بررسی «روزنامه دریایی سرآمد» از علل نزدیکی تهران و دهلی در بندر چابهار؛
اهمیت استراتژیک توافقنامه چابهار بین ایران و هند
گروه راهبردی – توحید ورستان - پروژه بندر چابهار اولین بار در سال ۱۳۵۲ توسط شاه وقت ایران پیشنهاد شد. بعدها مقامات ایرانی در سال ۱۳۶۲، در زمان جنگ با عراق و با هدف کاهش وابستگی به بنادر آسیب‌پذیر ایران در خلیج فارس، فاز نخست این بندر را افتتاح کردند. سپس در سفر محمد خاتمی به هند در سال ۲۰۰۳، پیشنهاد توسعه و بهره برداری از دو اسکله بندر چابهار بر اساس مدل ساخت، بهره برداری و واگذاری (BOT) مطرح شد، اما تحریم‌های غرب علیه ایران منجر به تزلزل اجرای این پروژه شد. در سال ۲۰۱۶، تفاهم نامه‌ای برای توسعه دو ایستگاه و ۵ اسکله در بندر چابهار امضا شد و هند خط اعتباری به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار را به عنوان بخشی از توافقنامه سه جانبه بین هند، ایران و افغانستان برای ایجاد یک مسیر ترانزیتی و حمل و نقل جهت اتصال این سه کشور به هم ارائه کرد. در سال ۲۰۱۷ فاز اول توسعه بندر چابهار افتتاح شد که شامل افزایش ظرفیت اسکله اول این بندر از ۲.۵ میلیون تن در سال به ۸.۵ میلیون تن بوده و پیش بینی می‌شود ظرفیت بندر درآینده به ۸۶ میلیون تن برسد. پروژه چابهار پس از امضای توافقنامه هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ شتاب بیشتری گرفت و تهران مذاکراتی را با شرکت‌های هندی، روسی و اروپایی برای تامین تجهیزات و ماشین‌آلات بالابر آغاز کرد که همزمان با کسب رتبه دوم ایران در فهرست تامین‌کنندگان نفت هند در سال ۲۰۱۷ بود. اما همه این موارد پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای از بین رفت و تحریم‌های آمریکا علیه ایران مجدداً اعمال شد. بنابراین هند واردات نفت خود را از ایران متوقف و عوامل فنی و موانع بوروکراتیک در دو طرف ایرانی و هندی، ترس بخش خصوصی از سرمایه گذاری در ایران و گسترش همه گیری کووید-۱۹ مانع گسترش بندر چابهار شد. اما اکنون، با توجه به تحولات ژئوپلیتیک مانند جنگ اوکراین، اهمیت این بندر و مسیرهایی مانند کریدور شمال-جنوب برای تجارت هند افزایش یافته است، از همین روی دهلی به دنبال قرارداد بلندمدت با تهران بود.
قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر چابهار
آیین امضای قرارداد مشارکت شرکت IPGL هند در تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار، روز ۲۴ اردیبهشت ماه 1403 با حضور وزیر راه و شهرسازی کشور و وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند برگزار شد. در این مراسم سورباناندا سونوال -وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند- اظهار کرد: «نخست وزیر هند به‌درستی در سفر به ایران اعلام کرد که ایران و هند دوستان جدیدی نیستند و دوستی دیرینه دارند. ما شاعرهندی داریم که می‌گوید وقتی ما برای انجام کاری تصمیم می‌گیریم فاصله‌ها دیگر برای‌مان مسأله نیستند.» وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند اظهار کرد: براساس اراده مشترک رهبران دو کشور، امروز بندر چابهار را به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی قرار می‌دهیم. چابهار بندری مهم از نظر ترانزیت است و می‌تواند نقش مهمی در ارتباط هند با کشور افغانستان و کشورهای محصور در خشکی داشته باشد، ما از طریق این بندر به کشور افغانستان، گندم و کمک‌های بشردوستانه ارسال کردیم. همچنین اخیراً هیئتی از افغانستان از بندر چابهار بازدید داشتند و امیدواریم چابهار به یک بندر اصلی درجهت اتصال به افغانستان عمل کند.
اهمیت استراتژیک بندر چابهار
به گزارش وبسایت «asbab»، هشت سال پس از انعقاد تفاهم‌نامه همکاری در توسعه بندر چابهار، شرکت بین‌المللی بنادر هند و سازمان بنادر و دریانوردی ایران در ۲4 اردیبهشت ماه قراردادی ۱۰ ساله برای بهره‌برداری از پایانه شهید بهشتی امضا کردند. هند ۱۲۰ میلیون دلار برای آماده‌سازی این بندر و همچنین ارائه خط اعتباری به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار برای راه‌اندازی پروژه‌هایی با هدف بهبود زیرساخت‌های مرتبط با این بندر، تخصیص خواهد داد. در مقابل، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت، هر نهادی که به معامله تجاری با ایران فکر می‌کند باید از خطرات احتمالی تحریم‌ها آگاه باشد. بندر چابهار علاوه بر اهمیت تجاری، برای هند اهمیت استراتژیک دارد. این بندر به هند اجازه می‌دهد تا از طریق بندر گوادر که چین در پاکستان به عنوان بخشی از پروژه کمربند جاده ساخته، محاصره چین به سمت غرب را دور بزند زیرا گوادر در حدود ۷۰ کیلومتری بندر چابهار واقع شده است.
بندر چابهار همچنین دروازه هند به آسیای مرکزی، افغانستان، قفقاز و اروپای شرقی است، زیرا به هند اجازه می‌دهد از طریق زمینی به افغانستان و آسیای مرکزی برسد، بدون اینکه از پاکستان، رقیب سنتی هند، به افغانستان عبور کند. برای ایران نیز، توسعه بندر چابهار به تبدیل جنوب ایران به یک هاب ترانزیتی کمک می‌کند، به ویژه برای کریدور حمل و نقل شمال -جنوب که روسیه و هند را از طریق ایران به هم متصل می‌کند و زمان حمل و نقل را تا ۵۰ درصد و هزینه‌ها را تا ۶۰ درصد کاهش می‌دهد. این پروژه توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل از جمله بنادر، جاده‌ها و شبکه‌های راه آهن را تقویت و فرصت‌های بیشتری را برای دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و ادغام اقتصاد آن‌ها باز می‌کند.
دلیل نزدیکی تهران و دهلی در چابهار
پروژه بندر چابهار راه خروجی برای اقتصاد ایران است که از تحریم‌های آمریکا و غرب رنج می‌برد، همچنین امکان جذب سرمایه‌گذاری‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مهار نرخ بالای بیکاری و توسعه را فراهم می‌کند. حضور هند در چابهار، بستری برای ایجاد صنایع تولیدی و پتروشیمی در چابهار ایجاد و انحصار همکاری شرکت‌های چینی و روسی در بخش‌های حیاتی ایران مانند نفت خام و محصولات پتروشیمی را کاهش می‌دهد.
درگیری بین ایالات متحده و ایران بر همکاری هند و ایران سایه افکنده است و پروژه بندری توانایی هند را برای دستیابی به "استقلال استراتژیک" شامل تعمیق همکاری با ایالات متحده و کشورهای حاشیه خلیج فارس در کنار تداوم روابط تاریخی با روسیه و تقویت روابط با ایران را آزمایش خواهد کرد. بنابراین؛ توسعه بندر چابهار نشان‌دهنده توازن قوا و منافع متقابل بین قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای خواهد بود و ممکن است با توجه به تمایل واشنگتن برای تقویت نقش هند برای متعادل کردن حضور چین در منطقه هند و اقیانوس آرام، از فشار تحریم‌های آمریکا رهایی یابد. البته هند قبلاً موفق شده بود برای شرکت‌های فعال در توسعه بندر از تحریم‌های آمریکا معافیت بگیرد، اما شرکت‌های هندی و خارجی همچنان نگران هستند و در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید این نگرانی‌ها بیشتر نیز خواهد شد.
قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر چابهار
آیین امضای قرارداد مشارکت شرکت IPGL هند در تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار، روز ۲۴ اردیبهشت ماه 1403 با حضور وزیر راه و شهرسازی کشور و وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند برگزار شد. در این مراسم سورباناندا سونوال -وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند- اظهار کرد: «نخست وزیر هند به‌درستی در سفر به ایران اعلام کرد که ایران و هند دوستان جدیدی نیستند و دوستی دیرینه دارند. ما شاعرهندی داریم که می‌گوید وقتی ما برای انجام کاری تصمیم می‌گیریم فاصله‌ها دیگر برای‌مان مسأله نیستند.» وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند اظهار کرد: براساس اراده مشترک رهبران دو کشور، امروز بندر چابهار را به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی قرار می‌دهیم. چابهار بندری مهم از نظر ترانزیت است و می‌تواند نقش مهمی در ارتباط هند با کشور افغانستان و کشورهای محصور در خشکی داشته باشد، ما از طریق این بندر به کشور افغانستان، گندم و کمک‌های بشردوستانه ارسال کردیم. همچنین اخیراً هیئتی از افغانستان از بندر چابهار بازدید داشتند و امیدواریم چابهار به یک بندر اصلی درجهت اتصال به افغانستان عمل کند.
اهمیت استراتژیک بندر چابهار
به گزارش وبسایت «asbab»، هشت سال پس از انعقاد تفاهم‌نامه همکاری در توسعه بندر چابهار، شرکت بین‌المللی بنادر هند و سازمان بنادر و دریانوردی ایران در ۲4 اردیبهشت ماه قراردادی ۱۰ ساله برای بهره‌برداری از پایانه شهید بهشتی امضا کردند. هند ۱۲۰ میلیون دلار برای آماده‌سازی این بندر و همچنین ارائه خط اعتباری به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار برای راه‌اندازی پروژه‌هایی با هدف بهبود زیرساخت‌های مرتبط با این بندر، تخصیص خواهد داد. در مقابل، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت، هر نهادی که به معامله تجاری با ایران فکر می‌کند باید از خطرات احتمالی تحریم‌ها آگاه باشد. بندر چابهار علاوه بر اهمیت تجاری، برای هند اهمیت استراتژیک دارد. این بندر به هند اجازه می‌دهد تا از طریق بندر گوادر که چین در پاکستان به عنوان بخشی از پروژه کمربند جاده ساخته، محاصره چین به سمت غرب را دور بزند زیرا گوادر در حدود ۷۰ کیلومتری بندر چابهار واقع شده است.
بندر چابهار همچنین دروازه هند به آسیای مرکزی، افغانستان، قفقاز و اروپای شرقی است، زیرا به هند اجازه می‌دهد از طریق زمینی به افغانستان و آسیای مرکزی برسد، بدون اینکه از پاکستان، رقیب سنتی هند، به افغانستان عبور کند. برای ایران نیز، توسعه بندر چابهار به تبدیل جنوب ایران به یک هاب ترانزیتی کمک می‌کند، به ویژه برای کریدور حمل و نقل شمال -جنوب که روسیه و هند را از طریق ایران به هم متصل می‌کند و زمان حمل و نقل را تا ۵۰ درصد و هزینه‌ها را تا ۶۰ درصد کاهش می‌دهد. این پروژه توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل از جمله بنادر، جاده‌ها و شبکه‌های راه آهن را تقویت و فرصت‌های بیشتری را برای دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و ادغام اقتصاد آن‌ها باز می‌کند.
دلیل نزدیکی تهران و دهلی در چابهار
پروژه بندر چابهار راه خروجی برای اقتصاد ایران است که از تحریم‌های آمریکا و غرب رنج می‌برد، همچنین امکان جذب سرمایه‌گذاری‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مهار نرخ بالای بیکاری و توسعه را فراهم می‌کند. حضور هند در چابهار، بستری برای ایجاد صنایع تولیدی و پتروشیمی در چابهار ایجاد و انحصار همکاری شرکت‌های چینی و روسی در بخش‌های حیاتی ایران مانند نفت خام و محصولات پتروشیمی را کاهش می‌دهد.
درگیری بین ایالات متحده و ایران بر همکاری هند و ایران سایه افکنده است و پروژه بندری توانایی هند را برای دستیابی به "استقلال استراتژیک" شامل تعمیق همکاری با ایالات متحده و کشورهای حاشیه خلیج فارس در کنار تداوم روابط تاریخی با روسیه و تقویت روابط با ایران را آزمایش خواهد کرد. بنابراین؛ توسعه بندر چابهار نشان‌دهنده توازن قوا و منافع متقابل بین قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای خواهد بود و ممکن است با توجه به تمایل واشنگتن برای تقویت نقش هند برای متعادل کردن حضور چین در منطقه هند و اقیانوس آرام، از فشار تحریم‌های آمریکا رهایی یابد. البته هند قبلاً موفق شده بود برای شرکت‌های فعال در توسعه بندر از تحریم‌های آمریکا معافیت بگیرد، اما شرکت‌های هندی و خارجی همچنان نگران هستند و در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید این نگرانی‌ها بیشتر نیز خواهد شد.