اوضاع جغرافیایی - سیاسی و اقتصادی کشورهای خلیج فارس
دکتر همایون الهی - ایران در زمینه تولید مواد کشاورزی در گذشته خودکفا بوده است، ولی به علل اعمال سیاست های استعماری، وابستگی روزافزون به واردات مواد کشاورزی از خارج به وجود آمد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کوشش های موفقیت آمیزی در جهت خودکفایی به عمل است. بطوریکه در سال ۱۳۸۳ ایرن در تولید گندم به خودکفایی رسید. همچنین صادرات محصولات کشاورزی ایران از جمله میوه و گل توانسته است وارد بازارهای جهان شود. در بخش صنایع نیز ایران به طور کلی دارای صنایع مونتاژ مصرفی بود. اکنون کوشش‌هایی در جهت خودکفایی در این زمینه نیز به عمل می آید.
در اثر اعمال سیاست‌های استعماری در گذشته و به خصوص در دوران رژیم پهلوی، ایران تبدیل به یک کشور دارای سیستم اقتصاد تک محصولی گردیده است.
مهمترین اقلام صادرات: نفت و گاز، فرش، پسته، پنبه، انواع پوست و چرم، سنگ های معدنی، خاویار، انواع کتیرا، انواع زیره، روده، ماهی، کفش و البسه.
مهمترین واردات ماشین آلات دستگاه های الکتریکی، مکانیکی، رایانه، آهن و فولاد، لوازم اوليه و يدكى وسایط نقلیه موتوری، غلات، مواد شیمیایی و دارویی، کاغذ و مقوا، گوشت، لبنیات، مواد پلاستیکی، سیمان و مصالح ساختمانی و تسلیحات نظامی.
مهمترین کشورهای طرف تجارت ایران: آلمان، بلژیک، ژاپن، ایتالیا، آرژانتین، انگلستان، فرانسه، یونان و همینطور در حد محدود امارات متحده عربی، کره جنوبی، چین و اتریش.
بخش اعظم بودجه کشور از طریق صدور نفت و درآمد حاصل از آن تأمین می‌گردد. در حالی که قبل از انقلاب با تولید بی‌رویه، نفت صدور آن به قیمت ارزان به روزانه ۶ میلیون بشکه می‌رسید، بعد از انقلاب این مقدار در حد تأمین نیازهای ارزی تثبیت گردیده است. در سال ۱۳۵۸ تولید نفت خام ایران 000/000/260/1بشکه بوده که از این مقدار 000/956/287 بشکه در داخل مصرف شده و 660/532/954 بشکه به خارج صادر گردیده است. حجم تولید نفت خام ایران در سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) برابر ۸۳۱۶۰۰۰۰۰ بشکه بوده است که در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) به ۱۳۸۸ میلیون بشکه رسید.
در ایران ایجاد صنایع پتروشیمی مورد توجه می‌باشد و پیشرفت هایی نیز در راه تولید آن بدست آمده است. با توجه به اتکاء ایران به صدور نفت و وجود پایانه های بارگیری نفت در خلیج فارس اهمیت حیاتی این منطقه برای ایران کاملاً مشخص می‌باشد. مهمترین پایانه صدور نفت ایران در جزیره خارک می‌باشد که قادر است کشتی‌های غول پیکر را در اسکله های خود بپذیرد. در کل باید گفت ایران بعد از انقلاب اسلامی از نظر تأمین بودجه کشور خودکفا است.
ب - عراق
کشور عراق در همسایگی کشورهای ایران در شرق، ترکیه در شمال، سوریه و اردن در غرب و عربستان سعودی و کویت در جنوب واقع است. پایتخت آن بغداد و نام واحد پول این کشور دینار عراقی است.
مساحت عراق 446/438 کیلومتر مربع و جمعیت آن طبق آمار سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹) برابر 000/770/12نفر و در سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) برابر ۱۷ میلیون نفر ذکر شده است. این جمعیت در سال ۱۳۷۹ به 000/100/23 نفر و در سال ۱۳۸۲ برابر 844/293/24 نفر بالغ شد.
رشد جمعیت برابر 8/2درصد می‌باشد. طول سواحل این کشور در دریا برابر ۵۸ کیلومتر (۳۶ میل دریایی) می‌باشد. آب‌های ساحلی مورد ادعای عراق نیز ۲۲ کیلومتر (۱۲ میل دریایی) است. عراق در خلیج فارس دارای سه بندر به نام‌های بصره، ام‌القصر و فاو (FAO) می‌باشد.
طول راه آهن کشور عراق ۲۱۴۵ کیلومتر و طول مجموع راه‌های شوسه آن ۴۷۴۰۰ کیلومتر می‌باشد. راه‌های آبی داخلی برابر ۱۰۱۵ کیلومتر است. نوع حکومت جمهوری و بیشتر از ۹۷ درصد مردم آن مسلمان می‌باشند (5/62 درصد شیعه، 5/34 درصد سنی) ۳درصد پیروان سایر ادیان هستند. نرخ بیسوادی در عراق ۵۰ درصد ارائه شده است.
تا قبل از اشغال این کشور توسط نیروهای آمریکا در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) عراق دارای یک قانون اساسی بود که در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰) تدوین شده و در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱) اصلاحاتی در آن به عمل آمده بود. طبق این قانون اساسی عراق دارای یک مجلس ملی با ۲۵۰ عضو و از لحاظ تقسیمات کشوری دارای ۱۸ استان و مهمترین حزب آن حزب سوسیالیستی - عربی بعث بود. بعد از سقوط رژیم صدام در ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) یک دولت موقت امور را در دست گرفت که یکی از وظایف وی برگزاری انتخابات مجلس بود که وظیفه تدوین قانون اساسی را عهده‌دار است. پیش نویس قانون اساسی بالاخره در تابستان ۱۳۸۴ به تصویب رسید که در نهایت در یک همه پرسی نهایی خواهد شد.