چرا محرومان از فرمان توسعه و محرومیت‌زدایی می‌ترسند؟
نگرانی مردم چابهار از آغاز شهرک‌سازی‌ها
گروه توسعه دریایی - نازیلامهدیانی - «گنج پنهان» عنوانی که رهبر انقلاب بارها اهمیت سواحل مَکُران را با آن به سیاست‌گذاران گوشزد کردند و درباره ضرورت توسعه سواحل مَکُران مکررا سخن گفته و ضمن تاکید بر آبادسازی، این پهنه را در سرنوشت خلیج فارس تعیین کننده دانسته‌اند. اما هرچند رهبری از ابتدای دهه 80 بر لزوم نگاه راهبردی و توسعه سواحل مَکُران تاکید داشتند اما همچنان چهره فقر در تمام این منطقه و در همه بخش‌های اقتصادی، زیرساختی، اجتماعی، درمانی، آموزشی و ... به وضوح دیده می‌شود. تشکیلات و زیربنایی نحیف مانند منطقه آزاد و بندری بی‌رونق، جاده‌ای بی‌رمق، صنایع با قامت ضعیف نتوانسته چهره زمخت محرومیت را در این جغرافیا و مردمانش بپوشاند بطوری که هنوز آب با توزیع سقایی به مردم شهرها و روستاهای مَکُران می‌رسد.
انبوهی از محرومیت‌ها و پاسکاری پیگیری‌ها برای محرومیت‌زدایی و آبادانی بین دستگاه‌های متعدد باعث شد که در سال 95 تشکیل شورای توسعه سواحل مَکُران تصویب شود که در ادامه این شورا، زیر نظر نهاد ریاست جمهوری ساختار سازمانی پیدا کند تا یک دستگاه واحد متولی توسعه و محرومیت‌زدایی سواحل مکران باشد اما الان که در اواسط سال 1402 هستیم نه تنها این سازمان تشکیل نشده بلکه اساسنامه آن هم تصویب نشده و با رفتن حسین دهقان- دبیر شورای توسعه سواحل مَکُران - به بنیاد مستضعفان ادامه کار این شورا و تصویب اساسنامه هم در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.
یکی از نمایندگان مخالف با بررسی دو فوریتی اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران در مجلس، معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، نیک‌شهر، کنارک و قصرقند بود که وقتی با قید دو فوریت مخالفت شد، بررسی اساسنامه به بعد از بررسی و تصویب برنامه هفتم موکول شد و بعد از آن هم احتمالا به بعد از بررسی لایحه بودجه 1403 موکول می‌شود و در نهایت به انتخابات دوره دوازدهم مجلس بر می‌خورد و بررسی و تصویب اساسنامه می‌ماند برای مجلس دوازدهم.
سعیدی درباره مخالفتش با بررسی دو فوریتی اساسنامه و اینکه آیا نمایندگان منطقه مکران با تشکیل این سازمان برای تحقق ماموریت محرومیت‌زدایی و توسعه منطقه مخالف هستند، به ایلنا اظهار داشت: به هیچ عنوان مخالف توسعه سواحل مَکُران نیستم اما با این رویکرد فعلی برای توسعه سواحل مَکُران مخالفم، اساسا کسی با اصل موضوع توسعه سواحل مَکُران مخالف نیست. مگر امکان دارد به عنوان نماینده بخشی از مردم مکران با توسعه این منطقه مخالف باشم و مخالفت با توسعه مضحک است.
وی ادامه داد: باید توجه داشت که در روز رای‌گیری برای دو فوریت، تمام نمایندگان سیستان و بلوچستان و هرمزگان که نمایندگان پهنه سواحل مکران هستند، با دو فوریت مخالفت کردند و علت مخالفت نمایندگان هم، نوع نگاهی است که برخی از متولیان طرح توسعه، به این منطقه دارند چراکه گمان می‌کنند صرفا با واگذاری زمین و ایجاد برخی از صنایع سنگین، می‌توانیم به توسعه دست پیدا کنیم. در حالی که توسعه یک فرایند پیچیده است که حتما باید ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی هم در کنار مباحث اقتصادی مورد توجه قرار بگیرد و آنچه که تا این لحظه از سوی متولیان طرح‌های توسعه دیده شده بی‌توجهی به جامعه محلی بوده است.
نماینده مردم چابهار، نیک‌شهر، کنارک و قصرقند با بیان اینکه در حال حاضر منطقه آزاد در این محدوده در حال فعالیت است اما آیا توانسته مشکلات این منطقه را حل کند؟ بنابراین به جای ساختار باید نگاه را تغییر دهیم، گفت: سئوال ساده ما این است که چرا چنین ساختاری ایجاد شده بدون اینکه حتی یک نفر از نیروی بومی توانمند منطقه مکران در فرایند تدوین اساسنامه نقشی داشته باشد. 4 معاونت در شورای توسعه سواحل مَکُران ایجاد شده بدون حضور حتی یک نیروی بومی.
سعیدی افزود: هرچند با دو فوریت بررسی اساسنامه مخالف بودیم اما با اصل موضوع هیچ مخالفتی نداریم و به طور قطع با اصل موضوع موافقیم و در حال حاضر هم در کمیسیون اقتصادی اساسنامه در حال بررسی است و ما همراه شورای توسعه سواحل مَکُران هستیم. اما معتقدیم توسعه سواحل مَکُران در گروی ارتقای شاخص‌های توسعه انسانی است و نمی‌توانیم حرف از پیاده‌سازی مدل شانگهای و دوبی در مَکُران بزنیم در حالی که مردم مَکُران آب خوردن ندارند.
وی درباره نگرانی‌های مردم بومی از افزایش جمعیت در منطقه و آغاز شهرک‌سازی‌ها تاکید کرد: عده‌ای می‌گویند جمعیت این منطقه باید افزایش پیدا کند و ما هم این موضوع را قبول داریم و معتقدیم که سواحل مَکُران تنها متعلق به مردم بومی نیست و متعلق به تمام مردم ایران است. با توجه به فرمایش و تعبیر رهبری از ظرفیت‌های مَکُران مبنی بر گنج پنهان، باید همه کمک کنیم که این ظرفیت‌های پنهان شکوفا شوند اما باید توجه داشت که در همین منطقه چیزی حدود 60 هزار نفر حاشیه نشین داریم و اگر قرار به ساماندهی جمعیت و شهرک سازی است چرا این مردم حاشیه نشین بومی در اولویت نیستند؟
نماینده مردم چابهار، نیک‌شهر، کنارک و قصرقند همچنین درباره ترس مردم از احتمال تغییر ترکیب طایفه‌ای و قومیتی در منطقه در جریان توسعه و جمعیت‌پذیری گفت: به شخصه در این باره نگرانی جدی ندارم چراکه می‌دانم هیچ کجای سیاست‌های مهاجرت جمعیتی در دراز مدت سودی برای منطقه ندارد بلکه باید جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این منطقه را افزایش دهیم و سرمایه را از اقصی نقاط کشور به این منطقه هدایت کنیم. اما موضوع این است که باید جامعه محلی این منطقه در درجه اول توانمند شوند و در اولویت قرار بگیرند.
سعیدی ادامه داد: در حال حاضر مردم به صراحت می‌گویند درباره پهنه‌ای صحبت می‌شود که به لحاظ شاخص‌های توسعهای پایین‌ترین رتبه را در کشور دارد و از طرفی می‌‍خواهند در همین پهنه با این شاخص‌های پایین جمعیت عظیمی را منتقل و مستقر کنند و حال اینکه آیا در حال حاضر سرانه‌های آموزشی، فضای سبز، ورزشی و درمانی و بهداشتی و آب شرب برای همین جمعیت فعلی کفایت می‌کند که به دنبال افزایش جمعیت هستند؟ اگر قرار بر همراهی جامعه محلی باشد، جامعه محلی باید احساس کنند که تغییر مثبتی در شرایط زندگی آنها رخ داده، البته باید از سردار دهقان تشکرکرد چراکه نشان داد دغدغه‌هایی در این باره دارد و به موضوع مهارت‌آموزی مردم منطقه ورود جدی داشتند اما هنوز ابهامات جامعه مرتفع نشده و تا زمانی که جامعه همراه نباشد طبیعتا توسعه پیش نمی‌رود.
وی با بیان اینکه اولین شرط تحقق توسعه، دستیابی به آب شرب است، گفت: سرانه آب شرب در این پهنه 19 درصد بوده و به تازگی تا حدودی رشد کرده و طبیعی است که مردم بگویند چرا در شرایطی که صنایعی مانند پتروشمی و فولاد در منطقه مَکُران مشغول به کار هستند و از آب شهر استفاده می‌کنند اما مردم از این آب بی‌بهره هستند و این موضوعات پارادوکس‌های توسعه هستند و با آن تعبیری که رهبری از توسعه سواحل مَکُران داشته فرسنگ‌ها فاصله دارند.
نماینده مردم چابهار با تاکید بر اینکه مردم مَکُران نسبت به واژه توسعه آلرژی دارند، گفت: معتقدیم این توسعه مبتنی بر مولفه‌های توسعه پایدار نیست وگرنه امکان ندارد کسی از توسعه استقبال نکند. در توسعه پایدار ملاحظات جامعه محلی به اندازه ملاحظات اقتصادی اهمیت پیدا می‌کند اما آنچه که درطرح‌های توسعه دیدیم صرفا انتفاع اقتصادی بدون توجه به پیوست اجتماعی و محیط زیستی بوده است.
سعیدی با اشاره به مشکل دسترسی مردم به آب شرب اظهار داشت: اخیرا اقداماتی برای خط انتقال آب به بریس شروع شده اما متاسفانه روند آن تدریجی است، می‌دانیم که مشکل آب در این منطقه مشکل تاریخی است و قطعا انسان‌های تشنه نمی‌توانند توسعه را رقم بزنند و پیش شرط هر توسعهای ارتقای دسترسی مردم به آب است.
وی تاکید کرد: درباره تصویب اساسنامه سازمان توسعه سواحل مَکُران موضوع مشخص این است که اساسنامه ارائه شده حتما باید اصلاح شود تا نگرانی جامعه محلی مرتفع شود اما مهمتر از این، تغییر نگاه به ظرفیت‌های جامعه محلی در پهنه سواحل مَکُران است و امیدواریم که تصمیم‌سازان این عرصه به این نتیجه برسند که پیش شرط توسعه سواحل مَکُران توسعه شاخص‌های انسانی است.
انبوهی از محرومیت‌ها و پاسکاری پیگیری‌ها برای محرومیت‌زدایی و آبادانی بین دستگاه‌های متعدد باعث شد که در سال 95 تشکیل شورای توسعه سواحل مَکُران تصویب شود که در ادامه این شورا، زیر نظر نهاد ریاست جمهوری ساختار سازمانی پیدا کند تا یک دستگاه واحد متولی توسعه و محرومیت‌زدایی سواحل مکران باشد اما الان که در اواسط سال 1402 هستیم نه تنها این سازمان تشکیل نشده بلکه اساسنامه آن هم تصویب نشده و با رفتن حسین دهقان- دبیر شورای توسعه سواحل مَکُران - به بنیاد مستضعفان ادامه کار این شورا و تصویب اساسنامه هم در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.
یکی از نمایندگان مخالف با بررسی دو فوریتی اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران در مجلس، معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، نیک‌شهر، کنارک و قصرقند بود که وقتی با قید دو فوریت مخالفت شد، بررسی اساسنامه به بعد از بررسی و تصویب برنامه هفتم موکول شد و بعد از آن هم احتمالا به بعد از بررسی لایحه بودجه 1403 موکول می‌شود و در نهایت به انتخابات دوره دوازدهم مجلس بر می‌خورد و بررسی و تصویب اساسنامه می‌ماند برای مجلس دوازدهم.
سعیدی درباره مخالفتش با بررسی دو فوریتی اساسنامه و اینکه آیا نمایندگان منطقه مکران با تشکیل این سازمان برای تحقق ماموریت محرومیت‌زدایی و توسعه منطقه مخالف هستند، به ایلنا اظهار داشت: به هیچ عنوان مخالف توسعه سواحل مَکُران نیستم اما با این رویکرد فعلی برای توسعه سواحل مَکُران مخالفم، اساسا کسی با اصل موضوع توسعه سواحل مَکُران مخالف نیست. مگر امکان دارد به عنوان نماینده بخشی از مردم مکران با توسعه این منطقه مخالف باشم و مخالفت با توسعه مضحک است.
وی ادامه داد: باید توجه داشت که در روز رای‌گیری برای دو فوریت، تمام نمایندگان سیستان و بلوچستان و هرمزگان که نمایندگان پهنه سواحل مکران هستند، با دو فوریت مخالفت کردند و علت مخالفت نمایندگان هم، نوع نگاهی است که برخی از متولیان طرح توسعه، به این منطقه دارند چراکه گمان می‌کنند صرفا با واگذاری زمین و ایجاد برخی از صنایع سنگین، می‌توانیم به توسعه دست پیدا کنیم. در حالی که توسعه یک فرایند پیچیده است که حتما باید ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی هم در کنار مباحث اقتصادی مورد توجه قرار بگیرد و آنچه که تا این لحظه از سوی متولیان طرح‌های توسعه دیده شده بی‌توجهی به جامعه محلی بوده است.
نماینده مردم چابهار، نیک‌شهر، کنارک و قصرقند با بیان اینکه در حال حاضر منطقه آزاد در این محدوده در حال فعالیت است اما آیا توانسته مشکلات این منطقه را حل کند؟ بنابراین به جای ساختار باید نگاه را تغییر دهیم، گفت: سئوال ساده ما این است که چرا چنین ساختاری ایجاد شده بدون اینکه حتی یک نفر از نیروی بومی توانمند منطقه مکران در فرایند تدوین اساسنامه نقشی داشته باشد. 4 معاونت در شورای توسعه سواحل مَکُران ایجاد شده بدون حضور حتی یک نیروی بومی.
سعیدی افزود: هرچند با دو فوریت بررسی اساسنامه مخالف بودیم اما با اصل موضوع هیچ مخالفتی نداریم و به طور قطع با اصل موضوع موافقیم و در حال حاضر هم در کمیسیون اقتصادی اساسنامه در حال بررسی است و ما همراه شورای توسعه سواحل مَکُران هستیم. اما معتقدیم توسعه سواحل مَکُران در گروی ارتقای شاخص‌های توسعه انسانی است و نمی‌توانیم حرف از پیاده‌سازی مدل شانگهای و دوبی در مَکُران بزنیم در حالی که مردم مَکُران آب خوردن ندارند.
وی درباره نگرانی‌های مردم بومی از افزایش جمعیت در منطقه و آغاز شهرک‌سازی‌ها تاکید کرد: عده‌ای می‌گویند جمعیت این منطقه باید افزایش پیدا کند و ما هم این موضوع را قبول داریم و معتقدیم که سواحل مَکُران تنها متعلق به مردم بومی نیست و متعلق به تمام مردم ایران است. با توجه به فرمایش و تعبیر رهبری از ظرفیت‌های مَکُران مبنی بر گنج پنهان، باید همه کمک کنیم که این ظرفیت‌های پنهان شکوفا شوند اما باید توجه داشت که در همین منطقه چیزی حدود 60 هزار نفر حاشیه نشین داریم و اگر قرار به ساماندهی جمعیت و شهرک سازی است چرا این مردم حاشیه نشین بومی در اولویت نیستند؟
نماینده مردم چابهار، نیک‌شهر، کنارک و قصرقند همچنین درباره ترس مردم از احتمال تغییر ترکیب طایفه‌ای و قومیتی در منطقه در جریان توسعه و جمعیت‌پذیری گفت: به شخصه در این باره نگرانی جدی ندارم چراکه می‌دانم هیچ کجای سیاست‌های مهاجرت جمعیتی در دراز مدت سودی برای منطقه ندارد بلکه باید جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این منطقه را افزایش دهیم و سرمایه را از اقصی نقاط کشور به این منطقه هدایت کنیم. اما موضوع این است که باید جامعه محلی این منطقه در درجه اول توانمند شوند و در اولویت قرار بگیرند.
سعیدی ادامه داد: در حال حاضر مردم به صراحت می‌گویند درباره پهنه‌ای صحبت می‌شود که به لحاظ شاخص‌های توسعهای پایین‌ترین رتبه را در کشور دارد و از طرفی می‌‍خواهند در همین پهنه با این شاخص‌های پایین جمعیت عظیمی را منتقل و مستقر کنند و حال اینکه آیا در حال حاضر سرانه‌های آموزشی، فضای سبز، ورزشی و درمانی و بهداشتی و آب شرب برای همین جمعیت فعلی کفایت می‌کند که به دنبال افزایش جمعیت هستند؟ اگر قرار بر همراهی جامعه محلی باشد، جامعه محلی باید احساس کنند که تغییر مثبتی در شرایط زندگی آنها رخ داده، البته باید از سردار دهقان تشکرکرد چراکه نشان داد دغدغه‌هایی در این باره دارد و به موضوع مهارت‌آموزی مردم منطقه ورود جدی داشتند اما هنوز ابهامات جامعه مرتفع نشده و تا زمانی که جامعه همراه نباشد طبیعتا توسعه پیش نمی‌رود.
وی با بیان اینکه اولین شرط تحقق توسعه، دستیابی به آب شرب است، گفت: سرانه آب شرب در این پهنه 19 درصد بوده و به تازگی تا حدودی رشد کرده و طبیعی است که مردم بگویند چرا در شرایطی که صنایعی مانند پتروشمی و فولاد در منطقه مَکُران مشغول به کار هستند و از آب شهر استفاده می‌کنند اما مردم از این آب بی‌بهره هستند و این موضوعات پارادوکس‌های توسعه هستند و با آن تعبیری که رهبری از توسعه سواحل مَکُران داشته فرسنگ‌ها فاصله دارند.
نماینده مردم چابهار با تاکید بر اینکه مردم مَکُران نسبت به واژه توسعه آلرژی دارند، گفت: معتقدیم این توسعه مبتنی بر مولفه‌های توسعه پایدار نیست وگرنه امکان ندارد کسی از توسعه استقبال نکند. در توسعه پایدار ملاحظات جامعه محلی به اندازه ملاحظات اقتصادی اهمیت پیدا می‌کند اما آنچه که درطرح‌های توسعه دیدیم صرفا انتفاع اقتصادی بدون توجه به پیوست اجتماعی و محیط زیستی بوده است.
سعیدی با اشاره به مشکل دسترسی مردم به آب شرب اظهار داشت: اخیرا اقداماتی برای خط انتقال آب به بریس شروع شده اما متاسفانه روند آن تدریجی است، می‌دانیم که مشکل آب در این منطقه مشکل تاریخی است و قطعا انسان‌های تشنه نمی‌توانند توسعه را رقم بزنند و پیش شرط هر توسعهای ارتقای دسترسی مردم به آب است.
وی تاکید کرد: درباره تصویب اساسنامه سازمان توسعه سواحل مَکُران موضوع مشخص این است که اساسنامه ارائه شده حتما باید اصلاح شود تا نگرانی جامعه محلی مرتفع شود اما مهمتر از این، تغییر نگاه به ظرفیت‌های جامعه محلی در پهنه سواحل مَکُران است و امیدواریم که تصمیم‌سازان این عرصه به این نتیجه برسند که پیش شرط توسعه سواحل مَکُران توسعه شاخص‌های انسانی است.