ویژگیهای ژئومورفولوژیکی کرانه دریای خزر
دکتر بهروز امرایی-یکی دیگر از لندفرمهای مناطق ساحلی و یا به تعبیری دریایی، جزایر هستند. جزایر خشکیهای محصور در دریا بوده که بر اثر رسوب گذاری و بیشتر به علت بالا آمدگی سازندهای زمین شناسی یا گنبدهای نمکی به وجود میآیند. در نقشههای لندفرم ساحلی جزایری که بر اثر رسوبگذاری تشکیل شدهاند، در قالب جزایر سدی رده بندی شدهاند و انواع دیگر، تحت عنوان کلی جزایر ترسیم و نشان داده شدهاند جزایر کیش و هندورابی، جزایر مرجانی، جزایر قشم از جمله جزایر ساختمانی و جزایر لارک و هرمز جزایر گنبد نمکی محسوب میشوند.
لندفرم خلیج کوچک
در نقشههای لندفرم ساحلی، فرورفتگیهای ساختمانی و خلیجهای محصور بین دماغه، تحت عنوان خلیجهای کوچک ردهبندی شدهاند. سواحل استانهای گلستان، هرمزگان و بوشهر دارای بیشترین پراکندگی خلیجهای کوچک هستند مهمترین لندفرم خلیج کوچک در شرقیترین سواحل دریای خزر در تلاب گمیشان تشکیل شده است.
لندفرم پناهگاه ساحلی
پناهگاههای ساحلی در واقع خلیجها و فرورفتگیهای بسیار کوچکی هستند که تحت تأثیر عملکرد فرایندهای فرسایشی دماغههای کوچک و حتی برخی عوارض غیر طبیعی تشکیل میشوند. این عوارض نیز بیشتر در استانهای بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان مشاهده میشود
.ژئومورفولوژی ساحلی استان گیلان
در منطقه ساحلی استان گیلان، یازده لندفرم ژئومورفولوژیکی شناسائی و تفکیک شده است.
لندفرم ارتفاعات (کوهستان)
لندفرم کوهستان، در منطقه ساحلی استان گیلان در ارتفاعات کوههای منطقه شمالی و جنوب شرقی قابل مشاهده است. بلندترین ارتفاعات استان به ۲۰۰۰ متر میرسد. این ارتفاعات بیشتر در طبقات شیب بیش از ۲۰ درصد رخنمون یافتهاند. مشخصه ارتفاعات استان گیلان پوشش جنگلی آنها بوده و دارای حداقل برونزد سنگی هستند. از طرفی شبکه آبراههها به دلیل بارش بسیار زیاد در طول سال، بر روی این لندفرم نسبتاً متراکم است و دهها آبراهه اصلی و دائمی، از آن زهکش میگردند. لندفرم کوهستان یکی از وسیعترین لندفرمهای ژئومورفولوژیکی ساحلی استان گیلان به شمار میرود به طوریکه به مساحت ۳۲۶۹ کیلومتر مربع، 06/49 درصد نقشه لندفرم استان را پوشش داده است. ارتفاعات شمالی استان تا نزدیکی نوار ساحلی نیز نزدیک شده و دامنههای نسبتاً پر شیب شرقی آنها به دریا منتهی شده است. لندفرم ارتفاعات، از واحد کوهستان عمدتاً از واحدهای سنگی آذرین، آذر آواری و رسوبی سنوزوئیک و تا اندازهای واحدهای سنگی مزوزئیک و قدیمیتر تشکیل شده است.
مخروط افکنهها
مخروط افکنهها از لندفرمهای شاخص واحد تپه ماهور به شمار میروند که عمدتاً منطبق بر واحدهای چینه شناسی سخت نشده (Qt1) بوده و در دامنههای شرقی کوههای شمال و جنوب شرق استان رخنمون دارند. دامنههای ارتفاعات جنوب تالاب انزلی و بندر کیاشهر، از محلهای رخنمون این لندفرم هستند. آبرفتهای درشت دانه با زمینه ریزدانه اجزای تشکیل دهنده آنها میباشند. آبراههها بر روی این لندفرمها بیشتر از نوع مستقیم و با بستری پرشیب هستند. مخروط افکنهها به مساحت ۱۴۶کیلومتر مربع، ۱۹/2 درصد نقشه لندفرم ساحلی استان را پوشش داده است.
لندفرم تلماسه
لندفرم تلماسه یا تپههای ماسهای متعلق به واحد دشت بوده و به طور پراکنده در بین لندفرمهای دیگر ژئومورفولوژیکی استان گیلان مشاهده میشود. مطالعات پیشین نشان داد که یکی از اشکال خاص مناطق ساحلی این استان، تپههای ماسهای عرضی است که به موازات خط ساحلی توسعه یافتهاند. توالی و تعداد این تپهها نشان دهنده دفعات عقب نشینی دریا و موقعیت خطوط ساحلی قبلی است. بررسی تغییرات، در طی سالهای ۱۳۴۶ تا ۱۳۷۲ نشان میدهد که 56/554 هکتار بر مساحت این واحد افزوده شده است؛ در حالی که در منطقه ساحلی رودسر 98/303هکتار، در ساحل لسکوکلایه 45/1196هکتار و در ساحل آستانه اشرفیه، 56/263هکتار کاهش داشته است؛ پیشروی آب دريا، عامل مهم تغییرات و کاهش این رخنمون بوده است. در مقابل در منطقه بندرانزلی و هشتپر، به ترتیب 72/479 و 84/74 هکتار گستردهتر شده است. در نقشه لندفرم ساحلی این استان، لندفرم تلماسه ۲ کیلومتر مربع مساحت داشته و 038/0درصد آن را پوشش داده است.
لند فرم کانال و بستر رودخانه
یکی از لندفرمهای اصلی محیط رودخانه، در دشتهای ساحلی استان گیلان، کانال و بستر رودخانه است که در مجموع ۸۱ کیلومتر مربع و 28/1 درصد نقشه لندفرم ساحلی استان را پوشش داده است. اگرچه این لندفرم گسترش عرضی کمی دارد، اما دارای گسترش طولی بسیار قابل ملاحظهای بوده و از دهها نقطه، دشت و نوار ساحلی را قطع کرده است. بارش ۹۸۰ تا ۱۹۰۰ میلیمتری در این استان، باعث پدید آمدن دهها کانال رودخانه برای زهکش کردن آبهای سطحی شده است. کانال رودخانههای اصلی، همچون سفیدرود، پسیخان، مرغک، ماسوله رودخان، شفارود، نادررود، پلرود لنگرود، شلمانرود و دهها آبراهه فرعی، مهمترین رخنمونهای این لندفرم در دشتهای ساحلی استان گیلان به شمار میروند.