانند. در سال‌های 2010 تا 2012 میزان تقاضا بیشتر از عرضه پیش‌بینی شده است. هر چند که این مقدار قابل توجه نبوده و ماکزیمم به ۹ میلیون تن در سال می‌رسد. در مقابل در سال ۲۰۱۵ میزان عرضه ۸۱ میلیون تن بیشتر از تقاضا جهت حمل و نقل دریایی خواهد بود. بیشترین رشد تقاضای سال به سال (Y-O-Y) مربوط به سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ به میزان 5/9درصد خواهد بود.