وضعیت جغرافیایی و سابقه تاریخی خلیج فارس
دکتر همایون الهی- آب قابل ملاحظه‌ای که وارد خلیج فارس می‌شود از رود کارون و رودهای دجله و فرات است که پس از تشکیل اروندرود به آن می‌ریزد. همچنین رودهای کوچک‌تر دیگری نظیر رود بهمنشیر که از کارون منشعب شده پس از دور زدن آبادان به خلیج فارس می‌ریزد. این رود ظرفیت آن را دارد که تمام آب کارون را از خود عبور دهد و قابل کشتیرانی باشد. رود جراحی نیز به دو شعبه تقسیم می‌شود یکی رود شادگان که به کارون می‌ریزد و دیگری خود جراحی که در محل خورموسی به خلیج فارس می‌ریزد. از دیگر رودها می‌توان رود زهره، هندیجان (قبلاً تاب) که در محل هندیجان به خلیج فارس می‌ریزد و همینطور از رودهای دالکی، رودمند و مهران نام برد. این رودها با خود رسوباتی را به خلیج فارس وارد می‌کنند و دلتاهایی را تشکیل می‌دهند، چنانکه دلتای اروندرود که در بالای خلیج فارس واقع شده است، زیر دریا تا ۳۰ متر بلندی دارد و تا حدود ۱۰۰ کیلومتر از دهانه رود به داخل دریا و به سوی محور خلیج فارس گسترده شده است. بایستی گفت حجم آبی که به خلیج فارس می‌ریزد کمتر از مقدار آبی است که تبخیر می‌شود، بطوری که در هر ثانیه ۳۰۰ متر مکعب آب وارد خلیج فارس می‌شود ولی در هر ثانیه ۱۵۰۰ متر مکعب آب آن تبخیر می‌شود. نتیجه آنکه در هر ثانیه ۱۲۰۰ متر مکعب آب از دریای عمان باید وارد خلیج فارس شود. با توجه به این امر چنانچه تنگه هرمز مسدود شود، خلیج فارس به تدریج تبدیل به باتلاق می شود.
به لحاظ غلظت آب و شوری آن آب‌های خلیج فارس از آب سایر دریاهای جهان شورتر است. به طوری که میزان نمک آب به طور متوسط 70-38 در هزار است که این میزان در مناطق کم عمق به 200-60 در هزار می‌رسد. نمک آب در تنگه هرمز و بخش اعظم سواحل شمالی حدود ۴۰ در هزار است. بالا بودن میزان نمک، باعث سرعت انتقال و سرایت امواج صوتی در درون آب می‌شود. ترکیب درجه حرات بالا و نمک در سطح آب، این امکان را برای کشتی‌های سطحی فراهم می‌آورد که قادر باشند حرکت زیردریایی ها را با دستگاه ردیاب سونار تشخیص دهند.
6- موقعیت تاریخی خلیج فارس
بسیاری را عقیده بر این است که خلیج فارس یکی از قدیمی‌ترین دریاهایی است که انسان متمدن شناخته است. در این راه برخی از نویسندگان تا بدانجا پیش رفته‌اند که اظهار می‌دارند «خلیج فارس گاهواره تمدن عالم یا مبدأ پیدایش نوع بشر می‌باشد و ساکنان باستانی‌اش نخستین انسان‌هایی بوده‌اند که روش دریانوردی را آموخته و کشتی را اختراع کرده و خاور و باختر را به یکدیگر پیوند داده‌اند. به هر حال آنچه مسلم است خاورمیانه مرکز تمدن‌های بسیار بزرگ بوده و مسلماً وجود این تمدن‌ها به کارگیری دریا را برای گسترش قدرت و حاکمیت رژیم‌های منطقه تشویق می‌نموده است. البته جای بحث است که وجود دریایی چون خلیج فارس موجب پیدایش تمدن‌های بزرگ در سرزمین‌های اطراف آن گردیده و یا بالعکس وجود چنین دریایی با اهمیت اقتصادی، بازرگانی و راه ارتباطی که داشته از سوی قدرت‌های حاکم برای تبادل علم و ثروت و گسترش قدرت به کار گرفته شده باشد و در حقیقت به صورت دروازه انتقال تمدن مشرق به سایر نقاط بوده است. پاسخ هر چه باشد یک موضوع مسلم است که این منطقه از جهان نه تنها مرکز پیدایش نخستین تمدن‌ها و خاستگاه پیامبران عظیم الشأن بوده بلکه تمدن‌های درخشان اقوام بسیاری از این منطقه به سایر نقاط جهان راه یافته است که مهم‌ترین آن‌ها آکدی‌ها، ایلامی‌ها، سومری‌ها، کلدانی‌ها، آشوری‌ها، بابلی‌ها، مصری‌ها، کنئانی‌ها و فینیقی‌ها بوده‌اند. ایرانی‌ها نیز مانند سایر اقوام وقتی تمدن خود را پایه گذاردند این دریا را مورد توجه قرار دادند، بطوریکه داریوش، دریاسالار خود «سیلاک» را با دویست فروند کشتی مأمور کشف سواحل و جزایر خلیج فارس و کرانه‌های مکران تا مصب رود سند نمود. وی فرمان داشت که پس از انجام مأموریت به دریای عمان، اقیانوس هند، دریایی سرخ و خلاصه به مصر برود. بعدها اسکندر مقدونی نیز سردار خود «نئارک» یا «ته آروک» را نیز مأمور شناسایی خلیج فارس نمود.
به لحاظ غلظت آب و شوری آن آب‌های خلیج فارس از آب سایر دریاهای جهان شورتر است. به طوری که میزان نمک آب به طور متوسط 70-38 در هزار است که این میزان در مناطق کم عمق به 200-60 در هزار می‌رسد. نمک آب در تنگه هرمز و بخش اعظم سواحل شمالی حدود ۴۰ در هزار است. بالا بودن میزان نمک، باعث سرعت انتقال و سرایت امواج صوتی در درون آب می‌شود. ترکیب درجه حرات بالا و نمک در سطح آب، این امکان را برای کشتی‌های سطحی فراهم می‌آورد که قادر باشند حرکت زیردریایی ها را با دستگاه ردیاب سونار تشخیص دهند.
6- موقعیت تاریخی خلیج فارس
بسیاری را عقیده بر این است که خلیج فارس یکی از قدیمی‌ترین دریاهایی است که انسان متمدن شناخته است. در این راه برخی از نویسندگان تا بدانجا پیش رفته‌اند که اظهار می‌دارند «خلیج فارس گاهواره تمدن عالم یا مبدأ پیدایش نوع بشر می‌باشد و ساکنان باستانی‌اش نخستین انسان‌هایی بوده‌اند که روش دریانوردی را آموخته و کشتی را اختراع کرده و خاور و باختر را به یکدیگر پیوند داده‌اند. به هر حال آنچه مسلم است خاورمیانه مرکز تمدن‌های بسیار بزرگ بوده و مسلماً وجود این تمدن‌ها به کارگیری دریا را برای گسترش قدرت و حاکمیت رژیم‌های منطقه تشویق می‌نموده است. البته جای بحث است که وجود دریایی چون خلیج فارس موجب پیدایش تمدن‌های بزرگ در سرزمین‌های اطراف آن گردیده و یا بالعکس وجود چنین دریایی با اهمیت اقتصادی، بازرگانی و راه ارتباطی که داشته از سوی قدرت‌های حاکم برای تبادل علم و ثروت و گسترش قدرت به کار گرفته شده باشد و در حقیقت به صورت دروازه انتقال تمدن مشرق به سایر نقاط بوده است. پاسخ هر چه باشد یک موضوع مسلم است که این منطقه از جهان نه تنها مرکز پیدایش نخستین تمدن‌ها و خاستگاه پیامبران عظیم الشأن بوده بلکه تمدن‌های درخشان اقوام بسیاری از این منطقه به سایر نقاط جهان راه یافته است که مهم‌ترین آن‌ها آکدی‌ها، ایلامی‌ها، سومری‌ها، کلدانی‌ها، آشوری‌ها، بابلی‌ها، مصری‌ها، کنئانی‌ها و فینیقی‌ها بوده‌اند. ایرانی‌ها نیز مانند سایر اقوام وقتی تمدن خود را پایه گذاردند این دریا را مورد توجه قرار دادند، بطوریکه داریوش، دریاسالار خود «سیلاک» را با دویست فروند کشتی مأمور کشف سواحل و جزایر خلیج فارس و کرانه‌های مکران تا مصب رود سند نمود. وی فرمان داشت که پس از انجام مأموریت به دریای عمان، اقیانوس هند، دریایی سرخ و خلاصه به مصر برود. بعدها اسکندر مقدونی نیز سردار خود «نئارک» یا «ته آروک» را نیز مأمور شناسایی خلیج فارس نمود.