پهنه‌بندی نوار ساحلی دریای خزر براساس مواد متشکله
در این فصل، پهنه‌بندی نوار ساحلی براساس مواد متشکله ارائه شده است. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب و جامع مناطق ساحلی، براساس استفاده از زمین و کاربری‌های مختلف پیش‌بینی شده از آن می‌باشد.
این برنامه، بدون شناخت اشکال و ژئومورفولوژی مناطق امکان‌پذیر نیست. از طرفی شناخت صحیح از ژئومورفولوژی مناطق ساحلی الزاماً براساس شناخت و پهنه‌بندی نوار ساحلی، مبتنی بر اجزای سازنده و مواد متشکله میسر خواهد بود. لذا با توجه به ضرورت و حیاتی بودن این مسئله، پهنه‌بندی نوار ساحلی براساس مواد سازنده، به عنوان بخش مهمی از مطالعات زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی پروژه مدیریت خط ساحل، از طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور صورت پذیرفته است. پهنه‌بندی نوار ساحلی، مبتنی بر مواد متشکله علی‌رغم اهمیت خود در کشور، به طور جامع و فراگیر مورد توجه قرار نگرفته است. بررسی‌ها و پیگیری‌های انجام شده در جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز، نشان داد که تاکنون در کشور نقشه‌های پایه مربوطه در مقیاس ملی تهیه نشده است، ضمناً تلاش‌ها و بررسی‌های پیشین به صورت موردی و بیشتر در قالب پایان‌نامه دانشجوئی و در مقیاس مطالعات توجیهی صورت گرفته است. این کتاب، عرضه کننده آخرین مطالعه و پهنه‌بندی و یا به تعبیری، تولید نقشه‌های مربوطه در سطح کشور بوده که با دستورالعمل واحد انجام شده است.
برای انجام و نیل به این هدف، روش‌ها و طبقه‌بندی‌های مختلف از جمله ۱۳ طبقه‌بندی مواد، مورد بررسی و نقاط ضعف و قوت آن‌ها مشخص شد. برخی از پژوهش‌های قبلی، در جهت ارائه روش پهنه‌بندی و ارائه معیارها و برخی مطالعات موردی، در به کارگیری روش‌های مختلف بوده است. سوئز، دیویس، گالیور، بورکارت، جانسون، کاتن، والنتین، شپارد و اونز مجموعه پیشینه و منابع خارجی هستند که در آن‌ها معیارهای پهنه‌بندی سواحل از دیدگاه‌های مختلف بیان شده است. از بین این روش‌ها، روش اونز، به طور مشخص و روش کواردین، به طور جزئی و تأکید کمتر براساس مواد متشکله، نوار ساحلی را رده‌بندی کرده‌اند.
در نهایت روش اونز برای پهنه‌بندی نوار ساحلی انتخاب گردید. از طرفی تصویر ماهواره‌ای IRS با دقت ۶ متر و نیز گزارش‌های اندازه‌گیری میدانی و ژئوتکنیک که در آن‌ها اطلاعات نوع و جنس مواد ساحلی ارائه شده به عنوان مواد در این رده‌بندی مورد استفاده قرار گرفتند. از جمله مطالعات انجام شده در طول نوار ساحلی کشور، که به ترتیب در آن‌ها مواد متشکله نوار ساحلی اعم از بخش خشکی و دریایی، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در طی این مطالعات جمع آوری شده اند، اطلاعات مفیدی از بافت رسوبات مناطق مختلف ساحلی کشور وجود دارد که از آن‌ها در پهنه‌بندی نوار ساحلی براساس مواد متشکله و تحلیل‌های مربوطه استفاده شده است. عکس‌های هوایی موجود و جمع‌آوری شده به علت عدم پوشش کامل نوار ساحلی و تک رنگ بودن، در این مطالعه کمتر مورد استفاده قرار گرفته و در موارد خاص به صورت کمکی در تفاسیر به کار رفته است.
حاصل این پژوهش تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی نوار ساحل و تحلیل و پراکنش کمی و کیفی آن‌ها به تفکیک استان‌های ساحلی دریای خزر بوده است. بدیهی است این تفکیک و پهنه‌بندی براساس قابلیت‌های تصاویر ماهواره‌ای موجود و قدرت تفکیک و آشکارسازی عوارض، همچنین اطلاعات تکمیلی گزارش‌های ژئوتکنیک و مطالعات بنادر سواحل دریای خزر بوده است.
طبقه‌بندی مواد متشکله مناطق ساحلی استان‌های کرانه جنوبی دریای خزر
مواد متشکله نوار ساحلی استان گیلان
همان گونه که قبلا عنوان شد، از تصویر ماهواره‌ای IRS (۲۰۰۳، قدرت تفکیک ۶ متر) و گزارشات و اسنادی که در آن‌ها خصوصیات بافتی و مواد متشکله نوار ساحلی معرفی شده و نیز استناد به طبقه‌بندی اونز، نوار ساحلی گیلان براساس مواد متشکله پهنه‌بندی شده است. دامنه اعمال این طبقه‌بندی، در بخش‌های مختلف ساحل با توجه به شواهد موجود و قابل استناد متفاوت بوده است و تا چند کیلومتر نیز رسیده است. این طبقه‌بندی در نوار ساحلی و در قسمت‌های مختلف، با توجه به موقعیت محلی و ریخت‌شناسی، تا اعماق متفاوتی در خشکی، در نظر گرفته شده است؛ ضمناً در تمام رده‌های طبقه‌بندی اعمال شده، گستره‌ها و نحوه تشکیل آن‌ها شرح داده می‌شود. نتایج حاصله نشان داد استان گیلان، هر دو گروه سواحل، متشکل از مواد مستحکم و غیر مستحکم وجود دارد. گروه سواحل مستحکم، در این استان شامل سواحل ساخت بشر بوده و سواحل غیر مستحکم که بخش اصلی سواحل استان را در بر می‌گیرند شامل هر سه رده زیستی، غیر زیستی و ساخت بشر است.
این برنامه، بدون شناخت اشکال و ژئومورفولوژی مناطق امکان‌پذیر نیست. از طرفی شناخت صحیح از ژئومورفولوژی مناطق ساحلی الزاماً براساس شناخت و پهنه‌بندی نوار ساحلی، مبتنی بر اجزای سازنده و مواد متشکله میسر خواهد بود. لذا با توجه به ضرورت و حیاتی بودن این مسئله، پهنه‌بندی نوار ساحلی براساس مواد سازنده، به عنوان بخش مهمی از مطالعات زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی پروژه مدیریت خط ساحل، از طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور صورت پذیرفته است. پهنه‌بندی نوار ساحلی، مبتنی بر مواد متشکله علی‌رغم اهمیت خود در کشور، به طور جامع و فراگیر مورد توجه قرار نگرفته است. بررسی‌ها و پیگیری‌های انجام شده در جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز، نشان داد که تاکنون در کشور نقشه‌های پایه مربوطه در مقیاس ملی تهیه نشده است، ضمناً تلاش‌ها و بررسی‌های پیشین به صورت موردی و بیشتر در قالب پایان‌نامه دانشجوئی و در مقیاس مطالعات توجیهی صورت گرفته است. این کتاب، عرضه کننده آخرین مطالعه و پهنه‌بندی و یا به تعبیری، تولید نقشه‌های مربوطه در سطح کشور بوده که با دستورالعمل واحد انجام شده است.
برای انجام و نیل به این هدف، روش‌ها و طبقه‌بندی‌های مختلف از جمله ۱۳ طبقه‌بندی مواد، مورد بررسی و نقاط ضعف و قوت آن‌ها مشخص شد. برخی از پژوهش‌های قبلی، در جهت ارائه روش پهنه‌بندی و ارائه معیارها و برخی مطالعات موردی، در به کارگیری روش‌های مختلف بوده است. سوئز، دیویس، گالیور، بورکارت، جانسون، کاتن، والنتین، شپارد و اونز مجموعه پیشینه و منابع خارجی هستند که در آن‌ها معیارهای پهنه‌بندی سواحل از دیدگاه‌های مختلف بیان شده است. از بین این روش‌ها، روش اونز، به طور مشخص و روش کواردین، به طور جزئی و تأکید کمتر براساس مواد متشکله، نوار ساحلی را رده‌بندی کرده‌اند.
در نهایت روش اونز برای پهنه‌بندی نوار ساحلی انتخاب گردید. از طرفی تصویر ماهواره‌ای IRS با دقت ۶ متر و نیز گزارش‌های اندازه‌گیری میدانی و ژئوتکنیک که در آن‌ها اطلاعات نوع و جنس مواد ساحلی ارائه شده به عنوان مواد در این رده‌بندی مورد استفاده قرار گرفتند. از جمله مطالعات انجام شده در طول نوار ساحلی کشور، که به ترتیب در آن‌ها مواد متشکله نوار ساحلی اعم از بخش خشکی و دریایی، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در طی این مطالعات جمع آوری شده اند، اطلاعات مفیدی از بافت رسوبات مناطق مختلف ساحلی کشور وجود دارد که از آن‌ها در پهنه‌بندی نوار ساحلی براساس مواد متشکله و تحلیل‌های مربوطه استفاده شده است. عکس‌های هوایی موجود و جمع‌آوری شده به علت عدم پوشش کامل نوار ساحلی و تک رنگ بودن، در این مطالعه کمتر مورد استفاده قرار گرفته و در موارد خاص به صورت کمکی در تفاسیر به کار رفته است.
حاصل این پژوهش تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی نوار ساحل و تحلیل و پراکنش کمی و کیفی آن‌ها به تفکیک استان‌های ساحلی دریای خزر بوده است. بدیهی است این تفکیک و پهنه‌بندی براساس قابلیت‌های تصاویر ماهواره‌ای موجود و قدرت تفکیک و آشکارسازی عوارض، همچنین اطلاعات تکمیلی گزارش‌های ژئوتکنیک و مطالعات بنادر سواحل دریای خزر بوده است.
طبقه‌بندی مواد متشکله مناطق ساحلی استان‌های کرانه جنوبی دریای خزر
مواد متشکله نوار ساحلی استان گیلان
همان گونه که قبلا عنوان شد، از تصویر ماهواره‌ای IRS (۲۰۰۳، قدرت تفکیک ۶ متر) و گزارشات و اسنادی که در آن‌ها خصوصیات بافتی و مواد متشکله نوار ساحلی معرفی شده و نیز استناد به طبقه‌بندی اونز، نوار ساحلی گیلان براساس مواد متشکله پهنه‌بندی شده است. دامنه اعمال این طبقه‌بندی، در بخش‌های مختلف ساحل با توجه به شواهد موجود و قابل استناد متفاوت بوده است و تا چند کیلومتر نیز رسیده است. این طبقه‌بندی در نوار ساحلی و در قسمت‌های مختلف، با توجه به موقعیت محلی و ریخت‌شناسی، تا اعماق متفاوتی در خشکی، در نظر گرفته شده است؛ ضمناً در تمام رده‌های طبقه‌بندی اعمال شده، گستره‌ها و نحوه تشکیل آن‌ها شرح داده می‌شود. نتایج حاصله نشان داد استان گیلان، هر دو گروه سواحل، متشکل از مواد مستحکم و غیر مستحکم وجود دارد. گروه سواحل مستحکم، در این استان شامل سواحل ساخت بشر بوده و سواحل غیر مستحکم که بخش اصلی سواحل استان را در بر می‌گیرند شامل هر سه رده زیستی، غیر زیستی و ساخت بشر است.