printlogo


قربان زاده: مدیر کل برنامه ریزی و بودجه سازمان شیلات ایران به« اقتصادسرآمد» می گوید:
ارزان سازی غذاهای دریایی در گرو تخصیص نهاده و حمایت دولت است

به دنبال جایگزینی ماهی به جای مرغ هستیم
​​​​​​​گروه شیلات – امید اسماعیلی - امنیـت غذایی زیر بنای امنیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسـی کشـور اسـت و از ارکان حکمرانـی خـوب و عادلانه به شـمار مـی رود، به طوری کـه از منظـر ارزش های بنیادیـن به عنوان یکی از مهم تریـن حقـوق فـرد و جامعه محسـوب می شـود. تولیدات جهانی حاصل از صید و آبزی پروری نقش بسزایی در تأمین غذا و امنیت غذایی در جهان دارد و بیش از ۱۵ درصد فرآورده های پرو تئینی را شامل می شود. 
سازمان خوار و بار جهانی (فائو) برآورد کرده است که فرآورده های ماهی در حدود ۱۹ درصد پروتئین مصرفی کشورهای در حال توسعه را تشکیل می دهد. این رقم با اینکه متوسط یا میانگینی از سطح جهانی را نشان می دهد اما ناهمگنی و عدم تجانس زیادی که در سطح ملی یا محلی وجود دارد را منعکس نمی کند. 
بر اساس آمارهای موجود سهم غذاهای دریایی از سفره ایرانیان یک ششم میزان استاندارد جهانی است و با وجود اهمیت غذاهای دریایی در سلامت مردم، هنوز سهم این غذاها در سفره‌های ایرانیان ناچیز است. این مقدار کم، در سال های اخیر، با توجه به روند تورمی حاکم بر کشور و افزایش قابل توجه قیمت ها، کاهش هم یافته است.
تأمین امنیت غذایی از طریق آبزیان، یکی از بسترهای اصلی و رویکردهای مهم سند ملی راهبردی تحول امنیت غذایی کشور است که به صورت ده ساله از 1401 تا 1410 پیش بینی و تدوین شده است. در سیاست های کلی توسعه دریامحور هم که در آبان ماه سال جاری ابلاغ شد، بر بهره‌برداری حداکثری و بهینه از ظرفیت‌ها، منابع و ذخایر زیست بوم دریایی با ممانعت از تخریب محیط زیست دریایی تأکید شده است. 
امنیـت غذایـی زمانـی به دسـت می آیـد کـه همه مـردم همواره بـه غذای کافـی، سـالم، مغذی و حلال دسترسـی فیزیکـی و اقتصادی داشـته باشـند و این غذا نیازهـای فرد برای یک زندگی سـالم و فعـال را فراهـم سـازد. شیلات یکی از صنایع راهبردی و به عنوان یکی از پایه‌های تامین امنیت غذایی مورد توجه قرار دارد. با توجه به سهم اندک غذاهای دریایی و آبزی خوری در سفره مردم و ظرفیت های قابل توجه کشور در این تولید پروتئین های دریایی با توجه به قرارگیری در کنار دریا در دو سوی شمالی و جنوبی، باید در برنامه های کلان کشور سهم بیشتری از غذاهای دریایی به عنوان پایه غذایی مردم منظور گردد و برنامه ریزی  ها به گونه ای باشد که ذائقه مردم به سمت غذاهای دریایی متمایل گردد.
تحریریه روزنامه دریایی اقتصادسرآمد در گفت و گو با رجبعلی قربان زاده، مدیرکل برنامه ریزی و بودجه سازمان شیلات کشور داشته، به وضعیت میزان مصرف غذاهای دریایی و قیمت آن ها و همچنین برنامه های پیش روی سازمان شیلات کشور در افزایش میزان حضور آبزیان بر سفره مردم پرداخته شد که از نظر شما می گذرد: 
اقتصاد سرآمد: امنیت غذایی و فرهنگ سازی غذای دریایی، گرانی ماهی و فرآورده های آن به گونه ای است که مردم دوست دارند که ماهی و غذاهای دریایی بخورند، اما نمی شود. در حوزه کاری شما که در بخش برنامه ریزی سازمان شیلات می باشد، آیا برنامه ای وجود دارد که مردم بتوانند ماهی و فرآورده های آن را بر روی سفره خود داشته باشند؟
رجبعلی قربان زاده: یکی از وظایف سازمان شیلات آماده سازی و فراهمی محصولات شیلات برای آحاد جامعه است. اینکه این سازمان چقدر می تواند بر روی قیمت آبزیان نقش داشته باشد، قیمت براساس عرضه و تقاضا تعیین می گردد. هیچ نهاده ای از طرف دولت در این حوزه به بخش خصوصی داده نمی شود. بخش خصوصی نهاده ها را به صورت آزاد تهیه می کنند و به همین نحو هم محصولات خود را عرضه می کنند.
اینکه گفته می شود که آبزیان گران است، باید پرسیده شود که محصولات پروتئینی دیگر چه قیمتی دارند که به نسبت آن ها آبزیان گران محسوب می شود؟ همچنین، هزینه تولید محصولاتی که الان چه به صورت صید و چه به صورت آبزی پروری عرضه می شود، بالاست. در آبزی پروری به اذعان کارشناسان، تا 70 درصد هزینه پرورش مربوط به غذای آبزیان است. نهاده های که در اختیار آبزی پروری قرار بگیرد، به سهولت در دسترس قرار ندارد. بخشی از این نهاده ها را وزارت جهاد کشاورزی کمک می کند که در اختیار این تولیدگنندگان قرار بگیرد، اما آن طور که باید نیست و پرورش دهنده بیشتر از بازار آزاد تهیه می کند که قطعاً بر روی قیمت تأثیر دارد. یکی از پیگیری سازمان شیلات ایران از وزارت جهاد کشاورزی این است که نهاده های که وارد می شوند در اختیار آبزی پروران قرار بگیرد.

اقتصاد سرآمد: در خصوص فرهنگ مصرف آبزیان یا اینکه برای فرهنگ سازی ماهی خوری مردم ایران چکار باید کرد؟
رجبعلی قربان زاده: یکی دیگر از وظایف سازمان شیلات فرهنگ سازی است که به عنوان دومین بخش از افزایش مصرف غذاهای دریایی، فرهنگ سازی محسوب می شود. ریاست سازمان شیلات جلساتی متعددی را با بخش مختلف از جمله شبکه سلامت دارد. کارگروهی هم به همین منظور تشکیل شده است که در تلاش است تا این مقوله را فرهنگ سازی کند. مردم برای تأمین پروتئین سالم و لازم تنها به سمت گوشت قرمز و مرغ نروند و آبزیان می تواند جایگزین مناسبی باشد.
یکی از برنامه های سازمان شیلات این است که بتوانیم پروتئین آبزیان را جایگزین مرغ کنیم و با کمک وزارت جهادکشاورزی به دنبال اجرایی شدن این برنامه هستیم. چگونگی عملیاتی شدن این برنامه از چند فاکتور تأثیر می پذیرد. یکی از آن ها مربوط به قیمت است که تلاش بیشتر از سازمان را می طلبد. دولت از طریق وزارت جهاد کشاورزی، نهاده های لازم را در اختیار پرورش دهندگان آبزی قرار دهند و آبزیان در اولویت قرار بگیرند.
در یک مقطعی مرغ، سفره بیشتر مردم را از آن خود کرد. از دلایل این موضوع، یکی آن که واردات این محصول آزاد شد و مرغ با یارانه حداکثری وارد کشور و سفره مردم شد که به راحتی الان نمی توان آن را از سفره آنان حذف کرد. اگر همین حمایتی که از گوشت مرغ صورت می گیرد از آبزیان صورت بگیرد، ذائقه مردم به سمت آبزیان متمایل می شود. سازمان شیلات به تنهایی نمی تواند این ذائقه را تغییر دهد و دولت باید پای کار بیاید. همچنین صدا و سیما برای تبلیغ فرهنگ آبزی خوری باید پای کار باشد.
سازمان می تواند به دنبال منابعی برای حمایت از تولیدکننده و ارزان سازی باشد و اگر این منابع از طرف دولت صورت نگیرد، نمی توان به صورت دستوری از تولیدکنندگان کاهش قیمت محصولات خواسته شود. اگر کمک دولت برقرار شود، می تواند در قیمت گذاری هم ورود کند. اما با شرایط الان کار چندانی از دست سازمان شیلات برنمی آید؛ هرچند پیگیر مسائل این گروه از تولیدکنندگان هستیم و با اتحادیه پرورش دهندگان همکاری مستمر داریم. ولی اگر حمایت نباشد، توفیق چندانی میسر نمی گردد. 

اقتصاد سرآمد: در برنامه هفتم توسعه برای افزایش عرضه ماهی و فراورده های آن تمهیداتی دیده شده است؟
رجبعلی قربان زاده: در برنامه هفتم توسعه کشور قرار شده است که عرضه محصولات آبزی پروری و دریایی از یک میلیون و 350 هزار تن به یک میلیون و 800 هزار تن برسد. تمرکز بیشتر هم در بخش آبزی پروری است. صیادی به شیوه معمول خود، میزان تولید مشخصی دارد و افزایشی چندانی در آن حوزه رقم نمی خورد. هرچند پرورش ماهی در قفس و پرورش میگو در سواحل به دریا مربوط می شوند، در افزایش میزان تولید سهم خواهند داشت و توسعه آنان نیز در برنامه قرار دارد.

اقتصاد سرآمد: برای دسترسی و تحقق این مهم چکار باید کرد؟
رجبعلی قربان زاده: برای افزایش میزان تولید به یک میلیون و 800 هزار تن نیاز به سرمایه گذاری و ایجاد زیرساخت، بازارسازی، بازاررسانی و مصرف آبزیان وجود دارد. پرورش دهنده وقتی به سمت افزایش تولید 
می رود که بازار مصرف آن هم وجود داشته باشد. افزایش مصرف هم نیازمند حمایت دولت در ایجاد زیرساخت ها و تسهیلات و در اختیار گذاشتن نهاده های مربوطه است که اقدامات خوبی هم در حال حاضر انجام گرفته است.
به هر صورت اگر بخواهیم که غذای سالم و پروتئین با کیفیت در اختیار مردم قرار بگیرد، باید حمایت از آبزیان در قالب حمایت های مالی انجام شود. ارائه تسهیلات کم بهره می تواند مسائل مالی که بیشتر تولیدکنندگان درگیر آن هستند را رفع کند. اگر به صورت جاری و با بهره 23 درصد این تسهیلات ارائه گردد، روند به قرار جاری ادامه پیدا می کند. باید تسهیلات دارای یارانه در اختیار پرورش دهندگان قرار بگیرد.

اقتصاد سرآمد: خب، قاعدتا در همین راستا بودجه ای تزریق شده و تخصیص یافته است؟
رجبعلی قربان زاده: در بند الف تبصره 18 قانون بودجه سال جاری کشور، یارانه تسهیلات پیش بینی شده است، اما الان که در ماه آذر قرار داریم، هنوز یک ریال به زیربخش تخصیص داده نشده است. همه مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و سازمان شیلات به طور مستمر پیگیری می کنند که حداقل برای تولید آبزی پروری، نقدینگی لازم برای تأمین نهاده در اختیار پرورش دهندگان قرار گیرد. اما علیرغم همه پیگیری ها تا کنون حتی یک ریال از تسهیلات یارانه دار به تولیدکنندگان آبزی پروری اختصاص نیافته است. این یکی از دلایل افزایش قیمت محصولات آبزیان است. وقتی تولیدکننده برای آبزی پروری مجبور به دریافت تسهیلات با بهره 23درصد می شود، چگونه می تواند قیمت محصولات خود را کم کند؟

اقتصاد سرآمد: آنچه از کلام شما بر می آید، نشان دهنده یک نقیصه بزرگ از برنامه ریزی تا اجرا را نشان می دهد. براین اساس علی رغم پیش بینی حمایت از بخش دریایی در برنامه های پنجم، ششم و اخیراً هفتم و همچنین سند ابلاغی رهبری درباره اقتصاد دریاپایه، براساس این نقیصه، آیا می توان انتظار بهبود این شرایط را داشت؟
رجبعلی قربان زاده: براساس سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری که در آبان ماه ابلاغ شد و قبل از آن هم سیاست های توسعه اقتصاد دریامحور هم ابلاغ شده بود، احکام خوبی در برنامه هفتم برای این موضوع لحاظ کردیم. ماده 61 تا 63 قانون برنامه هفتم، در سه بند، حمایت از توسعه اقتصاد دریامحور منظور شده است و دستگاه های مانند وزارت نیرو، نفت و ... را مکلف کرده است که حمایت کنند.
در برنامه هفتم، موارد خوبی برای این منظور ذکر شده است. در لایحه بودجه 1403 که دولت به مجلس ارائه کرد، ما تبصره های خوبی را آوردیم. امیدواریم هم نمایندگان محترم مجلس و هم دولتمردان کمک کنند این حمایت صورت بگیرد. در سند امنیت غذایی که 10 ساله پیش بینی شده است، قرار شد تا در تولید آبزیان به دو میلیون و ششصد هزار تن برسیم. رسیدن به این مقدار، با توجه به ظرفیت هایی که در  بخش شیلات؛ دریا، سواحل و آبزی پروری وجود دارد، دست یافتنی است.
براساس گزارش فائو، در سال 2050 تنها جایی که می تواند از نظر غذایی، دنیا را نجات دهد، آبزیان است. بنابراین باید به سمت دریا رفت. تا به حال کمتر از دریا استفاده کردیم. براساس مطالعات انجام شده، به مقدار چهارمیلیون وششصد هزار تن امکان تولید آبزیان را در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر داریم.  امکان بیشتر از 800 هزار تن پرورش میگو را در سواحل داریم. اما الان چقدر بهره برداری می شود؟ زیرساخت ها باید تقویت و حمایت شوند. ما به دنبال جایگزین کردن پروتئین آبزیان به جای پروتئین هایی که دچار مسئله و مشکلند، هستیم.