توسعه بندر چابهار برای توسعه تجارت بین‌المللی ایران حیاتی است
تحریم‌های آمریکا محرک تاخیر در توسعه بندر چابهار
آیا توافق ایران و هند باعث توسعه بندر چابهار می‌شود؟
گروه اقتصاد بین الملل - امید شکری - بندر چابهار در ساحل شمالی دریای عمان و در امتداد تنگه هرمز، ایران را به آب‌های بین‌المللی وصل می‌کند و باعث افزایش تجارت خارجی کشور می‌شود. این کشور به رغم داشتن موقعیتی استراتژیک برای ایفای نقش مهم در پروژه های ترانزیتی، تاکنون شاهد حضور موثر شرکت‌های دولتی و خصوصی خارجی در بخش زیرساختارهای ارتباطی نبوده است.توسعه بندر چابهار ایران برای توسعه تجارت بین‌المللی ایران حیاتی است. این بندر پتانسیل بالایی به عنوان مرکز ترانزیت و تجارت دارد.
ایران و هند قرارداد ۱۰ سالهای را برای تجهیز و بهره‌برداری از بندر شهید بهشتی چابهار امضا کردند. این بندر برای هند اهمیت استراتژیک زیادی دارد. این بندر نه تنها به هند امکان دسترسی به افغانستان و مناطق دیگری از آسیا و قفقاز را می‌بخشد، بلکه به عنوان نقطه اتصال به اروپا نیز مورد توجه است.
شهریور سال گذشته اعلام شد که کم کاری ایران در امضای یک توافق ۱۰ ساله با هند و اختلافات بین دو کشور در مورد تعیین یک حکم بین‌المللی، باعث شد که هندی‌ها این بندر را از دست بدهند.
در سالهای گذشته یکی از موضوعات مورد نظر هندی‌ها در عدم انعقاد قرارداد ۱۰ ساله برای توسعه بندر چابهار این بود که بندهایی از قرارداد اصلاح شود و یک کشور ثالث در دادگاه بین‌المللی حق داوری داشته باشد.
تا سال گذشته ایران سه بار از هندی‌ها برای انعقاد قرارداد دعوت کرده بود که دو بار از آن‌ها به‌دلایلی نامعلوم از سوی هندی‌ها رد شد و در نهایت این هفته این قرارداد ۱۰ ساله، بین دو کشور منعقد شد.
باید در نظر داشت که درحال‌حاضر حداکثر از ۳۰ درصد ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار استفاده می‌شود.
رقابت هند و چین در زیرساختار ارتباطی در منطقه
بندرهای چابهار و گوادر پاکستان، هر دو به اقیانوس هند متصل هستند و می‌توانند به تجارت کشورهای آسیای میانه کمک کنند، که این باعث رقابت بین چین و هند شده است.
با وجود اهمیت بنیادین اقتصادی این دو بندر، تفاوت‌های بزرگی در توسعه آن‌ها وجود دارد. چین به میزان قابل توجهی برای توسعه گوادر سرمایه‌گذاری کرده است.
چین متعهد به سرمایه‌گذاری ۶۲ میلیارد دلاری در گوادر است و تاکنون ۱۴ میلیارد دلار از این مبلغ را سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین، تفاوت‌های زیادی در ظرفیت پیش‌بینی‌شده این دو بندر وجود دارد، ظرفیت سالانه بارگیری بار گوادر ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن است که در مقایسه با ظرفیت ۱۰ تا ۱۲ میلیون تنی بندر چابهار بسیار بیشتر است.
گوادر به اقتصادی به بزرگی حدود ۲۰ تریلیون دلار متصل است، در حالی که چابهار به اقتصادی به ارزش ۸ تریلیون دلار متصل خواهد بود. در همین حال بندر گوادر، تحت حمایت چین و به عنوان بخشی از طرح راهبردی راه ابریشم چین، با چالش‌های مربوط به شفافیت مالی، کنترل سرزمینی و خطرات امنیتی مانند شورش در ایالت بلوچستان پاکستان مواجه است.
قرار است بندر گوادر که در جنوب‌غربی پاکستان واقع شده‌است، از طریق ساخت شبکه سه‌هزار‌کیلومتری جاده، راه‌آهن و خطوط لوله به منطقه سین‌کیانگ در شمال‌غربی چین متصل شود.
توضیح تصویر،ایران و هند یک قرارداد ده ساله برای تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالاهای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار امضا کردند
منافع بلند مدت هند
در سرمایه گذاری در چابهار
بندر چابهار به هند برای دور زدن بندر کراچی پاکستان، یک مسیر مهم به افغانستان و فراتر از آن ارائه می‌دهد.
هدف اصلی هند از طریق سرمایه گذاری در چابهار، تقویت ارتباطات منطقه ای و مسیرهای تجاری، به ویژه با کشورهای محصور در خشکی مانند افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی است، در نتیجه هند می‌خواهد وابستگی به مسیرهای تجاری موجود را کاهش داده و با طرح کمربند و جاده چین مقابله کند.
همکاری ایران با هند در توسعه بندر چابهار به عنوان یک هاب ترانزیتی تحت کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی، کریدور شمال-جنوب نشان‌دهنده علاقه ایران به استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی برای ارتقای ارتباط و مسیرهای تجاری، به‌ویژه با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان است.
چابهار به عنوان مرکز ترانزیتی مهمی برای تجارت با افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی عمل می‌کند و فرصت‌های سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی را برای ایران افزایش می‌دهد. این بندر همچنین می‌تواند نفوذ استراتژیک ایران را در منطقه اقیانوس هند تقویت کرده و موقعیت ژئوپلیتیکی آن را بهبود بخشد.
علاوه بر این، تقویت زیرساخت‌ها و عملیات عمرانی در بندر چابهار می‌تواند به ایران کمک کند تا در روابط پیچیده‌اش با چین و هند تعاملات موفقیت‌آمیزتری را تحقق بخشد. هر دو کشور در رقابت برای تأثیرگذاری در منطقه هستند. بنابراین قابلیت ایران برای بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک بندر می‌تواند به عنوان یک ابزار دیپلماتیک عمل کند و به تحقق رویکردهای متوازن و دقیقتر در روابط خارجی کمک
کند.
نقش تحریم‌های آمریکا در تاخیر طرح توسعه بندر چابهار
پس از خروج آمریکا از برجام شرایط برای سرمایه گذاری خارجی در صنعت و اقتصاد ایران سخت تر از گذشته شد. با وجود اعمال تحریم‌های زیاد علیه ایران، طرح توسعه بندر چابهار از تحریم‌های فوق معاف شد. هم چنین پروژه راه آهن بندر چابهار به دلیل اینکه این پروژه پس از تکمیل مورد استفاده افغانستان قرار خواهد گرفت از تحریم‌ها معاف شد. با این وجود عدم در اولویت بودن طرح توسعه بندر چابهار باعث شد تا طرح توسعه با تاخیر طولانی مدت روبرو شود.
ساعاتی پس از امضای توافق ایران و هند، آمریکا هشدار داد که هر کشوری که به معامله تجاری با ایران بیندیشد «باید از خطرات بالقوه آن آگاه باشد». اما سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند از امضای این قرارداد با ایران دفاع کرد و از آمریکا خواست که در مورد توافق بندر شهید بهشتی چابهار با ایران «نگاه بسته» نداشته باشد.
همکاری با هند برای مدیریت و عملیات این بندر به ایران کمک می‌کند تا بتواند پتانسیل اقتصادی بندر چابهار را به حداکثر برساند.
در سالهای اخیر میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایران نسبت به توانمندی‌های آن بسیار کم بوده است.
تحقق این اهداف بستگی به چندین عامل اساسی دارد. ثبات سیاسی، اقتصادی و امنیتی از اهمیت بالایی برخوردار است، چون ناامنی و بی ثباتی سیاسی و تداوم سیاست خارجی تنش زا در کنار تداوم تحریم‌ها باعث ایجاد وقفه و اختلال در برنامه‌های توسعه‌ای بلندمدت می‌شود. به علاوه، دینامیک‌های امنیتی منطقه، شامل روابط متشنج با کشورهای همسایه و درگیری‌های مداوم، چالش‌های قابل توجهی را برای پایداری و قابلیت عملیاتی بندر چابهار ایجاد می‌کند.
گروه اقتصاد بین الملل - امید شکری - بندر چابهار در ساحل شمالی دریای عمان و در امتداد تنگه هرمز، ایران را به آب‌های بین‌المللی وصل می‌کند و باعث افزایش تجارت خارجی کشور می‌شود. این کشور به رغم داشتن موقعیتی استراتژیک برای ایفای نقش مهم در پروژه های ترانزیتی، تاکنون شاهد حضور موثر شرکت‌های دولتی و خصوصی خارجی در بخش زیرساختارهای ارتباطی نبوده است.توسعه بندر چابهار ایران برای توسعه تجارت بین‌المللی ایران حیاتی است. این بندر پتانسیل بالایی به عنوان مرکز ترانزیت و تجارت دارد.
ایران و هند قرارداد ۱۰ سالهای را برای تجهیز و بهره‌برداری از بندر شهید بهشتی چابهار امضا کردند. این بندر برای هند اهمیت استراتژیک زیادی دارد. این بندر نه تنها به هند امکان دسترسی به افغانستان و مناطق دیگری از آسیا و قفقاز را می‌بخشد، بلکه به عنوان نقطه اتصال به اروپا نیز مورد توجه است.
شهریور سال گذشته اعلام شد که کم کاری ایران در امضای یک توافق ۱۰ ساله با هند و اختلافات بین دو کشور در مورد تعیین یک حکم بین‌المللی، باعث شد که هندی‌ها این بندر را از دست بدهند.
در سالهای گذشته یکی از موضوعات مورد نظر هندی‌ها در عدم انعقاد قرارداد ۱۰ ساله برای توسعه بندر چابهار این بود که بندهایی از قرارداد اصلاح شود و یک کشور ثالث در دادگاه بین‌المللی حق داوری داشته باشد.
تا سال گذشته ایران سه بار از هندی‌ها برای انعقاد قرارداد دعوت کرده بود که دو بار از آن‌ها به‌دلایلی نامعلوم از سوی هندی‌ها رد شد و در نهایت این هفته این قرارداد ۱۰ ساله، بین دو کشور منعقد شد.
باید در نظر داشت که درحال‌حاضر حداکثر از ۳۰ درصد ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار استفاده می‌شود.
رقابت هند و چین در زیرساختار ارتباطی در منطقه
بندرهای چابهار و گوادر پاکستان، هر دو به اقیانوس هند متصل هستند و می‌توانند به تجارت کشورهای آسیای میانه کمک کنند، که این باعث رقابت بین چین و هند شده است.
با وجود اهمیت بنیادین اقتصادی این دو بندر، تفاوت‌های بزرگی در توسعه آن‌ها وجود دارد. چین به میزان قابل توجهی برای توسعه گوادر سرمایه‌گذاری کرده است.
چین متعهد به سرمایه‌گذاری ۶۲ میلیارد دلاری در گوادر است و تاکنون ۱۴ میلیارد دلار از این مبلغ را سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین، تفاوت‌های زیادی در ظرفیت پیش‌بینی‌شده این دو بندر وجود دارد، ظرفیت سالانه بارگیری بار گوادر ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن است که در مقایسه با ظرفیت ۱۰ تا ۱۲ میلیون تنی بندر چابهار بسیار بیشتر است.
گوادر به اقتصادی به بزرگی حدود ۲۰ تریلیون دلار متصل است، در حالی که چابهار به اقتصادی به ارزش ۸ تریلیون دلار متصل خواهد بود. در همین حال بندر گوادر، تحت حمایت چین و به عنوان بخشی از طرح راهبردی راه ابریشم چین، با چالش‌های مربوط به شفافیت مالی، کنترل سرزمینی و خطرات امنیتی مانند شورش در ایالت بلوچستان پاکستان مواجه است.
قرار است بندر گوادر که در جنوب‌غربی پاکستان واقع شده‌است، از طریق ساخت شبکه سه‌هزار‌کیلومتری جاده، راه‌آهن و خطوط لوله به منطقه سین‌کیانگ در شمال‌غربی چین متصل شود.
توضیح تصویر،ایران و هند یک قرارداد ده ساله برای تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالاهای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار امضا کردند
منافع بلند مدت هند
در سرمایه گذاری در چابهار
بندر چابهار به هند برای دور زدن بندر کراچی پاکستان، یک مسیر مهم به افغانستان و فراتر از آن ارائه می‌دهد.
هدف اصلی هند از طریق سرمایه گذاری در چابهار، تقویت ارتباطات منطقه ای و مسیرهای تجاری، به ویژه با کشورهای محصور در خشکی مانند افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی است، در نتیجه هند می‌خواهد وابستگی به مسیرهای تجاری موجود را کاهش داده و با طرح کمربند و جاده چین مقابله کند.
همکاری ایران با هند در توسعه بندر چابهار به عنوان یک هاب ترانزیتی تحت کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی، کریدور شمال-جنوب نشان‌دهنده علاقه ایران به استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی برای ارتقای ارتباط و مسیرهای تجاری، به‌ویژه با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان است.
چابهار به عنوان مرکز ترانزیتی مهمی برای تجارت با افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی عمل می‌کند و فرصت‌های سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی را برای ایران افزایش می‌دهد. این بندر همچنین می‌تواند نفوذ استراتژیک ایران را در منطقه اقیانوس هند تقویت کرده و موقعیت ژئوپلیتیکی آن را بهبود بخشد.
علاوه بر این، تقویت زیرساخت‌ها و عملیات عمرانی در بندر چابهار می‌تواند به ایران کمک کند تا در روابط پیچیده‌اش با چین و هند تعاملات موفقیت‌آمیزتری را تحقق بخشد. هر دو کشور در رقابت برای تأثیرگذاری در منطقه هستند. بنابراین قابلیت ایران برای بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک بندر می‌تواند به عنوان یک ابزار دیپلماتیک عمل کند و به تحقق رویکردهای متوازن و دقیقتر در روابط خارجی کمک
کند.
نقش تحریم‌های آمریکا در تاخیر طرح توسعه بندر چابهار
پس از خروج آمریکا از برجام شرایط برای سرمایه گذاری خارجی در صنعت و اقتصاد ایران سخت تر از گذشته شد. با وجود اعمال تحریم‌های زیاد علیه ایران، طرح توسعه بندر چابهار از تحریم‌های فوق معاف شد. هم چنین پروژه راه آهن بندر چابهار به دلیل اینکه این پروژه پس از تکمیل مورد استفاده افغانستان قرار خواهد گرفت از تحریم‌ها معاف شد. با این وجود عدم در اولویت بودن طرح توسعه بندر چابهار باعث شد تا طرح توسعه با تاخیر طولانی مدت روبرو شود.
ساعاتی پس از امضای توافق ایران و هند، آمریکا هشدار داد که هر کشوری که به معامله تجاری با ایران بیندیشد «باید از خطرات بالقوه آن آگاه باشد». اما سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند از امضای این قرارداد با ایران دفاع کرد و از آمریکا خواست که در مورد توافق بندر شهید بهشتی چابهار با ایران «نگاه بسته» نداشته باشد.
همکاری با هند برای مدیریت و عملیات این بندر به ایران کمک می‌کند تا بتواند پتانسیل اقتصادی بندر چابهار را به حداکثر برساند.
در سالهای اخیر میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایران نسبت به توانمندی‌های آن بسیار کم بوده است.
تحقق این اهداف بستگی به چندین عامل اساسی دارد. ثبات سیاسی، اقتصادی و امنیتی از اهمیت بالایی برخوردار است، چون ناامنی و بی ثباتی سیاسی و تداوم سیاست خارجی تنش زا در کنار تداوم تحریم‌ها باعث ایجاد وقفه و اختلال در برنامه‌های توسعه‌ای بلندمدت می‌شود. به علاوه، دینامیک‌های امنیتی منطقه، شامل روابط متشنج با کشورهای همسایه و درگیری‌های مداوم، چالش‌های قابل توجهی را برای پایداری و قابلیت عملیاتی بندر چابهار ایجاد می‌کند.