بررسی« اقتصادسرآمد» از تاثیر جنگ اوکراین بر دریای سرخ
دریای سرخ منطقه‌ای مهم برای تجارت جهانی
گروه راهبردی - توحید ورستا ن - دریای سرخ یک پیوند حیاتی در شبکه‌ای از آبراه‌های جهانی بوده که شریان اقتصادی مهمی برای جهان است. سالانه بیش از ۱۰ درصد تجارت جهانی از دریای سرخ می‌گذرد. برخی از استراتژیک‌ترین آبراه‌های جهان مانند باب المندب در ورودی جنوبی دریای سرخ و کانال سوئز مصر در شمال قرار دارد. اهمیت دریای سرخ فقط به دلایل اقتصادی نیست، بلکه از نظر ژئوپلیتیکی، نظامی و استراتژیک نیز برای قدرت‌های بزرگ اهمیت بالایی دارد. بنابراین، ایین پرسش مطرح می‌شود که چرا هر کشور غربی نسبت به دریای سرخ وسواس دارد. دریای سرخ یکی از شلوغ‌ترین خطوط کشتیرانی جهان است. این یک خط ارتباطی دریایی ضروری و برای حفظ ثبات سیاسی و اقتصادی بسیاری از کشورها حیاتی است. این منطقه بین قاره‌های آسیا و آفریقا از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. رقابت فزاینده‌ای بین قدرت‌های جهانی برای ایجاد پایگاه‌های نظامی و اطلاعاتی در این منطقه برای گسترش نفوذ خود وجود دارد. منطقه شاخ آفریقا به مرکز ۱۳ پایگاه نظامی خارجی تبدیل شده که میزبان پایگاه‌های ایالات متحده آمریکا، چین، فرانسه، ژاپن، عربستان سعودی و سایر کشورها است. در این میان، جیبوتی میزبان شش مورد از آن ها است.
اهمیت استراتژیک دریای سرخ
همه قدرت‌های بزرگ از جمله انگلیس، آمریکا، فرانسه و غیره پایگاه‌های نظامی خود را در منطقه دارند که می‌خواهند از طریق آن نفوذ خود را اعمال کنند. فرانسه همچنین پایگاه نظامی خود را در جیبوتی حفظ کرده و از طریق دریای سرخ، بخش‌های خارج از کشور مانند رئونیون و مایوت در جنوب غربی اقیانوس هند به پشتیبانی خود ادامه می‌دهد. ایالات متحده در دهه ۱۹۷۰ یک مرکز نظامی بزرگ در جزیره دیگو گارسیا در اقیانوس هند ایجاد و در سال ۲۰۰۲ یک پایگاه ضد تروریسم در جیبوتی افتتاح کرد. تقریباً ۱۰ درصد تجارت جهانی و ۴۰ درصد تجارت اروپا با شرق از کانال سوئز می‌گذرد که در انتهای شمالی دریا قرار دارد. دریای سرخ دارای ده‌ها پست استراتژیک و پایگاه نظامی است. این مکان پر از بنادر است که امکان حمل و نقل همه کالاها از نفت گرفته تا کالاهای مصرفی را فراهم می‌کند. علاوه بر این، پایگاه‌های نظامی در این جا از موقعیت استراتژیک خود برای دفاع و ضربه زدن یا نظارت بر فعالیت‌های رقیب استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، جیبوتی میزبان پایگاه‌های نظامی ایالات متحده، چین، فرانسه (شامل نیروهای آلمانی و اسپانیایی)، ژاپن و ایتالیا است. در سال ۲۰۱۸، ایالات متحده اتباع چین را متهم کرد که از طریق لیزر به هواپیماهای نظامی ایالات متحده در نزدیکی جیبوتی مزاحمت ایجا می کنند.
تاثیر جنگ اوکراین بر دریای سرخ
رویدادهای ژئوپلیتیک اخیر ارتباط استراتژیک منطقه را افزایش داده است. دریای سرخ دارای هفت کشور ساحلی شامل مصر، سودان، اریتره و جیبوتی در جناح غربی و عربستان سعودی و یمن در خط ساحلی شرقی قرار دارند. اخیرا نیز روسیه اعلام کرده که قصد دارد یک پایگاه دریایی در سودان ایجاد کند در حالی که چین یک پایگاه نظامی در جیبوتی دارد. پس از جنگ اوکراین و روسیه، علاقه غرب به آفریقا به طور قابل توجهی افزایش یافته است. همه اقتصادهای بزرگ در غرب در تلاش برای دستیابی به منابع خود برای برآوردن نیازهای خود هستند. بنابراین، غرب نمی‌تواند دریای سرخ به عنوان منطقه‌ای مهم برای تجارت جهانی را نادیده بگیرد. همچنین این واقعیت که روسیه برنامه‌های خود را برای ایجاد پایگاه دریایی در سودان اعلام کرده، غرب را نگران می‌کند. غرب باید با نفوذ رو به رشد روسیه و چین در منطقه مقابله کند. از کانال سوئز که آن را به دریای مدیترانه وصل می‌کند، تا تنگه باب المندب که آن را به اقیانوس هند متصل می‌کند، دریای سرخ شریان حیاتی برای اقتصاد جهانی است. روش اصلی حمل و نقل برای تجارت جهانی، کشتیرانی اقیانوس است. حدود ۹۰ درصد از کالاهای مبادله شده از طریق امواج حمل می‌شود. و بیش از ۱۰ درصد از محموله‌های دریایی هر ساله از طریق آب‌های دریای سرخ عبور می‌کند که بیشتر تجارت آسیایی با اروپا را شامل می‌شود. چون کانال سوئز دریای سرخ را به دریای مدیترانه متصل می‌کند، در این روند تاثیرگذار است و کوتاه‌ترین مسیر دریایی از اروپا به آسیا را تشکیل می‌دهد. همچنین مهم است که در حال حاضر، تقریبا ۲.۵ درصد از تولید نفت جهان از طریق آن انجام می‌شود. در مجموع، پس از قطع صادرات گاز روسیه به اروپا، غرب با بحران انرژی بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می کند. بنابراین، با افزایش فشار ژئوپلیتیکی، اهمیت این منطقه حتی بیش از پیش افزایش خواهد یافت.
چرا همه جیبوتی را دوست دارند؟
کشور جیبوتی در شاخ آفریقا با قلمرو تنها ۲۳۰۰۰ کیلومتری نقش مهمی در رویکرد سیاست جهانی و منطقه‌ای دارد. تلاش مستمر کشورهای قدرتمند برای تسلط بر منطقه هند و اقیانوس آرام اکنون به سواحل آفریقای شرقی نیز کشیده شده و جیبوتی کوچک نقطه کانونی در رقابت ژئوپلیتیکی در دریای سرخ است. موقعیت جیبوتی مشرف به تنگه باب المندب که اقیانوس هند را از طریق خلیج عدن به دریای سرخ و مدیترانه متصل می‌کند برای درک اینکه چرا قدرت‌های بزرگ در آنجا متمرکز شده‌اند بسیار مهم است. حدود ۱۵ درصد از کل تجارت نفتی اروپا از جیبوتی می‌گذرد. همچنین، کابل زیردریایی که داده‌ها را بین سه قاره انتقال می‌دهد از این کشور عبور می‌کنند. درک اهمیت ژئواستراتژیک جیبوتی با رتبه ۱۷۱ در شاخص توسعه انسانی، بسیار سنگین خواهد بود. این کشور میزبان تنها پایگاه حمایتی چینی در خارج از کشور و تنها پایگاه نظامی ژاپن در خارج از کشور است.
پایگاه نظامی پشتیبانی ملی ایتالیا نیز در جیبوتی قرار دارد. روسیه و ترکیه همچنین به دنبال پایگاه‌های نظامی در این کشور کوچک هستند. باید توجه داشت که درگیری اخیر در غزه، ساختار امنیتی کشورهای شاخ آفریقا را متزلزل کرده است. همچنین، افزایش سرمایه گذاری چین در جیبوتی در چارچوب طرح ابتکار کمربند و جاده، اهمیت ژئواستراتژیک این کشور کوچک آفریقایی را افزایش داده است. از همین روی، اعلام ساخت کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا یا IMEC وضعیت را پیچیده می‌کند که به دنبال اتصال هند به چندین کشور عربی خلیج فارس در خاورمیانه و اروپا از طریق یک کریدور تجاری متشکل از بنادر، راه آهن و جاده است. در مجموع، انتظار می‌رود که اوضاع جیبوتی و کشورهای همسایه آن با پایان یافتن درگیری اوکراین و روسیه و به دلیل یورش اسرائیل به غزه، به شدت داغ شود. چون توازن قدرت در خاورمیانه بار دیگر برای بسیاری از کشورهای بزرگ مهم شده است.
اهمیت استراتژیک دریای سرخ
همه قدرت‌های بزرگ از جمله انگلیس، آمریکا، فرانسه و غیره پایگاه‌های نظامی خود را در منطقه دارند که می‌خواهند از طریق آن نفوذ خود را اعمال کنند. فرانسه همچنین پایگاه نظامی خود را در جیبوتی حفظ کرده و از طریق دریای سرخ، بخش‌های خارج از کشور مانند رئونیون و مایوت در جنوب غربی اقیانوس هند به پشتیبانی خود ادامه می‌دهد. ایالات متحده در دهه ۱۹۷۰ یک مرکز نظامی بزرگ در جزیره دیگو گارسیا در اقیانوس هند ایجاد و در سال ۲۰۰۲ یک پایگاه ضد تروریسم در جیبوتی افتتاح کرد. تقریباً ۱۰ درصد تجارت جهانی و ۴۰ درصد تجارت اروپا با شرق از کانال سوئز می‌گذرد که در انتهای شمالی دریا قرار دارد. دریای سرخ دارای ده‌ها پست استراتژیک و پایگاه نظامی است. این مکان پر از بنادر است که امکان حمل و نقل همه کالاها از نفت گرفته تا کالاهای مصرفی را فراهم می‌کند. علاوه بر این، پایگاه‌های نظامی در این جا از موقعیت استراتژیک خود برای دفاع و ضربه زدن یا نظارت بر فعالیت‌های رقیب استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، جیبوتی میزبان پایگاه‌های نظامی ایالات متحده، چین، فرانسه (شامل نیروهای آلمانی و اسپانیایی)، ژاپن و ایتالیا است. در سال ۲۰۱۸، ایالات متحده اتباع چین را متهم کرد که از طریق لیزر به هواپیماهای نظامی ایالات متحده در نزدیکی جیبوتی مزاحمت ایجا می کنند.
تاثیر جنگ اوکراین بر دریای سرخ
رویدادهای ژئوپلیتیک اخیر ارتباط استراتژیک منطقه را افزایش داده است. دریای سرخ دارای هفت کشور ساحلی شامل مصر، سودان، اریتره و جیبوتی در جناح غربی و عربستان سعودی و یمن در خط ساحلی شرقی قرار دارند. اخیرا نیز روسیه اعلام کرده که قصد دارد یک پایگاه دریایی در سودان ایجاد کند در حالی که چین یک پایگاه نظامی در جیبوتی دارد. پس از جنگ اوکراین و روسیه، علاقه غرب به آفریقا به طور قابل توجهی افزایش یافته است. همه اقتصادهای بزرگ در غرب در تلاش برای دستیابی به منابع خود برای برآوردن نیازهای خود هستند. بنابراین، غرب نمی‌تواند دریای سرخ به عنوان منطقه‌ای مهم برای تجارت جهانی را نادیده بگیرد. همچنین این واقعیت که روسیه برنامه‌های خود را برای ایجاد پایگاه دریایی در سودان اعلام کرده، غرب را نگران می‌کند. غرب باید با نفوذ رو به رشد روسیه و چین در منطقه مقابله کند. از کانال سوئز که آن را به دریای مدیترانه وصل می‌کند، تا تنگه باب المندب که آن را به اقیانوس هند متصل می‌کند، دریای سرخ شریان حیاتی برای اقتصاد جهانی است. روش اصلی حمل و نقل برای تجارت جهانی، کشتیرانی اقیانوس است. حدود ۹۰ درصد از کالاهای مبادله شده از طریق امواج حمل می‌شود. و بیش از ۱۰ درصد از محموله‌های دریایی هر ساله از طریق آب‌های دریای سرخ عبور می‌کند که بیشتر تجارت آسیایی با اروپا را شامل می‌شود. چون کانال سوئز دریای سرخ را به دریای مدیترانه متصل می‌کند، در این روند تاثیرگذار است و کوتاه‌ترین مسیر دریایی از اروپا به آسیا را تشکیل می‌دهد. همچنین مهم است که در حال حاضر، تقریبا ۲.۵ درصد از تولید نفت جهان از طریق آن انجام می‌شود. در مجموع، پس از قطع صادرات گاز روسیه به اروپا، غرب با بحران انرژی بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می کند. بنابراین، با افزایش فشار ژئوپلیتیکی، اهمیت این منطقه حتی بیش از پیش افزایش خواهد یافت.
چرا همه جیبوتی را دوست دارند؟
کشور جیبوتی در شاخ آفریقا با قلمرو تنها ۲۳۰۰۰ کیلومتری نقش مهمی در رویکرد سیاست جهانی و منطقه‌ای دارد. تلاش مستمر کشورهای قدرتمند برای تسلط بر منطقه هند و اقیانوس آرام اکنون به سواحل آفریقای شرقی نیز کشیده شده و جیبوتی کوچک نقطه کانونی در رقابت ژئوپلیتیکی در دریای سرخ است. موقعیت جیبوتی مشرف به تنگه باب المندب که اقیانوس هند را از طریق خلیج عدن به دریای سرخ و مدیترانه متصل می‌کند برای درک اینکه چرا قدرت‌های بزرگ در آنجا متمرکز شده‌اند بسیار مهم است. حدود ۱۵ درصد از کل تجارت نفتی اروپا از جیبوتی می‌گذرد. همچنین، کابل زیردریایی که داده‌ها را بین سه قاره انتقال می‌دهد از این کشور عبور می‌کنند. درک اهمیت ژئواستراتژیک جیبوتی با رتبه ۱۷۱ در شاخص توسعه انسانی، بسیار سنگین خواهد بود. این کشور میزبان تنها پایگاه حمایتی چینی در خارج از کشور و تنها پایگاه نظامی ژاپن در خارج از کشور است.
پایگاه نظامی پشتیبانی ملی ایتالیا نیز در جیبوتی قرار دارد. روسیه و ترکیه همچنین به دنبال پایگاه‌های نظامی در این کشور کوچک هستند. باید توجه داشت که درگیری اخیر در غزه، ساختار امنیتی کشورهای شاخ آفریقا را متزلزل کرده است. همچنین، افزایش سرمایه گذاری چین در جیبوتی در چارچوب طرح ابتکار کمربند و جاده، اهمیت ژئواستراتژیک این کشور کوچک آفریقایی را افزایش داده است. از همین روی، اعلام ساخت کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا یا IMEC وضعیت را پیچیده می‌کند که به دنبال اتصال هند به چندین کشور عربی خلیج فارس در خاورمیانه و اروپا از طریق یک کریدور تجاری متشکل از بنادر، راه آهن و جاده است. در مجموع، انتظار می‌رود که اوضاع جیبوتی و کشورهای همسایه آن با پایان یافتن درگیری اوکراین و روسیه و به دلیل یورش اسرائیل به غزه، به شدت داغ شود. چون توازن قدرت در خاورمیانه بار دیگر برای بسیاری از کشورهای بزرگ مهم شده است.