«مرگ» در معادن از «نان» به شما نزدیک‌تر است
تکرار تراژدی مرگ در معادن «طزره» دامغان
گروه صمت - مرتضی مزینانی - معادن «طزره» دامغان تنها در چند سال اخیر، 10 معدنچی را به کام مرگ کشانده و 9 نفر دیگر را روانه بیمارستان‌ها کرده است. ساعت 19 و 30 دقیقه روز یکشنبه، دوازدهم شهریورماه امسال حادثه‌ای در معدن زغال‌سنگ طزره در شهرستان دامغان رخ داد که متأسفانه 6 نفر از معدنچیان را در یکی از بزرگ‌ترین حوادث معدنی ایران به کام مرگ کشاند.
مسؤولان ابتدا اعلام کردند که بر اثر تجمع گاز در تونل رزمجاه طزره دامغان، انفجاری رخ داده است که در آن، 6 نفر از کارگران در معدن محبوس شده‌اند.
گرچه معدنچیان حاضر در محل حادثه از همان دقایق اولیه، نجات هم‌قطارانشان را دور از انتظار می‌دانستند؛ اما عملیات امداد و نجات به‌سرعت آغاز شد تا شاید چشمان منتظر خانواده‌های معدنچیان بار دیگر به دیدن عزیزانشان روشن شود؛ اما نشد!
پس از گذشت ۱۰ ساعت از زمان وقوع حادثه انفجار، مشخص شد که هر ۶ کارگر محبوس در معدن قربانی شده‌اند. از این به بعد، تلاش‌ها فقط برای انتقال اجساد معدنچیان به بیرون از محل حادثه ادامه یافت.
نیروهای امدادی با حضور خود معدنچیان، نهایت تلاششان را به کار بستند تا پیکرهای بی‌جان این 6 معدنچی را از عمق ۷۰۰ متری معدن به بیرون منتقل کنند.
بهروز افروز، قربانعلی کمال، حسین غزائیان، حمید ایزدی، ابوالفضل غنایی و محمد نعیمی‌صفت پس از ساعت‌ها فعالیت امدادی و استخراج در معدن، به آغوش خانواده‌هایشان بازگشتند؛ اما جانی در بدن آنها نبود!
حادثه‌ای که نه جدید بود و نه غیرقابل پیش‌بینی!
«طزره» در مناطق سردسیر و کوهستانی جنوب رشته‌کوه‌های البرز واقع شده است و از اصلی‌ترین مراکز معدنی شمال شرق کشور به حساب می‌آید.
بر اساس اطلاعات موجود، این منطقه معدنی دارای چهار معدن اصلی کلاریز، مجموعه مادر، کلمدر برناکی و رزمجاه در کنار معادن خصوصی دیگر است.
عملیات معدنی در این منطقه با عملیات اکتشافی در محدوده تونل مادر در سال 1348 آغاز شده و تا امروز شاهد اتفاقات متعددی بوده است.
مرگ تلخ 6 معدنچی در معدن طزره دامغان حادثه جدیدی نبود؛ بارها قبل از آن نیز حوادث ریز و درشت دیگری در معادن طزره دامغان رخ داده بود.
گرچه دوازدهم شهریورماه برای مردم استان سمنان روز غمباری در تاریخ ثبت کرد؛ اما معادن طزره دامغان که سبب مرگ 6 نفر از معدنچیان شد، نه نخستین باری بود که حادثه به خود می‌دید و نه حادثه‌اش از نوعی بود که پیش‌بینی نشود!
حوادثی که ایمنی را به سخره می‌گیرند!
اگر فقط حوادث چند سال اخیر در منطقه طزره دامغان بررسی شود، ناایمن بودن معادن آن بیش از پیش نمایان خواهد شد.
اگر حادثه 20 تیرماه 1397 که از سوی مسؤولان وقت استان سمنان، «جزئی» خوانده شد، جدی‌تر گرفته می‌شد، شاید امروز 6 نفر از معدنچیان در یک حادثه و هم‌زمان با هم جان خود را از دست نمی‌دادند.
معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استاندار سمنان آن زمان گفته بود: «سنگ بزرگی روی پای یکی از کارگران معدن طزره افتاده است» و مدیرکل وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان سمنان هم مدعی بود که «فعالیت استخراج در معدن با ایمن‌سازی محیط و رفع خطر به حالت عادی بازگشته و هیچ مشکلی وجود ندارد»
اما آیا واقعاً ایمن‌سازی محیط و رفع خطر انجام شده بود و هیچ مشکلی وجود نداشت؟ اتفاقات بعدی نشان داد که این ادعا متزلزل‌تر از آنی بود که مسؤولان امر تصورش را هم می‌کردند.
تنها چند ماه بعد از این حادثه به‌اصطلاح «جزئی»، همان‌جا یک معدنچی جانش را از دست داد.
«حسین صادق‌خوردی»، کارگر 45 ساله‌ای بود که 30 آبان ماه 1397 بر اثر حادثه در معدنی در تونل کلاریز طزره جان خود را از دست داد
در آن حادثه، سه کارگر در تونل طزره به فعالیت برای استخراج زغال سنگ می‌پرداختند که 2 نفر از کارگران معدن نجات پیدا کردند؛ ولی یک نفر هم جان خود را از دست داد.
آن زمان گفته شد که «ریزش تونلی در معدن طزره رخ نداده است و گویا کارگر جان‌باخته دچار خاک‌گرفتگی شده است».
23 خردادماه سال ۱۳۹۸ هم بر اثر ریزش تونل معدن زغال سنگ طزره دامغان، ۱۲ کیلومتر بعد از مهمان‌دوست به سمت شاهرود، 2 نفر کشته و یک نفر مصدوم شده بودند.
26 خردادماه سال ۱۳۹۸ هم زنده‌یاد «مجتبی گیلان»، معدنکار ۳۱ ساله معدن رزمجاه غربی البرز شرقی که در کارگاه دچار گازگرفتگی شده بود، حین انتقال به بیمارستان ولایت دامغان جان باخت.
ماجرایی که به آخر نمی‌رسد!
اما ماجرا همین‌جا به آخر نرسید. 11 اردیبهشت‌ماه 1400 نیز 2 کارگر بر اثر حادثه‌ای که در معدن زغال‌سنگ طزره دامغان رخ داد، جان خود را از دست دادند.
کارگران جان‌باخته میلاد روشنایی و سیداصغر افضلی در معدن در حال استخراج مواد معدنی بودند که با ریزش سقف کارگاه، دچار حادثه شدند.
28 اردیبهشت‌ماه 1400 باز هم زنگ حادثه بود که در این معدن پرحاشیه به صدا درآمد؛ اما این بار خوشبختانه تلفاتی نداشت. افتادن واگن روی پای یکی از کارگران معدن زغال‌سنگ طزره دامغان سبب مصدومیت این فرد شده بود.
27 تیرماه 1400 اما باز هم از طزره خبر مرگ آمد. در تونل اُکلُن ۴ شرکت شمال شرق معدن کلاریز طزره، ۲۰ کارگر مشغول استخراج زغال به روش دبیل بودند که منجر به ریزش کارگاه و مرگ یک نفر از کارگران شد. «یوسف کوهساری»، در این حادثه جان خود را از دست داد.
15 اسفندماه 1401، بر اثر انفجاری که در یکی از تونل‌های معدن زغال‌سنگ طزره دامغان رخ داد، چهار نفر راهی بیمارستان شدند.
این انفجار در تونل رزمجاه مرکزی معدن زغال‌سنگ طزره دامغان رخ داده و متأسفانه بر اثر آن، چهار معدنکار دچار سوختگی شدند.
نتیجه پیگیری‌ها چه بود؟
پس از وقوع حوادث متعدد در معادن طزره دامغان، مردم، تشکل‌های دانشجویی، مطالبه‌گران و قشرهای مختلف خواستار برخورد جدی با مقصران این حوادث و ایمن‌سازی معادن شدند؛ امری که هنوز هم جریان دارد.
علی‌اکبر علیزاده‌برمی، نماینده مردم دامغان در مجلس چندی پیش در دیدار با جمعی از مسؤولان و نمایندگان بسیج دانشجویی دانشگاه‌های شهرستان دامغان در پاسخ به پرسش یکی از دانشجویان پیرامون معدن طزره گفته بود: در مسأله معدن، آنچه به ما برمی‌گشت، فعال شدن سازمان بازرسی، اداره کار استان و قوه قضائیه بود و پرونده هم تشکیل شد و در دست پیگیری است.حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه هم در جلسه شورای عالی قضایی دستور تسریع در تعیین مقصران حادثه معدن طزره را در دامغان صادر کرده و خواستار پیگیری جدی و فوری این پرونده شده بود.
هیأت کارشناسی نظر صریح دهد
محمدجعفر عبداللهی، رئیس کل دادگستری استان سمنان گفته: با دعوت از هیأت سه نفره کارشناسان حوادث ناشی از کار منتخب در این پرونده، به لحاظ اهمیت موضوع و وجود ابعاد مختلف وقوع حادثه اعم از حضور تمام‌وقت مسؤول ایمنی و صحت‌سنج میزان اکسیژن در تونل، رعایت استانداردهای لازم برای تخلیه گاز و وجود سه عامل انتشار گاز، جرقه احتمالی و انفجار در حال بررسی است.
گرچه سرپرست معدن به اتهام ۶ فقره قتل غیرعمد ناشی از بی‌احتیاطی در حین کار به‌لحاظ عجز از تودیع تأمین مناسب کیفری، بازداشت و روانه زندان شده، احکام بازنشستگی چهار نفر جان‌باخته صادر شده و ۲ نفر دیگر در حال پیگیری است، سرپرست کارگاه و مسؤول ایمنی تفهیم اتهام شدند و پیگیری‌های دستگاه قضائی در این بخش ادامه دارد؛ اما این همه آنچه که باید رخ دهد، نیست.
اقدامات جدی‌تری نیاز است!
گرچه هم مسؤولان دولتی، هم نمایندگان مجلس و هم دستگاه قضائی در روزهای اخیر پیگیری پرونده معادن طزره دامغان را برای استیفای حقوق جان‌باختگان این معادن در دستور کار دارند؛ اما به نظر می‌آید، امروز اقدامات جدی‌تری در این بخش نیاز است!
در برهه کنونی که حساسیت‌های مردمی روی معادن طزره دامغان بیش از هر زمانی بالا گرفته است، باید در بررسی‌های جامع‌تری، به وضوح مشخص شود که در معادن زغال‌سنگ طزره چه می‌گذرد؟
شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان سمنان در این زمینه عدم اهلیت‌سنجی در خصوصی‌سازی، سوءاستفاده و تضییع حقوق کارگران و عدم رعایت اصول ایمنی را در معادن طزره دامغان زمینه‌ساز حوادث ناگوار بیان می‌کند و خواستار پیگیری این موارد شده است.اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه هم دستور داده که چنانچه قصور و تقصیری در حادثه معدن طزره دامغان متوجه متولیان امر در شرکت اداره‌کننده معدن است، باید برخوردهای قانونی لازم صورت گیرد.
عبداللهی، رئیس کل دادگستری استان سمنان اما با اشاره به مطالبه ساماندهی وضع ایمنی معادن استان سمنان از سازمان‌های مربوطه می‌گوید: سازمان‌های متولی موظف هستند تا علاوه بر بررسی نکات ایمن‌سازی در تمام معادن سراسر استان، از اعطای مجوز فعالیت به متصدیان معادنی که با اهمال‌کاری، موارد ایمنی را رعایت نکرده و جان کارگران را به خطر می‌اندازند، خودداری کنند.
مسؤولان ابتدا اعلام کردند که بر اثر تجمع گاز در تونل رزمجاه طزره دامغان، انفجاری رخ داده است که در آن، 6 نفر از کارگران در معدن محبوس شده‌اند.
گرچه معدنچیان حاضر در محل حادثه از همان دقایق اولیه، نجات هم‌قطارانشان را دور از انتظار می‌دانستند؛ اما عملیات امداد و نجات به‌سرعت آغاز شد تا شاید چشمان منتظر خانواده‌های معدنچیان بار دیگر به دیدن عزیزانشان روشن شود؛ اما نشد!
پس از گذشت ۱۰ ساعت از زمان وقوع حادثه انفجار، مشخص شد که هر ۶ کارگر محبوس در معدن قربانی شده‌اند. از این به بعد، تلاش‌ها فقط برای انتقال اجساد معدنچیان به بیرون از محل حادثه ادامه یافت.
نیروهای امدادی با حضور خود معدنچیان، نهایت تلاششان را به کار بستند تا پیکرهای بی‌جان این 6 معدنچی را از عمق ۷۰۰ متری معدن به بیرون منتقل کنند.
بهروز افروز، قربانعلی کمال، حسین غزائیان، حمید ایزدی، ابوالفضل غنایی و محمد نعیمی‌صفت پس از ساعت‌ها فعالیت امدادی و استخراج در معدن، به آغوش خانواده‌هایشان بازگشتند؛ اما جانی در بدن آنها نبود!
حادثه‌ای که نه جدید بود و نه غیرقابل پیش‌بینی!
«طزره» در مناطق سردسیر و کوهستانی جنوب رشته‌کوه‌های البرز واقع شده است و از اصلی‌ترین مراکز معدنی شمال شرق کشور به حساب می‌آید.
بر اساس اطلاعات موجود، این منطقه معدنی دارای چهار معدن اصلی کلاریز، مجموعه مادر، کلمدر برناکی و رزمجاه در کنار معادن خصوصی دیگر است.
عملیات معدنی در این منطقه با عملیات اکتشافی در محدوده تونل مادر در سال 1348 آغاز شده و تا امروز شاهد اتفاقات متعددی بوده است.
مرگ تلخ 6 معدنچی در معدن طزره دامغان حادثه جدیدی نبود؛ بارها قبل از آن نیز حوادث ریز و درشت دیگری در معادن طزره دامغان رخ داده بود.
گرچه دوازدهم شهریورماه برای مردم استان سمنان روز غمباری در تاریخ ثبت کرد؛ اما معادن طزره دامغان که سبب مرگ 6 نفر از معدنچیان شد، نه نخستین باری بود که حادثه به خود می‌دید و نه حادثه‌اش از نوعی بود که پیش‌بینی نشود!
حوادثی که ایمنی را به سخره می‌گیرند!
اگر فقط حوادث چند سال اخیر در منطقه طزره دامغان بررسی شود، ناایمن بودن معادن آن بیش از پیش نمایان خواهد شد.
اگر حادثه 20 تیرماه 1397 که از سوی مسؤولان وقت استان سمنان، «جزئی» خوانده شد، جدی‌تر گرفته می‌شد، شاید امروز 6 نفر از معدنچیان در یک حادثه و هم‌زمان با هم جان خود را از دست نمی‌دادند.
معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استاندار سمنان آن زمان گفته بود: «سنگ بزرگی روی پای یکی از کارگران معدن طزره افتاده است» و مدیرکل وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان سمنان هم مدعی بود که «فعالیت استخراج در معدن با ایمن‌سازی محیط و رفع خطر به حالت عادی بازگشته و هیچ مشکلی وجود ندارد»
اما آیا واقعاً ایمن‌سازی محیط و رفع خطر انجام شده بود و هیچ مشکلی وجود نداشت؟ اتفاقات بعدی نشان داد که این ادعا متزلزل‌تر از آنی بود که مسؤولان امر تصورش را هم می‌کردند.
تنها چند ماه بعد از این حادثه به‌اصطلاح «جزئی»، همان‌جا یک معدنچی جانش را از دست داد.
«حسین صادق‌خوردی»، کارگر 45 ساله‌ای بود که 30 آبان ماه 1397 بر اثر حادثه در معدنی در تونل کلاریز طزره جان خود را از دست داد
در آن حادثه، سه کارگر در تونل طزره به فعالیت برای استخراج زغال سنگ می‌پرداختند که 2 نفر از کارگران معدن نجات پیدا کردند؛ ولی یک نفر هم جان خود را از دست داد.
آن زمان گفته شد که «ریزش تونلی در معدن طزره رخ نداده است و گویا کارگر جان‌باخته دچار خاک‌گرفتگی شده است».
23 خردادماه سال ۱۳۹۸ هم بر اثر ریزش تونل معدن زغال سنگ طزره دامغان، ۱۲ کیلومتر بعد از مهمان‌دوست به سمت شاهرود، 2 نفر کشته و یک نفر مصدوم شده بودند.
26 خردادماه سال ۱۳۹۸ هم زنده‌یاد «مجتبی گیلان»، معدنکار ۳۱ ساله معدن رزمجاه غربی البرز شرقی که در کارگاه دچار گازگرفتگی شده بود، حین انتقال به بیمارستان ولایت دامغان جان باخت.
ماجرایی که به آخر نمی‌رسد!
اما ماجرا همین‌جا به آخر نرسید. 11 اردیبهشت‌ماه 1400 نیز 2 کارگر بر اثر حادثه‌ای که در معدن زغال‌سنگ طزره دامغان رخ داد، جان خود را از دست دادند.
کارگران جان‌باخته میلاد روشنایی و سیداصغر افضلی در معدن در حال استخراج مواد معدنی بودند که با ریزش سقف کارگاه، دچار حادثه شدند.
28 اردیبهشت‌ماه 1400 باز هم زنگ حادثه بود که در این معدن پرحاشیه به صدا درآمد؛ اما این بار خوشبختانه تلفاتی نداشت. افتادن واگن روی پای یکی از کارگران معدن زغال‌سنگ طزره دامغان سبب مصدومیت این فرد شده بود.
27 تیرماه 1400 اما باز هم از طزره خبر مرگ آمد. در تونل اُکلُن ۴ شرکت شمال شرق معدن کلاریز طزره، ۲۰ کارگر مشغول استخراج زغال به روش دبیل بودند که منجر به ریزش کارگاه و مرگ یک نفر از کارگران شد. «یوسف کوهساری»، در این حادثه جان خود را از دست داد.
15 اسفندماه 1401، بر اثر انفجاری که در یکی از تونل‌های معدن زغال‌سنگ طزره دامغان رخ داد، چهار نفر راهی بیمارستان شدند.
این انفجار در تونل رزمجاه مرکزی معدن زغال‌سنگ طزره دامغان رخ داده و متأسفانه بر اثر آن، چهار معدنکار دچار سوختگی شدند.
نتیجه پیگیری‌ها چه بود؟
پس از وقوع حوادث متعدد در معادن طزره دامغان، مردم، تشکل‌های دانشجویی، مطالبه‌گران و قشرهای مختلف خواستار برخورد جدی با مقصران این حوادث و ایمن‌سازی معادن شدند؛ امری که هنوز هم جریان دارد.
علی‌اکبر علیزاده‌برمی، نماینده مردم دامغان در مجلس چندی پیش در دیدار با جمعی از مسؤولان و نمایندگان بسیج دانشجویی دانشگاه‌های شهرستان دامغان در پاسخ به پرسش یکی از دانشجویان پیرامون معدن طزره گفته بود: در مسأله معدن، آنچه به ما برمی‌گشت، فعال شدن سازمان بازرسی، اداره کار استان و قوه قضائیه بود و پرونده هم تشکیل شد و در دست پیگیری است.حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه هم در جلسه شورای عالی قضایی دستور تسریع در تعیین مقصران حادثه معدن طزره را در دامغان صادر کرده و خواستار پیگیری جدی و فوری این پرونده شده بود.
هیأت کارشناسی نظر صریح دهد
محمدجعفر عبداللهی، رئیس کل دادگستری استان سمنان گفته: با دعوت از هیأت سه نفره کارشناسان حوادث ناشی از کار منتخب در این پرونده، به لحاظ اهمیت موضوع و وجود ابعاد مختلف وقوع حادثه اعم از حضور تمام‌وقت مسؤول ایمنی و صحت‌سنج میزان اکسیژن در تونل، رعایت استانداردهای لازم برای تخلیه گاز و وجود سه عامل انتشار گاز، جرقه احتمالی و انفجار در حال بررسی است.
گرچه سرپرست معدن به اتهام ۶ فقره قتل غیرعمد ناشی از بی‌احتیاطی در حین کار به‌لحاظ عجز از تودیع تأمین مناسب کیفری، بازداشت و روانه زندان شده، احکام بازنشستگی چهار نفر جان‌باخته صادر شده و ۲ نفر دیگر در حال پیگیری است، سرپرست کارگاه و مسؤول ایمنی تفهیم اتهام شدند و پیگیری‌های دستگاه قضائی در این بخش ادامه دارد؛ اما این همه آنچه که باید رخ دهد، نیست.
اقدامات جدی‌تری نیاز است!
گرچه هم مسؤولان دولتی، هم نمایندگان مجلس و هم دستگاه قضائی در روزهای اخیر پیگیری پرونده معادن طزره دامغان را برای استیفای حقوق جان‌باختگان این معادن در دستور کار دارند؛ اما به نظر می‌آید، امروز اقدامات جدی‌تری در این بخش نیاز است!
در برهه کنونی که حساسیت‌های مردمی روی معادن طزره دامغان بیش از هر زمانی بالا گرفته است، باید در بررسی‌های جامع‌تری، به وضوح مشخص شود که در معادن زغال‌سنگ طزره چه می‌گذرد؟
شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان سمنان در این زمینه عدم اهلیت‌سنجی در خصوصی‌سازی، سوءاستفاده و تضییع حقوق کارگران و عدم رعایت اصول ایمنی را در معادن طزره دامغان زمینه‌ساز حوادث ناگوار بیان می‌کند و خواستار پیگیری این موارد شده است.اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه هم دستور داده که چنانچه قصور و تقصیری در حادثه معدن طزره دامغان متوجه متولیان امر در شرکت اداره‌کننده معدن است، باید برخوردهای قانونی لازم صورت گیرد.
عبداللهی، رئیس کل دادگستری استان سمنان اما با اشاره به مطالبه ساماندهی وضع ایمنی معادن استان سمنان از سازمان‌های مربوطه می‌گوید: سازمان‌های متولی موظف هستند تا علاوه بر بررسی نکات ایمن‌سازی در تمام معادن سراسر استان، از اعطای مجوز فعالیت به متصدیان معادنی که با اهمال‌کاری، موارد ایمنی را رعایت نکرده و جان کارگران را به خطر می‌اندازند، خودداری کنند.