مانداب ها و ژئومورفولوژی ساحلی مازندران
ژئومورفولوژی مناطق ساحلی، از دیرباز مورد توجه محققین و پژوهشگران مناطق ساحلی بوده است و برخی از کارفرمایان و مدیران متولی مطالعات پروژههای عمرانی، کمتر به این مهم توجه داشتهاند.
نقشه لندفرم ساحلی نشان میدهد که واحد دشت 1/79درصد، واحد تپه ماهور 02/3درصد واحد کوهستان ۳۵/0درصد و زیر واحد کم عمق ساحلی، 45/17درصد ژئومورفولوژی منطقه ساحلی استان گلستان را شکل دادهاند. نتایج نشان داد که حدود 5/0درصد منطقه ساحلی استان گلستان از واحد ژئومورفولوژی کوهستان تشکیل شده است. ارتفاعات استان گلستان با حداکثر ارتفاع ۱۲۰۰ متر در کوه پشت ناز از واحدهای سنگی شیست گرگان ترکیب یافته است. فرسایش پذیری این واحدهای سنگی، در توسعه واحد تپهماهور و لندفرم مخروطافکنه در دامنههای ارتفاعات جنوبی خلیج گرگان نقش اساسی داشته است. مهمترین واحد ژئومورفولوژیکی استان، واحد دشت میباشد که لندفرمهای آن جمعاً حدود ۸۰ درصد منطقه ساحلی را پوشش دادهاند. دشت سیلابی رودخانههای گرگانرود، اترک و قره سو و جلگه ساحلی مجاور دریا، مهمترین لندفرمهای واحد دشت به شمار میروند. سیلابهای سالهای اخیر، نشان از سابقه طولانی این گونه سیلابها در منطقه ساحلی استان دارند. رسوبات دریایی به ویژه در سواحل شرقی دریای خزر و تالاب گمیشان، لندفرمهای متنوع محیط کمعمق ساحلی را شکل دادهاند. مهمترین لندفرمهای زیر واحد کمعمق دریایی خلیج و سد ماسهای میباشند.
اطلاعات موجود نشان از تغییرات شگرف در منطقه ساحلی استان گلستان بین سالهای ۱۳۴۶ تا ۱۳۷۰ دارد. منطقه ساحلی این بازه زمانی، روند فرونشست و یک دوره بالاآمدگی تراز دریا را تجربه کرده است؛ سواحل بسیار کم شیب شرقی دریای خزر در کشور ایران دچار بیشترین آسیبهای این فرایند بوده که به موجب آن فرسایش نیمرخ ساحلی، به مقدار ۶/15194هکتار و رسوبگذاری به مقدار ۰9/5163 هکتار روی داده و تالاب گمیشان با وسعتی حدود ۶۲۸۰ هکتار شکل گرفته است؛ همچنین روستای چاپاقلی، در ساحل شرقی استان به دلیل آبگرفتگی و تخریب منازل به منطقهای دور از ساحل انتقال یافته است.
ماندابها
براساس نتایج موجود 1/2146کیلومتر مربع از اراضی ساحلی استان گلستان به دلیل تماس دائم با آب؛ اراضی ماندابی هستند. برخی لندفرمهای ماندایی عبارتاند از کانال رودخانه، دشت سیلابی، جلگه ساحلی، جلگه دلتایی، پهنهگلی، خورها و تالابها، دریاکنار، بندآب و تا اندازهای پیچانرودهای رها شده؛ محاط در آب دریا و یا در معرض آب دریا مغروق میشوند. نوسانات تراز دریا، سیلابهای فصلی در توسعه این لندفرمها نقش داشتهاند.
لندفرمهای حاصل از رسوبگذاری
فرآیند رسوبگذاری، یکی از فرایندهای مهم زایشی میباشد که به واسطه آن اشكال مختلف ژئومورفولوژیکی تشکیل میشوند. این فرایند که فرایندی سازنده محسوب میشود، چه در محیط خشکی و چه در محیط دریایی، توسط ذخیره رسوب و عوامل حامل آن کنترل میگردد. در منطقه ساحلی استان گلستان، لندفرمهای مخروطافکنه، تلماسه، دشت سیلابی، جلگه ساحلی، دشت دلتایی، دریاکنار، سد، پهنهگلی و جزایر سدی در نتیجه فرایند رسوب گذاری بوجود آمدهاند. آورد رسوب رودخانههای گرگانرود، اترک، قرهسو و کردکوی و چندین آبراهه فرعی مهمترین نقش را در شکلگیری لندفرم دشت ساحلی استان گلستان داشتهاند. لندفرمهای جلگه ساحل و دشت سیلابی، مهمترین لندفرمهای واحد دشت به شمار رفته که حاصل رسوبگذاری فرایندهای خشکی و دریایی هستند. رسوبات تشکیل دهنده لندفرمهای یاد شده دقیقاً از کوهپایه تا دریا روند ریزدانه شدن را نشان میدهند و در آنها عوامل حمل رسوبات به روش ثقلی و عمدتاً آبی نقش داشته است.
به طور نسبی می توان گفت که 4۷/6۷ کیلومتر مربع از لندفرمهای ساحلی استان گلستان، توسط فرایندهای ثقلی و آبی، ۲/0کیلومتر مربع با فرایندهای بادی، ۱۵۴۷کیلومتر مربع با فرایندهای رودخانهای و 0۱/1۱کیلومتر مربع از لندفرمهای ساحلی به وسیله فرایندهای دریایی توزیع و نهشته شدهاند.
لندفرمهای حاصل از فرسایش
به طور نسبی 1/8کیلومتر مربع از منطقه ساحلی استان گلستان، توسط فرایندهای آبی و رودخانهای محیط خشکی و حدود ۵۸۸کیلومتر مربع از لندفرمهای ساحلی به واسطه عملکرد مخرب امواج شکل گرفتهاند. لندفرمهای حرکات تودهای، کانال رودخانه، پیچانرود رها شده و خلیجها، لندفرمهایی هستند که فرایند فرسایش، نقش کلی تا جزئی در ایجاد آنها داشته است. نقشه لندفرمهای ساحلی استان گلستان، نشان میدهد که ناپایداری دامنهها و وقوع لغزش زمین، فرسایش خندقی تا آبراههای و حفر کانال در واحد دشت، منجر به وقوع حرکات تودهای و توسعه کانال رودخانه، و پیچانرود رها، شده فرسایش نوار ساحلی و پیشروی دریا در خشکی در شکلگیری خلیجها و تالابهای استان شده است.