درباره آرتمیای آبزیان
رضا فراهانی- در حال حاضر بیشترین موارد مصرفی سیست (ناپلیوس) آرتمیا در مراکز تکثیر میگو از مرحله مایسیس تا مرحله 15 PL می‌باشد و هر پست لارو به طور متوسط روزانه نیاز به ۱۵۰ عدد ناپلیوس آرتمیا دارد که در ۴ دفعه غذادهی در اختیار آن قرار می‌گیرد.
برداشت اقتصادی سیست آرتمیا در سال 1950-51 میلادی از دریاچه بزرگ نمک واقع در ایالت یوتای آمریکا شروع شد که با توسعه آبزی پروری به‌ویژه میگو روز به روز بر تقاضای جهانی سیست آرتمیا افزوده شد بطوریکه هم اکنون مصرف سالیانه جهانی آرتمیا بیش از دو هزار تن و در ایران نیز حدود ۵۰ تن سیست خشک می‌باشد.
در سال‌های اخیر، تقاضای زیادی برای سیست آرتمیا و ... داشته است که منجر به عرضه بالای آن شده و موجب شده است که در سراسر دنیا به پرورش آن در استخرها، آبگیرها و دریاچه های آب شور بپردازند. لذا گونه‌ها و استرین‌های مختلفی از آرتمیا در دسترس می‌باشد، اما پرورش دهندگان آبزیان بایستی اطلاعات کافی در مورد آن‌ها داشته باشند تا با کمک آن‌ها بتوانند به موقع نسبت به تامین غذای مورد نیاز آبزی خود اقدام نمایند به نحوی که صرفه اقتصادی را نیز به دنبال داشته باشد.
لذا کیفیت جیره غذایی دارای اهمیت بسزایی است به‌عنوان مثال: پروتئین موجود در جیره غذایی به منظور حفظ بافت‌های پیکری ماهی، جایگزینی بافت‌های از بین رفته و شکل‌گیری پروتئین‌های جدید بکار می‌رود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر چه ساختار سیست آرتمیا در تمام استرین‌ها یکسان است ولی از لحاظ کمی دارای اختلافاتی می‌باشند که دانستن این تفاوت‌ها می‌تواند در کاربرد هر چه بهتر آن‌ها در آبزی پروری کمک نماید.
یکی از مهم‌ترین اشکال مورد استفاده از محصولات آرتمیا، سیست آرتمیا است که کمیت و کیفیت ارزش غذایی آن نقش کلیدی در باز ماندگی و رشد لاروی انواع آبزیان داشته و از نظر اقتصادی نیز با توجه به نوسانات قیمت آن در بازارهای جهانی، تولیدات لاروی آبزیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یک سیست خوب بوسیله شاخص‌های کمی و کیفی مشخص می‌گردد.
با توجه به اینکه سیست آرتمیا دارای جنین حساسی بوده و از طرف دیگر بعلت داشتن لایه کوریون در مقابل عوامل محیطی مقاوم می‌باشد لذا نحوه صحیح تولید سیست در استخرها، صید و استحصال آن از منابع طبیعی یا مصنوعی، حمل و نقل، مراحل عمل‌آوری و نگهداری سیست تا زمان مصرف و بالاخره اصول علمی و عملی و راهکارهای استفاده از سیست آرتمیا در مراکز مصرف جهت استفاده بایستی رعایت شود و این امر امکان پذیر نیست مگر اینکه مسئول یا کارشناس مربوطه دستورالعمل مربوط به تفریخ سیست و عوامل تاثیرگذار یا پارامترهای مهم فیزیک و شیمیایی موثر بر تفریخ سیست آرتمیا برای تعیین درصد هچ و میزان هیچ موثره را بداند و به درستی به آن عمل کند.
هر چند ممکن است تفاوت‌هایی در سویه‌های آرتمیا وجود داشته باشد اما بیشتر شرایط و ویژگی‌ها برای گونه‌های مختلف مشترک می‌باشد. بنابر این تعیین درصد اچ (H%) و میزان اچ موثره (HE) دو فاکتور بسیار مهمی هستند که در اکثر موارد می‌تواند برای کارگاه‌های تکثیر و پرورش آبزیان مورد استفاده قرار گیرند. از طرفی دیگر تاثیر ارزش غذایی (پروفیل اسیدهای چرب EPA و HUFA) آرتمیا در بازماندگی و رشد مراحل لاروی انواع آبزیان بخصوص میگو و ماهیان دریایی ارزیابی این شاخص نیز می‌تواند کمک شایانی در امر آبزی پروری نماید.
با اینکه کشور ما در طی سال‌های اخیر روند رو به توسعه‌ای را در زمینه آبزی پروری داشته لذا بدلیل نقش کلیدی آرتمیا در این روند، شناخت ویژگی‌های سیست‌های موجود در موقعیت‌های مختلف جغرافیایی ایران حایز اهمیت بوده و راهگشای این توسعه خواهد بود. در حال حاضر در مورد ارزیابی کمی و کیفی سیست‌های آرتمیای ایران مطالعات کمی وجود دارد باشد که آرتمیای ایران از نظر کیفیت جایگاه اصلی خود را در بازارهای جهانی بدست آورد و با بهره برداری بهتر از این محصول با ارزش نه تنها کشورمان از واردات سیست آرتمیا بی نیاز شود بلکه حتی با صادرات سیست آرتمیا به سایر کشورها، ارز قابل توجهی نیز عاید کشور ما گردد.
امیدوارم با بهره برداری بهینه از آرتمیای دریاچه ارومیه و دریاچه مهارلو و دریاچه میقان اراک دیگر منابع آبی شور کشور مثل آبگیرهای حاشیه‌ای شهرستان قم و غیره بتوان علاوه بر تامین نیازهای داخلی سیست و بیوماس آرتمیا، کشورمان را به یکی از تولید کنندگان و صادر کنندگان محصولات آرتمیا در دنیا تبدیل نماید.