بررسی ارزش غذایی و پتانسیل رشد آرتمیا در دریاچه ارومیه
رضا فراهانی- فرایند افزایش فیتوپلانگتون و کاهش توده زنده آرتمیا و برعکس، نشان دهنده تغذیه آرتمیا از فیتو پلانگتون ها است. علاوه بر ۶ جنس از فیتوپلانگتون های شناسایی شده در این دریاچه، یک نوع جلبک تاژک‌دار \sهالوفیل به نام انترومورفا و نوعی مگس شور پسند به نام افیدرا نیز در این دریاچه دیده
می‌شود.
آرتمیا ارومیانا یکی از ۷ گونه شناخته شده دو جنسی در جهان است ولی در اطراف دریاچه استرین پارتنوژنز یا بکرزایی نیز گزارش شده است. ارزش غذایی و پتانسیل رشد آرتمیا در دریاچه ارومیه علاوه بر اینکه بر ظرفیت های ژنتیکی وابسته است تا حد زیادی هم به کیفیت و کمیت جمعیت فیتوپلانگتون ها مرتبط است. براساس مطالعات انجام گرفته در سال 1991-96 میلادی توسط کارشناسان داخلی و خارجی و گزارش نهایی طرح ارزیابی ذخایر آرتمیا ارومیانا در دریاچه ارومیه توسط sorgeloos سال ۱۹۹۷ (از مرکز رفرانس آرتمیا در بلژیک) میزان بیومس آرتمیا (وزن‌تر) ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تن و میزان سیست آرتمیا (وزن تر) ۲۰ تا ۳۰ هزار تن در هر سال تخمین زده شده است. سازمان حفاظت و محیط زیست به دلیل خصوصیات و شرایط اکولوژیکی و اقلیمی دریاچه، در سال ۱۳۴۶ این منطقه را منطقه حفاظت شده اعلام کرد، اما به دلیل ارزش خاص و منحصر بفرد آن در خاورمیانه در سال ۱۳۵۴ منطقه مذکور به پارک ملی دریاچه ارومیه تبدیل شد و سازمان یونسکو بخاطر ارزش های حیاتی این منطقه را از جمله منطقه ذخایر طبیعی معرفی کرده
است.
برداشت آرتمیا از دریاچه ارومیه پس از مطالعات انجام گرفته برای نخستین بار از سال ۱۳۷۸ شروع شد و در همان سال ۵ شرکت بهره بردار (شرکت دام توشه نوین، چانچو، شیل گستر، صید صیاد، پژوهش های علمی صنعتی ایران) میزان ۱۰۳ تن و در سال ۱۳۷۹ نیز مقدار ۱۰۱ تن توانستند سیست آرتمیا را از این دریاچه ارومیه برداشت و در سال سوم و آخر بهره برداری نیز به دستور محیط زیست ممنوع اعلام شد که از جمله دلایل آن؛ افزایش شوری ناشی از کاهش ورودی آب به دریاچه، تبخیر زیاد، پسروی آب دریاچه و... که ناشی از خشکسالی پیاپی در استان آذربایجان غربی بوده که در نتیجه آن مقدار تراکم آرتمیا بشدت کاهش پیدا کرد که این روند کاهش تا سال ۱۳۸۶ نیز ادامه داشته است. لازم به ذکر است که این شرکت ها به مدت سه سال با محیط زیست و شیلات قرار داد منعقد کرده بودند که در این سه سال مقدار ۵۰۰۰ تن برداشت کنند که به دلیل متعددی هرگز نتوانستند به این موفقیت دست یابند.
دریاچه مهارلو محل تخلیه تمامی سیلاب های اضافی و زه آب دو رودخانه خشک شیراز و راهار و مسیل‌های نظرآباد و میان جنگل می‌باشد و به لحاظ بسته بودن و با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه نوساناتی را متحمل می‌شود.
این دریاچه زیستگاه انواع پرندگان از جمله اردک، غاز، فلامینگو، کاکایی و بسیاری از پرندگان بومی و مهاجر دیگر بوده و آرتمیای موجود در این دریاچه از نوع بکرزا می‌باشد. حداکثر عمق آن ۴ متر و محل تغذیه آب آن، از سیلاب‌های فصلی سپس از نهر پل فسا و همچنین تعداد بیشماری از چشمه‌های جاری در اطراف آن می‌باشد سواحل این دریاچه از گیاهان نمک دوست، پوشیده شده است.
برای اولین بار در سال ۱۳۷۰ ژیلبرت وان استاین یکی از متخصصین بلژیکی گزارش مبنی بر وجود آرتمیا در دریاچه مهارلو ارائه داد و پس از آن گزارشات معدودی توسط کارشناسان شیلات استان فارس ارائه گردیده است. طی چند سال گذشته آرتمیای پارتنوژنز در دریاچه مهارلو زیست می‌کرده است ولی در سال‌های اخیر به دلیل دخالت انسانی، گونه جدیدی به نام Artemia franciscana به دریاچه مهارلو معرفی شده است. که ممکن است وارد منابع آبی شور دیگر از جمله دریاچه بختگان و طشک نیز شده باشد.
آب دریاچه از نظر کیفی شور و غیر قابل استفاده است. تنها موجودات مقاوم به شوری می‌توانند رشد و تکثیر نمایند. از جمله موجوداتی که با شوری سازش یافته‌اند. گونه‌های مختلف جلبک سبز دونالیلا و یکی از گونه‌های آن، گونه سالینا D.salina می‌باشد که در این دریاچه سازش پیدا کرده است. آب این دریاچه نیز برای تهیه و استخراج نمک طعام استفاده می‌شود و مکانی مناسب برای زیست پرندگان و حیوانات وحشی محسوب
می‌شود.