تکثیر و پرورش گونههای آبزی
رضا فراهانی- در چین ابزارهایی مشابه کلک برای کشت جلبک مورد استفاده قرار میگیرد و طنابهای هفتاد سانتیمتری، بین دو قطعه چوب باریک یا بامبو بسته شده و در آب شناور میشوند. این روش کشت، بیشتر در محیط طبیعی دریا استفاده میشود و مناسب خورها و خلیجهای آرام و بدون موج است.
در یک روش کشت دیگر در شیلیف جلبکها مستقیماً در کف بستر قرار داده میشوند. به این ترتیب که قطعات جلبکهای دریایی یا بطور مستقیم و یا به کمک لولههای پلاستیکی محتوی شن در کف بستر قرار داده میشوند.
پرورش جلبکهای دریایی در هاوایی، با قرار دادن جلبکها در سبدهای مخصوص و مستقر کردن آنها در آبهای ساحلی انجام میشود.
به دلیل اینکه گراسیلاریا نسبت به تغییرات شوری مقاوم است، امکان کشت آن در مخازن، کانالها و استخرهای خاکی نیز وجود دارد. کشت در استخرهای خاکی، در تایوان و هاوایی و کشت در کانال در چین آزمایش شده است. به این ترتیب که کشاورزان، گراسیلاریا را از منابع طبیعی جمعآوری نموده و به قطعات کوچک خرد میکنند و در کف مخزن، کانال با استخر میریزند.
در این روش باید pH آب در حدود ۸ ثابت بماند. برای این منظور، معمولاً هر سه روز یک بار آب استخر یا کانال تعویض میشود تا سطح شوری و مواد معدنی آب ثابت بماند. کوددهی به این سیستم با کود اوره، نرخ رشد را افزایش خواهد داد. در نهایت، برداشت جلبکها از این سیستم به کمک ابزارهایی چنگک مانند و مشابه شن کش انجام میشود.
شرایط محیطی مناسب برای کشت جلبک گراسیلاریوپسیز
۱- جریان آب
بر اساس آزمایشهای انجام شده طی دو سال متوالی در استان هرمزگان، مجتمع پرورش میگوی تیاب، یکی از شرایط مناسب رشد این جلبک در کانالهای خاکی، وجود جریانهای ملایم و دائمی در این کانالهاست که به احتمال زیاد این امر موجب تعديل دمای آب و در دسترس قرار گرفتن مواد غذایی شده و در نتیجه رشد بهتر گیاه را فراهم میکند.
از طرفی، جریانهای شدیدتر مانند نواسانات جزر و مدی در کانالهای آبرسان، بر پیکره انعطاف پذیر گیاه اثر گذاشته و استقامت جلبک در برابر جریانات، منجر به تولید بیشتر آگار در سلولهای آن شده و قطر تالها را افزایش میدهد.
۲- شوری
با توجه به مقاومت این گونه و سایر جلبکهای خانواده گراسیلاریاسه به تغییرات شوری، میتوان این جلبک را در کانالهای خاکی با شوری ۳۰ تا ۴۵ گرم در لیتر پرورش داد. در شوریهای کمی بیشتر یا کمتر از این مقدار نیز جلبک تا یک هفته زنده مانده اما رشد مطلوبی نخواهد داشت و چنانچه شرایط نامساعد ادامه پیدا کند، بتدریج جلبکها و استحکام خود را از دست داده و از بین میروند. بهترین شوری برای رشد این جلبک بین ۳۵ تا ۴۲ گرم در لیتر گزارش شده است. شرایط نامساعد محیطی نه تنها رشد جلبکها را تحت تأثیر قرار میدهند، بلکه در کیفیت آگار آن نیز تغییر ایجاد مینمایند.
3- درجه حرارت
با توجه به اینکه جلیک گراسیلاریوپسیز یک جلبک سرما دوست است، جوانه زنی و رویش آن در طبیعت، با کاهش دما تا ۲۰ درجه سانتیگراد آغاز میشود. بهترین دمای رشد آن بین ۱۸ تا ۲۷ درجه سانتیگراد است اما بین ۹ تا ۳۱ درجه سانتیگراد نیز تحمل کرده و رشد آن متوقف میشود. در صورت ادامه شرایط نامساعد دمایی بیش از ۵ روز، بیرنگ شدن و از بین رفتن جلبکها آغاز میشود.
4- شدت نور
با توجه به اینکه جلبکهای دریایی فتوسنتز کننده هستند و برای ادامه فعالیت به نور احتیاج دارند، شدت نور میتواند عامل محدود کنندهای در رشد آنان باشد. اما براساس آزمایشهای به عمل آمده و وقوع طوفان در زمان کشت جلبکها و مدفون شدن آنها در زیر ماسه، مشاهده شد که اختلالی در رشد جلبکها در عمق و زیر ماسه بوجود نیامد. این امر میتواند به دلیل وجود رنگیزههای فتوسنتزی ویژه در جلبکهای دریایی قرمز باشد که این گیاهان را قادر میسازد تا از نورهای ضعیفی که به عمق آب میرسند نیز برای عمل فتوسنتز استفاده ببرند.
با وجود این، شدت نور زیاد و به مدت طولانی میتواند موجب رنگ پریدگی گیاه، مختل شدن رشد و در نهایت مرگ گیاه بشود. به همین دلیل پایش و مراقبت دائمی از جلبکهای کشت شده دارای اهمیت ویژه بوده و لازم است کارگرانی که برای این منظور به کار گرفته میشوند، بخوبی آموزش دیده و به تغییر رنگ جلبکها حسابی باشند.