«روزنامه دریایی سرآمد» تحلیل می‌کند
چرا توسعه بندرچابهار کلید ثبات منطقه است؟
رویکرد محتاطانه هند و امریکا در اقیانوس هند نسبت به چین
گروه توسعه دریاپایه - توحید ورستان - از زمانی که هند به شریک و سرمایه گذار پروژه توسعه بندر چابهار تبدیل شد، دهلی نو ماموریت جدی برای افزایش نفوذ خود در افغانستان را اتخاذ کرده است. ایالات متحده آمریکا بر اساس حمایت از ثبات اقتصادی افغانستان و کمک به توسعه این کشور، توسعه بندر مورد بحث را از تحریم‌های اعمال شده علیه ایران مستثنی کرد. بندر چابهار دارای ویژگی‌های بسیاری است که در سطح جهانی و منطقه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد. چابهار تنها بندر ایران است که دسترسی مستقیم به دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها دارد. مجاورت جغرافیایی این بندر با کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و هند و به عنوان یک مرکز مهم ترانزیتی در کریدور بین المللی شمال-جنوب، این پتانسیل را به چابهار داده تا به یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری منطقه تبدیل شود. علاوه بر این، این بندر امکان افزایش تجارت در آسیای مرکزی و جنوبی را نیز دارد.
اهمیت بندر چابهار برای هند و منطقه
بندر چابهار نه تنها برای هند بلکه برای افغانستان نیز اهمیت دارد و همین امر آن را خاص‌تر می‌کند. چابهار هند را به اوراسیا وصل می‌کند که هند در آنجا شریک خوبی بوده است. با این وجود، آمریکا یکی از عواملی بوده که بر گفتمان روابط هند و ایران مسلط شده است. حتی برای ایالات متحده آمریکا، چابهار و ارتباط آن با افغانستان به همان اندازه مهم است. بندر چابهار علاوه بر نگرانی‌های امنیتی، از نظر اقتصادی به افغانستان کمک می‌کند تا وابستگی خود را به پاکستان کاهش دهد و فرصت‌های زیادی را برای مردم افغانستان بگشاید. در واقع، روسیه، چین، ایالات متحده، ایران، هند، هر بازیگر منطقه‌ای سهمی در بندر چابهار دارد.
در یک تصویر بزرگتر، چین در تلاش است تا نقش مهمی در افغانستان ایفا کند. قصد چین بیشتر به ابتکار کمربند و جاده BRI مربوط می‌شود و افغانستان اخیرا به BRI پیوسته است. بنابراین، در پویایی کلی منطقه‌ای و جهانی، بندر چابهار جایگاه بسیار مهمی دارد. بندر چابهار از نظر استراتژیک برای روابط تجاری هند و تقویت ارتباط منطقه‌ای با افغانستان، ایران، ازبکستان و کشورهای آسیای مرکزی اهمیت دارد. برای چشم انداز هند و اقیانوس آرام نیز بسیار مهم تلقی می‌شود. دولت هند با درک اهمیت اتصال منطقه‌ای، تصمیم مهمی برای سرمایه گذاری در چابهار گرفت. در حالی که این پروژه مدتی مورد بحث قرار گرفته بود، در سفر نخست وزیر نارندرا مودی به ایران در سال ۲۰۱۶، توافقنامه سه جانبه برای ایجاد کریدور حمل و نقل و ترانزیتی بین المللی بین هند، ایران و افغانستان امضا شد. این کریدور حمل و نقل و ترانزیتی به منظور تضمین جریان تجارت بدون مانع در سرتاسر منطقه و ایجاد یک مسیر امن، مطمئن و قابل اعتماد برای تجارت با افغانستان و سپس آسیای مرکزی به عنوان یک کل در نظر گرفته شده است. چابهار در جنوب شرقی ایران برای اتصال هند به غرب حیاتی است و راه‌های نفوذ به افغانستان و آسیای مرکزی و کلید کریدور حمل و نقل بین المللی شمال به جنوب را فراهم می‌کند که بمبئی را به مسکو متصل خواهد کرد. سایر کشورهای آسیای مرکزی ابراز تمایل کردند تا بخشی از این پروژه باشند. جایشانکار وزیر امور خارجه پیشنهاد کرد که چابهار در مسیر کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال - جنوب (INSTC) قرار گیرد. وی گفت: امیدوارم در جلسه شورای هماهنگی INSTC، کشورهای عضو با توسعه مسیر INSTC تا بندر چابهار موافقت و همچنین با گسترش اعضای این پروژه موافقت کنند. کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب INSTC یک پروژه کریدور تجاری مهم است که در آن هند با ۱۲ کشور همکاری می‌کند. همچنین این بندر علاوه بر صادرات محصولات غذایی هند، چندین محموله و ترانس محموله از روسیه، برزیل، تایلند، آلمان، اوکراین و امارات انجام داده است.
تاثیرغیرمستقیم تحریم‌های ایالات متحده
هند در دسامبر ۲۰۱۸ عملیات پایانه شهید بهشتی چابهار را برعهده گرفت. بندر چابهار به دلیل قرار گرفتن در ساحل مَکُران و فراتر از تنگه هرمز، یک فرصت استراتژیک برای هند است. در سناریویی که تنگه هرمز بسته شد، فعالیت‌های تجاری چابهار تداوم خواهد داشت. با توجه به اینکه پاکستان ورود هند به داخل مرزهای خود را مسدود کرده، بندر چابهار به عنوان یک جایگزین استراتژیک برای دهلی نو برای دسترسی به ایران خواهد بود که به عنوان دروازه کلیدی برای تقویت تجارت با افغانستان عمل می‌کند. هم هند و هم ایالات متحده نسبت به چین که در حال افزایش ردپای استراتژیک خود در اقیانوس هند است، رویکرد محتاطانه دارند. با تاکید بر اهمیت توسعه بندر چابهار، واشنگتن و دهلی نو می‌توانند هر دو منافع جمعی خود را برای حفظ ثبات افغانستان دنبال و ادعای چین در منطقه را ارزیابی کنند. اکنون پکن به دنبال تقویت حضور استراتژیک خود در ایران و افغانستان است، در این صورت ایالات متحده و هند باید با یکدیگر همکاری کنند. از همین روی ایالات متحده بندر چابهار را از تحریم‌ها معاف کرد. هند علیرغم دریافت معافیت ایالات متحده برای پروژه بندر چابهار، در عمل نتوانسته پیشرفت چندانی داشته باشد. هرچند دولت هند مشتاق بوده و تمهیداتی را برای این پروژه فراهم کرده است، اما شرکت‌ها به دلیل تحریم‌های ایالات متحده حاضر به پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌ها در آنجا نیستند. برای عبور از این چالش‌ها، آمریکا و هند باید بر سر همکاری با ایران در مورد بندر چابهار توافق کنند. این امر نه تنها به ایالات متحده اجازه می‌دهد تا به منافع استراتژیک خود در جنوب آسیا دست یابد، بلکه به شرکت‌های هندی اطمینان خاطر می‌دهد که برای ادامه پروژه‌های خود در این منطقه اقدام کنند. این مرحله ممکن است در ابتدا نسبتاً چالش برانگیز باشد، اما مزایای طولانی مدت ارزشمند است.
منافع منطقه در توسعه چابهار
توسعه بندر چابهار به ایران اجازه می‌دهد تا تجارت خود را با هند و افغانستان افزایش دهد. علاوه بر این، افغانستان با کاهش وابستگی خود به پاکستان سود بیشتری خواهد برد. چابهار مدرن همچنین چالشی برای چین خواهد بود، زیرا به هند اجازه می‌دهد با حضور چین در دریای عرب مقابله کند. پکن با کمک به پاکستان برای توسعه بندر گوادر که کمتر از ۴۰۰ کیلومتر از چابهار از طریق جاده و ۱۰۰ کیلومتر از طریق دریا فاصله دارد، حضور دریایی خود را در اقیانوس هند افزایش داده است. همچنین، بندر چابهار هند را قادر می‌سازد تا سهم خود را در توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی در افغانستان افزایش دهد. یک دولت باثبات، قوی و موثر در افغانستان برای هند و ایالات متحده بسیار مهم است. با این حال، برای تحقق این جاه طلبی، باید به چالش‌های خاصی پرداخت. ایالات متحده باید تعاملات خود با ایران را ارزیابی کند تا هند به نقش خود به عنوان یک شریک استراتژیک عمل کند. هر دو کشور باید برای تضمین ثبات نه تنها افغانستان، بلکه کل منطقه اقیانوس هند به هماهنگی خود ادامه دهند.
گروه توسعه دریاپایه - توحید ورستان - از زمانی که هند به شریک و سرمایه گذار پروژه توسعه بندر چابهار تبدیل شد، دهلی نو ماموریت جدی برای افزایش نفوذ خود در افغانستان را اتخاذ کرده است. ایالات متحده آمریکا بر اساس حمایت از ثبات اقتصادی افغانستان و کمک به توسعه این کشور، توسعه بندر مورد بحث را از تحریم‌های اعمال شده علیه ایران مستثنی کرد. بندر چابهار دارای ویژگی‌های بسیاری است که در سطح جهانی و منطقه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد. چابهار تنها بندر ایران است که دسترسی مستقیم به دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها دارد. مجاورت جغرافیایی این بندر با کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و هند و به عنوان یک مرکز مهم ترانزیتی در کریدور بین المللی شمال-جنوب، این پتانسیل را به چابهار داده تا به یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری منطقه تبدیل شود. علاوه بر این، این بندر امکان افزایش تجارت در آسیای مرکزی و جنوبی را نیز دارد.
اهمیت بندر چابهار برای هند و منطقه
بندر چابهار نه تنها برای هند بلکه برای افغانستان نیز اهمیت دارد و همین امر آن را خاص‌تر می‌کند. چابهار هند را به اوراسیا وصل می‌کند که هند در آنجا شریک خوبی بوده است. با این وجود، آمریکا یکی از عواملی بوده که بر گفتمان روابط هند و ایران مسلط شده است. حتی برای ایالات متحده آمریکا، چابهار و ارتباط آن با افغانستان به همان اندازه مهم است. بندر چابهار علاوه بر نگرانی‌های امنیتی، از نظر اقتصادی به افغانستان کمک می‌کند تا وابستگی خود را به پاکستان کاهش دهد و فرصت‌های زیادی را برای مردم افغانستان بگشاید. در واقع، روسیه، چین، ایالات متحده، ایران، هند، هر بازیگر منطقه‌ای سهمی در بندر چابهار دارد.
در یک تصویر بزرگتر، چین در تلاش است تا نقش مهمی در افغانستان ایفا کند. قصد چین بیشتر به ابتکار کمربند و جاده BRI مربوط می‌شود و افغانستان اخیرا به BRI پیوسته است. بنابراین، در پویایی کلی منطقه‌ای و جهانی، بندر چابهار جایگاه بسیار مهمی دارد. بندر چابهار از نظر استراتژیک برای روابط تجاری هند و تقویت ارتباط منطقه‌ای با افغانستان، ایران، ازبکستان و کشورهای آسیای مرکزی اهمیت دارد. برای چشم انداز هند و اقیانوس آرام نیز بسیار مهم تلقی می‌شود. دولت هند با درک اهمیت اتصال منطقه‌ای، تصمیم مهمی برای سرمایه گذاری در چابهار گرفت. در حالی که این پروژه مدتی مورد بحث قرار گرفته بود، در سفر نخست وزیر نارندرا مودی به ایران در سال ۲۰۱۶، توافقنامه سه جانبه برای ایجاد کریدور حمل و نقل و ترانزیتی بین المللی بین هند، ایران و افغانستان امضا شد. این کریدور حمل و نقل و ترانزیتی به منظور تضمین جریان تجارت بدون مانع در سرتاسر منطقه و ایجاد یک مسیر امن، مطمئن و قابل اعتماد برای تجارت با افغانستان و سپس آسیای مرکزی به عنوان یک کل در نظر گرفته شده است. چابهار در جنوب شرقی ایران برای اتصال هند به غرب حیاتی است و راه‌های نفوذ به افغانستان و آسیای مرکزی و کلید کریدور حمل و نقل بین المللی شمال به جنوب را فراهم می‌کند که بمبئی را به مسکو متصل خواهد کرد. سایر کشورهای آسیای مرکزی ابراز تمایل کردند تا بخشی از این پروژه باشند. جایشانکار وزیر امور خارجه پیشنهاد کرد که چابهار در مسیر کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال - جنوب (INSTC) قرار گیرد. وی گفت: امیدوارم در جلسه شورای هماهنگی INSTC، کشورهای عضو با توسعه مسیر INSTC تا بندر چابهار موافقت و همچنین با گسترش اعضای این پروژه موافقت کنند. کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب INSTC یک پروژه کریدور تجاری مهم است که در آن هند با ۱۲ کشور همکاری می‌کند. همچنین این بندر علاوه بر صادرات محصولات غذایی هند، چندین محموله و ترانس محموله از روسیه، برزیل، تایلند، آلمان، اوکراین و امارات انجام داده است.
تاثیرغیرمستقیم تحریم‌های ایالات متحده
هند در دسامبر ۲۰۱۸ عملیات پایانه شهید بهشتی چابهار را برعهده گرفت. بندر چابهار به دلیل قرار گرفتن در ساحل مَکُران و فراتر از تنگه هرمز، یک فرصت استراتژیک برای هند است. در سناریویی که تنگه هرمز بسته شد، فعالیت‌های تجاری چابهار تداوم خواهد داشت. با توجه به اینکه پاکستان ورود هند به داخل مرزهای خود را مسدود کرده، بندر چابهار به عنوان یک جایگزین استراتژیک برای دهلی نو برای دسترسی به ایران خواهد بود که به عنوان دروازه کلیدی برای تقویت تجارت با افغانستان عمل می‌کند. هم هند و هم ایالات متحده نسبت به چین که در حال افزایش ردپای استراتژیک خود در اقیانوس هند است، رویکرد محتاطانه دارند. با تاکید بر اهمیت توسعه بندر چابهار، واشنگتن و دهلی نو می‌توانند هر دو منافع جمعی خود را برای حفظ ثبات افغانستان دنبال و ادعای چین در منطقه را ارزیابی کنند. اکنون پکن به دنبال تقویت حضور استراتژیک خود در ایران و افغانستان است، در این صورت ایالات متحده و هند باید با یکدیگر همکاری کنند. از همین روی ایالات متحده بندر چابهار را از تحریم‌ها معاف کرد. هند علیرغم دریافت معافیت ایالات متحده برای پروژه بندر چابهار، در عمل نتوانسته پیشرفت چندانی داشته باشد. هرچند دولت هند مشتاق بوده و تمهیداتی را برای این پروژه فراهم کرده است، اما شرکت‌ها به دلیل تحریم‌های ایالات متحده حاضر به پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌ها در آنجا نیستند. برای عبور از این چالش‌ها، آمریکا و هند باید بر سر همکاری با ایران در مورد بندر چابهار توافق کنند. این امر نه تنها به ایالات متحده اجازه می‌دهد تا به منافع استراتژیک خود در جنوب آسیا دست یابد، بلکه به شرکت‌های هندی اطمینان خاطر می‌دهد که برای ادامه پروژه‌های خود در این منطقه اقدام کنند. این مرحله ممکن است در ابتدا نسبتاً چالش برانگیز باشد، اما مزایای طولانی مدت ارزشمند است.
منافع منطقه در توسعه چابهار
توسعه بندر چابهار به ایران اجازه می‌دهد تا تجارت خود را با هند و افغانستان افزایش دهد. علاوه بر این، افغانستان با کاهش وابستگی خود به پاکستان سود بیشتری خواهد برد. چابهار مدرن همچنین چالشی برای چین خواهد بود، زیرا به هند اجازه می‌دهد با حضور چین در دریای عرب مقابله کند. پکن با کمک به پاکستان برای توسعه بندر گوادر که کمتر از ۴۰۰ کیلومتر از چابهار از طریق جاده و ۱۰۰ کیلومتر از طریق دریا فاصله دارد، حضور دریایی خود را در اقیانوس هند افزایش داده است. همچنین، بندر چابهار هند را قادر می‌سازد تا سهم خود را در توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی در افغانستان افزایش دهد. یک دولت باثبات، قوی و موثر در افغانستان برای هند و ایالات متحده بسیار مهم است. با این حال، برای تحقق این جاه طلبی، باید به چالش‌های خاصی پرداخت. ایالات متحده باید تعاملات خود با ایران را ارزیابی کند تا هند به نقش خود به عنوان یک شریک استراتژیک عمل کند. هر دو کشور باید برای تضمین ثبات نه تنها افغانستان، بلکه کل منطقه اقیانوس هند به هماهنگی خود ادامه دهند.