« روزنامه دریایی سرآمد» منتشر می‌کند
آینده کشورهای ساحلی به دریا گره خورده است
گروه توسعه - سیدعمران طباطبایی - سواحل از دیر باز نقش غیرقابل جانشینی در اقتصاد و توسعه دارا بوده، به‌عنوان مدخل ورود به دریا در سراسر جهان، منابعی جهت تغذیه، حمل و نقل، دسترسی به انرژی و تفرج برای بشر فراهم آورده اند. چنین ویژگی هایی سبب تمرکز انسان و مجموعه خدماتی وابسته به آن در کرانه دریاها گردیده است و توسعه این روند فضای نواحی ساحلی را متحول ساخته به تدریج اشکال طبیعی و زیستگاه های منحصر بفرد، جای خود را به فعالیت های بشری می دهند که هر یک به نحوی آلاینده های مختلفی را به این نواحی وارد می کنند. دول ساحلی باید اقتصاد دریایی را در اولویت برنامه های توسعه‌ای خود قرار داده و با برنامه ریزی صحیح در راستای توسعه دریا، وظایف دستگاه های مربوطه را در این زمینه مشخص و بودجه مناسبی را برای اجرای اصولی آن تخصیص دهند.
آینده کشورهای ساحلی خواسته و ناخواسته به دریا رقم خورده است و به دلیل منافع اقتصادی و ملی نباید از آن صرف نظر کنند. در این کشورها باید در خصوص هر گونه غفلت از دستاوردهای دریایی، فرهنگ سازی درست صورت پذیرد. کشورهای ساحلی از ارزشمند‌ترین منابع اکولوژیکی و بستر فعالیت های عظیم اقتصادی و اجتماعی در جهان به شمار رفته و منابع ارزشمند اکولوژیکی، تنوع زیستی و ذخایر سرشار نفت و گاز و فعالیت‌های عظیم اقتصادی، این مناطق را به یکی از موثرترین مناطق در جهان تبدیل نموده است.
اکنون و حتی در آینده، اقتصاد به آشنایی و آشتی بشر با دریا گره خورده است اما متاسفانه بشر آن‌گونه که باید با دریا و اشتغال در آن آشنا نبوده و همین مسئله موجب شده است تا نتوان به خوبی در حوزه اقتصاد دریا، به‌صورت محوری عمل کرد. این مسئله نیازمند توجه جدی دولت ها و فرهنگ سازی عمومی است و باید با تمام تلاش، شرایط بهتری را متحول کنند. محققان دریا تاکید کردند استفاده از فرصت دریا و ظرفیت های عظیم و تمام نشدنی آن باید به فرهنگ عمومی مبدل شود. همچنین بررسی کردند هر گونه سرمایه‌گذاری در حوزه دریایی و ساحلی با بازگشت سرمایه همراه بوده و کشورهای توسعه یافته به خوبی توانسته اند از ظرفیت دریا و ساحل استفاده کرده و شرایط اقتصادی خود را بهبود ببخشند. موضوع تاثیر گذار این است که باید آمایش سواحل یک کشور به طور جدی مد نظر قرار گیرد چرا که در تمامی کشورهای توسعه یافته دنیا، شهرهای اقتصادی در کنار دریا ایجاد شده اند اما متاسفانه شهرهای اقتصادی در ایران در مرکز کشور قرار گرفته اند. به دنبال افزایش جمعیت و اهرم فشار بر روی منابع طبیعی، مسئله توریست، اثرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای می گذارد. بهترین راه نجات برای حل بحران های فرسایش خاک، تغییرات و نابودی زیستگاه های ساحلی، خشک شدگی، آلودگی آب های زیر زمینی و به خطر افتادن بهداشت و سلامت ناشی از شبکه های نا کافی دفع زباله و فاضلاب، که جوامع انسانی را تهدید می کند، توسعه پایدار شهرهای ساحلی و گردشگری دریایی می باشد که خود مدیریت کلیه منابع قلمداد شده، به طوری که بتوان نیازهای اقتصادی و اجتماعی را برآورده ساخته و هماهنگی فرهنگی و سیستم های حفاظت زندگی را همراه با افزایش عدالت و مساوات در توسعه، بهبود کیفیت زندگی جوامع و بوجود آوردن کیفیت برتر محیط زیست ایجاد کند. بنابراین بهبود مدیریت زیست محیطی در مقوله گردشگری برای کاهش آسیب های آن جهت نیل به اهداف توسعه پایدار شهری و گردشگری، ضروری می باشد. شاخص های توسعه دریا، توسعه شهرهای ساحلی است. متاسفانه اغلب کشورهای ساحلی در حالی که توسعه اقتصاد دریا را مسئله ای اجتناب ناپذیر می دانند اما هنوز در این امر شعار داده و آن گونه که باید و شاید این مهم را عملی نکردند. آنها باید تمام تلاش خود را به کار گرفته و با حمایت از بخش خصوصی شاهد اقدامات جدی دولت مردان و بخش خصوصی در راستای بهبود وضعیت اقتصادی شان با استفاده از ظرفیت های دریایی باشند. این کشورها باید دارای شهرهای ساحلی آباد و توسعه یافته، شده و تمرکز خود را بر توسعه ساحل متمرکز نمایند و در حوزه صادرات، واردات، ترانزیت، گردشگری دریایی، شیلات، صیادی و تمامی فعالیت های اقتصادی مرتبط با دریا شرایط را بهبود بخشیده و سهم خود را از اقتصاد دریا ارتقاء بخشند. همانطور که گفته شد امروزه جهان با پدیده افزایش جمعیت، کاهش بیش از اندازه منابع طبیعی، افزایش آلودگی ها و نارسایی توزیع متعادل منابع را دچار ساخته و تهدیدات زیست محیطی نیز به این مشکلات اضافه می شود. مسئله گردشگری معضلات فاضلاب تأسیسات توریستی، آلودگی سوختی و صوتی قایق های تفریحی، از بین بردن آبسنگ های مرجانی، نابودی پوشش گیاهی و حیات جانوری، صید آبزیان و ایجاد مزاحمت برای ماهی ها، تغییر کشتزارها و تبدیل آن به تأسیسات مورد نیاز، فرسایش خاک، زباله ها و مواد زائد جامد را بوجود آورده که ضمن آسیب رسانی به محیط زیست و تهدید آن، تاثیرات مستقیمی بر توسعه پایدار دارد. عبارت توسعه پایدار در مفهوم سنتی، نگهداری منابع و استفاده عاقلانه از آنها است و جامعه ای است که در آن محدودیت های محیطی، مد نظر قرار می گیرد. بنابراین توسعه پایدار به معنای توسعه ای هماهنگ با طبیعت بوده و این توسعه بدون لحاظ نمودن اصول حفاظت از محیط زیست و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی در برنامه ریزی های کلان امکان پذیر نخواهد بود. کاربرد موفق آن نیازمند سیاست، برنامه ریزی و فرآیند آموزش اجتماعی یکپارچه است و توانایی سیاسی آن، حمایت همه جانبه مردم را می طلبد. باور دانشمندان بر این اصل استوار است که اجرای توسعه پایدار، مؤثرترین روش غیر تکنولوژیکی برای کاهش آلودگی ها، زدودن تخریب محیط زیست، کاهش منابع طبیعی و به کارگیری رشد جمعیت به منزله منابع نیروی انسانی برای توسعه آینده شهری و فایده رسانی به جامعه است. کشورهای جهان باید ضمن تلاش و سعی برای کاهش اثرات جغرافیایی و زیست محیطی مثبت و منفی گردشگری بر توسعه پایدار شهرهای ساحلی، راهکارهایی برای حذف یا کاهش اثرات منفی آن بررسی و ارائه نموده و راهبردهای توسعه طلبانه به منظور ساماندهی هر چه بیشتر شهرهای ساحلی ارائه نمایند. در طی دهه های اخیر بهره برداری نادرست از منابع ارزشمند دریا و سواحل، اغلب مناطق ساحلی جهان را با وضعیتی بحرانی و خطرناک مواجه ساخته، به گونه ای که فشارهای وارده بر آن بسیار بیشتر از ظرفیت تحمل زیست محیطی آن هاست. افزایش جمعیت، بهره برداری بی رویه از منابع، آلوده سازی مناطق ساحلی، توسعه فعالیت های ناسازگار با محیط وعدم هماهنگی بین فعالیت ها در نوار ساحلی از مهم ترین دلایل ایجاد فشار بر این مناطق هستند. همینطور در سواحل ایران، بهره برداری نامناسب و بیش از ظرفیت از منابع طبیعی و منابع زیر زمینی، تخریب اکوسیستم های طبیعی و تغییر کاربری اراضی جلگه ای و جنگلی، پیشروی بی رویه آب های شور به داخل آب های شیرین و آلودگی روزافزون منابع آب سطحی، آلودگی زیست محیطی ناشی از دفع نامناسب فاضلاب، فعالیت های نفتی، فقدان تعامل مناسب در بخش های حمل و نقل، بالا بودن تراکم جمعیت و محدود بودن فرصت های شغلی، مکان یابی نامناسب شهرک ها و نواحی صنعتی، پایین بودن سطح خدمات برتر در شهرهای میانی و متوسط و نا برابری شدید فضایی در نظام خدماتی و نظیر آن ها، عدم تجهیز تأسیسات بندری متناسب با قابلیت های توسعه مناطق ساحلی، عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی در استقرار فعالیت ها، شکاف میان شاخص های زیر بنایی ـ فیزیکی، کمبود تأسیسات و تجهیزات گردشگری از چالش هایی است که به رغم وجود موقعیت حساس و استراتژیک در جوار آب های آزاد بین المللی، قرار گرفتن در مسیر کریدورهای بین المللی سواحل و دسترسی به بازارهای مستعد خاورمیانه و حتی جهان، برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز و صنایع وابسته و منبع غنی دریایی، در سراسر سواحل کشورمان به چشم می خورد. گردشگری، حرکت معاصر مردم است برای اینکه اوقات فراغت خود را در مکان هایی بیرون از خانه صرف نموده و اقامت نمایند و فعالیت هایی که طی اقامتشان انجام می دهند و تسهیلاتی که متناسب با نیازهایشان ایجاد می شود. گردشگری، طبیعت را شکل می دهد و بر آن اثر می گذارد. گردشگری، محرکی است برای کنترل زیبایی های طبیعت از طریق چشم اندازها، طراحی ساختمانهای مناسب، کنترل علائم و ایجاد ساختمانهای بهتر. عامل درآمد افراد در انتخاب سفرهای داخلی به جای مسافرت های خارجی تأثیر به سزایی دارد. مشکل بسیار بزرگی که امروزه شناخته شده، تصور غلط و توسعه بدون برنامه گردشگری است که می تواند بخش های زیادی از کیفیت محیط طبیعی و انسانی جاذب گردشگر را فرسوده کند. لازم بذکر است تشخیص این مشکلات در سطوح ملی و محلی صورت گیرد و بویژه باید به سطح محلی یعنی جائی که اثرات و ارتباطات آشکارترند توجه شود. محیط زیست طبیعی شامل تمام موارد موجود در طبیعت است. محیط زیست ساحلی و دریایی در برابر استفاده شدید و نامناسب، بسیار آسیب پذیر است. مشکلات بالقوه اثرات زیست محیطی گردشگری بدین دلیل است که غالباً در محیطی حساس و آسیب پذیر ایجاد می شوند.
آینده کشورهای ساحلی خواسته و ناخواسته به دریا رقم خورده است و به دلیل منافع اقتصادی و ملی نباید از آن صرف نظر کنند. در این کشورها باید در خصوص هر گونه غفلت از دستاوردهای دریایی، فرهنگ سازی درست صورت پذیرد. کشورهای ساحلی از ارزشمند‌ترین منابع اکولوژیکی و بستر فعالیت های عظیم اقتصادی و اجتماعی در جهان به شمار رفته و منابع ارزشمند اکولوژیکی، تنوع زیستی و ذخایر سرشار نفت و گاز و فعالیت‌های عظیم اقتصادی، این مناطق را به یکی از موثرترین مناطق در جهان تبدیل نموده است.
اکنون و حتی در آینده، اقتصاد به آشنایی و آشتی بشر با دریا گره خورده است اما متاسفانه بشر آن‌گونه که باید با دریا و اشتغال در آن آشنا نبوده و همین مسئله موجب شده است تا نتوان به خوبی در حوزه اقتصاد دریا، به‌صورت محوری عمل کرد. این مسئله نیازمند توجه جدی دولت ها و فرهنگ سازی عمومی است و باید با تمام تلاش، شرایط بهتری را متحول کنند. محققان دریا تاکید کردند استفاده از فرصت دریا و ظرفیت های عظیم و تمام نشدنی آن باید به فرهنگ عمومی مبدل شود. همچنین بررسی کردند هر گونه سرمایه‌گذاری در حوزه دریایی و ساحلی با بازگشت سرمایه همراه بوده و کشورهای توسعه یافته به خوبی توانسته اند از ظرفیت دریا و ساحل استفاده کرده و شرایط اقتصادی خود را بهبود ببخشند. موضوع تاثیر گذار این است که باید آمایش سواحل یک کشور به طور جدی مد نظر قرار گیرد چرا که در تمامی کشورهای توسعه یافته دنیا، شهرهای اقتصادی در کنار دریا ایجاد شده اند اما متاسفانه شهرهای اقتصادی در ایران در مرکز کشور قرار گرفته اند. به دنبال افزایش جمعیت و اهرم فشار بر روی منابع طبیعی، مسئله توریست، اثرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای می گذارد. بهترین راه نجات برای حل بحران های فرسایش خاک، تغییرات و نابودی زیستگاه های ساحلی، خشک شدگی، آلودگی آب های زیر زمینی و به خطر افتادن بهداشت و سلامت ناشی از شبکه های نا کافی دفع زباله و فاضلاب، که جوامع انسانی را تهدید می کند، توسعه پایدار شهرهای ساحلی و گردشگری دریایی می باشد که خود مدیریت کلیه منابع قلمداد شده، به طوری که بتوان نیازهای اقتصادی و اجتماعی را برآورده ساخته و هماهنگی فرهنگی و سیستم های حفاظت زندگی را همراه با افزایش عدالت و مساوات در توسعه، بهبود کیفیت زندگی جوامع و بوجود آوردن کیفیت برتر محیط زیست ایجاد کند. بنابراین بهبود مدیریت زیست محیطی در مقوله گردشگری برای کاهش آسیب های آن جهت نیل به اهداف توسعه پایدار شهری و گردشگری، ضروری می باشد. شاخص های توسعه دریا، توسعه شهرهای ساحلی است. متاسفانه اغلب کشورهای ساحلی در حالی که توسعه اقتصاد دریا را مسئله ای اجتناب ناپذیر می دانند اما هنوز در این امر شعار داده و آن گونه که باید و شاید این مهم را عملی نکردند. آنها باید تمام تلاش خود را به کار گرفته و با حمایت از بخش خصوصی شاهد اقدامات جدی دولت مردان و بخش خصوصی در راستای بهبود وضعیت اقتصادی شان با استفاده از ظرفیت های دریایی باشند. این کشورها باید دارای شهرهای ساحلی آباد و توسعه یافته، شده و تمرکز خود را بر توسعه ساحل متمرکز نمایند و در حوزه صادرات، واردات، ترانزیت، گردشگری دریایی، شیلات، صیادی و تمامی فعالیت های اقتصادی مرتبط با دریا شرایط را بهبود بخشیده و سهم خود را از اقتصاد دریا ارتقاء بخشند. همانطور که گفته شد امروزه جهان با پدیده افزایش جمعیت، کاهش بیش از اندازه منابع طبیعی، افزایش آلودگی ها و نارسایی توزیع متعادل منابع را دچار ساخته و تهدیدات زیست محیطی نیز به این مشکلات اضافه می شود. مسئله گردشگری معضلات فاضلاب تأسیسات توریستی، آلودگی سوختی و صوتی قایق های تفریحی، از بین بردن آبسنگ های مرجانی، نابودی پوشش گیاهی و حیات جانوری، صید آبزیان و ایجاد مزاحمت برای ماهی ها، تغییر کشتزارها و تبدیل آن به تأسیسات مورد نیاز، فرسایش خاک، زباله ها و مواد زائد جامد را بوجود آورده که ضمن آسیب رسانی به محیط زیست و تهدید آن، تاثیرات مستقیمی بر توسعه پایدار دارد. عبارت توسعه پایدار در مفهوم سنتی، نگهداری منابع و استفاده عاقلانه از آنها است و جامعه ای است که در آن محدودیت های محیطی، مد نظر قرار می گیرد. بنابراین توسعه پایدار به معنای توسعه ای هماهنگ با طبیعت بوده و این توسعه بدون لحاظ نمودن اصول حفاظت از محیط زیست و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی در برنامه ریزی های کلان امکان پذیر نخواهد بود. کاربرد موفق آن نیازمند سیاست، برنامه ریزی و فرآیند آموزش اجتماعی یکپارچه است و توانایی سیاسی آن، حمایت همه جانبه مردم را می طلبد. باور دانشمندان بر این اصل استوار است که اجرای توسعه پایدار، مؤثرترین روش غیر تکنولوژیکی برای کاهش آلودگی ها، زدودن تخریب محیط زیست، کاهش منابع طبیعی و به کارگیری رشد جمعیت به منزله منابع نیروی انسانی برای توسعه آینده شهری و فایده رسانی به جامعه است. کشورهای جهان باید ضمن تلاش و سعی برای کاهش اثرات جغرافیایی و زیست محیطی مثبت و منفی گردشگری بر توسعه پایدار شهرهای ساحلی، راهکارهایی برای حذف یا کاهش اثرات منفی آن بررسی و ارائه نموده و راهبردهای توسعه طلبانه به منظور ساماندهی هر چه بیشتر شهرهای ساحلی ارائه نمایند. در طی دهه های اخیر بهره برداری نادرست از منابع ارزشمند دریا و سواحل، اغلب مناطق ساحلی جهان را با وضعیتی بحرانی و خطرناک مواجه ساخته، به گونه ای که فشارهای وارده بر آن بسیار بیشتر از ظرفیت تحمل زیست محیطی آن هاست. افزایش جمعیت، بهره برداری بی رویه از منابع، آلوده سازی مناطق ساحلی، توسعه فعالیت های ناسازگار با محیط وعدم هماهنگی بین فعالیت ها در نوار ساحلی از مهم ترین دلایل ایجاد فشار بر این مناطق هستند. همینطور در سواحل ایران، بهره برداری نامناسب و بیش از ظرفیت از منابع طبیعی و منابع زیر زمینی، تخریب اکوسیستم های طبیعی و تغییر کاربری اراضی جلگه ای و جنگلی، پیشروی بی رویه آب های شور به داخل آب های شیرین و آلودگی روزافزون منابع آب سطحی، آلودگی زیست محیطی ناشی از دفع نامناسب فاضلاب، فعالیت های نفتی، فقدان تعامل مناسب در بخش های حمل و نقل، بالا بودن تراکم جمعیت و محدود بودن فرصت های شغلی، مکان یابی نامناسب شهرک ها و نواحی صنعتی، پایین بودن سطح خدمات برتر در شهرهای میانی و متوسط و نا برابری شدید فضایی در نظام خدماتی و نظیر آن ها، عدم تجهیز تأسیسات بندری متناسب با قابلیت های توسعه مناطق ساحلی، عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی در استقرار فعالیت ها، شکاف میان شاخص های زیر بنایی ـ فیزیکی، کمبود تأسیسات و تجهیزات گردشگری از چالش هایی است که به رغم وجود موقعیت حساس و استراتژیک در جوار آب های آزاد بین المللی، قرار گرفتن در مسیر کریدورهای بین المللی سواحل و دسترسی به بازارهای مستعد خاورمیانه و حتی جهان، برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز و صنایع وابسته و منبع غنی دریایی، در سراسر سواحل کشورمان به چشم می خورد. گردشگری، حرکت معاصر مردم است برای اینکه اوقات فراغت خود را در مکان هایی بیرون از خانه صرف نموده و اقامت نمایند و فعالیت هایی که طی اقامتشان انجام می دهند و تسهیلاتی که متناسب با نیازهایشان ایجاد می شود. گردشگری، طبیعت را شکل می دهد و بر آن اثر می گذارد. گردشگری، محرکی است برای کنترل زیبایی های طبیعت از طریق چشم اندازها، طراحی ساختمانهای مناسب، کنترل علائم و ایجاد ساختمانهای بهتر. عامل درآمد افراد در انتخاب سفرهای داخلی به جای مسافرت های خارجی تأثیر به سزایی دارد. مشکل بسیار بزرگی که امروزه شناخته شده، تصور غلط و توسعه بدون برنامه گردشگری است که می تواند بخش های زیادی از کیفیت محیط طبیعی و انسانی جاذب گردشگر را فرسوده کند. لازم بذکر است تشخیص این مشکلات در سطوح ملی و محلی صورت گیرد و بویژه باید به سطح محلی یعنی جائی که اثرات و ارتباطات آشکارترند توجه شود. محیط زیست طبیعی شامل تمام موارد موجود در طبیعت است. محیط زیست ساحلی و دریایی در برابر استفاده شدید و نامناسب، بسیار آسیب پذیر است. مشکلات بالقوه اثرات زیست محیطی گردشگری بدین دلیل است که غالباً در محیطی حساس و آسیب پذیر ایجاد می شوند.