خلیج فارس، شریان تجارت جهانی
همایون الهی- چنانکه در جنگ جهانی دوم منطقه خلیج فارس محور اصلی موفقیت متفقین در برابر آلمان بود و امروز نیز نه تنها منابع طبیعی بویژه نفت و گاز، این منطقه را به صورت قلب جهان درآورده، بلکه شریان تجارت جهانی در این منطقه قرار دارد. این نظریه آلفرد ماهان که هر دولتی که منافع جهانی دارد باید توان به کارگیری قدرت خود را به طور مؤثر در فواصل دور داشته باشد، محرکی برای حضور آمریکا در منطقه شده است.
ب - تئوری قلب زمین (هارتلند) مكيندر
براساس تئوری هارتلند هرکس منابع انسانی و فیزیکی اور-آسيا واقع بین آلمان و سیبریه مرکزی را در اختیار داشته باشد می‌تواند جهان را کنترل کند. این تئوری توسط جغرافیدان انگلیسی سر هالفورد مکیندر در مقاله‌ای در سال 1283(1904) و سپس در کتاب وی که در سال ۱۲۹۸(۱۹۱۹) منتشر شد و سپس در سال ۱۳2۲ (۱۹4۳) در مقاله‌ای آمده است.
در نوشته‌های مکیندر که حاصل مطالعات وی در جزئیات روابط جهانی بین قدرت بژی و بحری است، چند نکته اصلی وجود دار:
1- جزیره جهانی (اروپا، آسیا و آفريقا)، هارتلند یا مناطق محوری اور-آسیا را که به دریا راه ندارد، محاصره کرده است.
2- سرزمین‌های ساحلی را که «هلال داخلی» و یا «هلال مارژینال» نامیده است از قدرت‌های دریایی تشکیل شده‌اند.
3- پایگاه‌های قدرت جزیره‌ای متشکل از آمریکای شمالی و جنوبی و همینطور استرالیا را تحت عنوان «هلال جزیره‌ای» یا «هلال بیرونی» می‌داند.
براساس تصویر مزیت و سلطه قدرت بژی بر قدرت بحری، مکیندر می‌گوید: کسی که بر اروپای شرقی حکم می‌راند بر هارتلند سلطه دارد، کسی که بر هارتلند سلطه داشته باشد بر جزیره جهان سلطه دارد و کسی که بر جزیره جهان سلطه داشته باشد بر جهان سلطه دارد. مکیندر از سیاست‌هایی که موازنه قدرت بین قدرت‌های بژی و بحری را ایجاد کند حمایت می‌نمود تا بدین‌وسیله یک کشور معین نتواند بر هارتلند تسلط بیاید. به هنگام جنگ جهانی دوم مکیندر در تئوری خود توسعه قدرت هوایی و قدرت ایالات متحده آمریکا را که خارج از جزیره جهانی بود، مورد ملاحظه قرار داد. در ۱۲۹۸ (۱۹۱۹) مکیندر از اینکه آلمان روسیه را کنترل کند و در ۱۳۲۲ (۱۹۴۳) از اینکه شوروی آلمان را کنترل کند، اعلام خطر کرد. تأثیر نظریه مکیندر در شکل‌گیری سیاست «سدنفوذ» آمریکا و همینطور در تحلیل نتایج پیوند نزدیک شوروی و چین به چشم می‌خورد. در آغاز قرن ۲۱ میلادی و با توجه به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی زمینه‌های توجه به تئوری مکیندر در سیاست‌های قدرت‌های اروپایی، آمریکا و چین و روسیه در گسترش سلطه بر مناطق آسیای مرکزی و منطقه خلیج فارس قابل مشاهده است.