ارتباط توسعه چابهار و بندرعباس
مریم دهقان- بندر چابهار یک پروژه شاخص بین هند و ایران است که به عنوان یک مرکز ترانزیتی حیاتی برای تجارت با کشورهای محصور در خشکی مانند افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی عمل خواهد کرد و با کمک آن، هند میتواند بندرکراچی و گوادر پاکستان را دور بزند. همچنین در پی این قرارداد قرار است چند شهر ساحلی در مجاورت بندر چابهار ساخته شود. در کنار این موضوع قرار است توسعه زیرساختهای کریدوری در بخشهای ریلی نیز توسط هند انجام شود که با تکمیل این خط آهن که از چابهار- زاهدان- سرخس میگذرد؛ بر ارزش بندر چابهار افزوده خواهده شد. ارزش این توافقنامه ده ساله به 370 میلیون دلار میرسد. بندر چابهار قرار است در فاز نهایی و با آماده شدن پسکرانههای ریلی و جادهای به ظرفیت تخلیه و بارگیری ۷۷ میلیون تن در سال برسد. و به زودی قرار است یک شرکت مشترک کشتیرانی ایران و هندوستان نیز راهاندازی شود. بهطور کلی این قرارداد نوید بهبود رابطه ایران و هند را میدهد.
بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان و در ساحل دریای عرب قرار گرفته است. طرح تأسیس این بندر عمیق نخستین بار در سال ۱۳۳۲ شمسی مطرح شد، یعنی زمانی که مالکیت این بندر در اختیار پادشاهی عمان بود. که نهایتاً با کمک آمریکا به عنوان میانجی مذاکرات میان دولتهای پاکستان و عمان پس از ۲۰۰ سال حاکمیت پادشاهی عمان بر این بندر و با پرداخت ۳ میلیون دلار بهای خرید آن از سوی پاکستان به عمان در تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۵۸ به اسلام آباد فروخته شد و به طور رسمی به عنوان بخشی از خاک پاکستان اعلام شد.فاصله گوادر در خاک پاکستان از بندر کراچی به عنوان بزرگترین شهر تجاری پاکستان ۵۳۳ کیلومتر و فاصله آن از مرز ایران نیز ۱۲۰ کیلومتر است. همچنین فاصله دریایی بندر گوادر از سواحل کشور عمان حدود ۳۸۰ کیلومتر برآورد شده است.
بندر گوادر یکی از بنادر مهم مواصلاتی در پاکستان است و بخش زیادی از تجارت ۶۴ میلیارد دلاری چین و پاکستان از طریق این بندر صورت میپذیرد.
همچنین این بندر در چارچوب گذرگاه اقتصادی چین و پاکستان نیز دارای اهمیت ویژهای است. هم اکنون ۸۵ درصد از نفت وارداتی چین از تنگه مالاگا به این کشور انتقال مییابد و بندر گوادر در آینده پتانسیل تبدیل به ترمینالی برای انتقال نفت از خاورمیانه به چین را دارد. همچنین پکن در نظر دارد بخشی از صادرات خود را از جاده مواصلاتی چین-پاکستان به بندر گوادر منتقل کرده و سپس از این بندر به خاورمیانه و اروپا ارسال کند.
با توجه به قرارداد فعلی با هند و قرارداد 25 ساله با چین میتوان امیدوار بود که ایران در سالهای پیش رو به یک مرکز مهم کریدوری و ترانزیتی در جهان تبدیل شود. طبق قرارداد 25 ساله با چین قرار بود ایران به بخشی از ابتکار کمربند-جاده چین تبدیل شود و چینیها طبق بندهای متعدد این پیشنویس وعده داده بودند هم سواحل مکران و هم بندر جاسک را توسعه دهند و ضمنا در حوزه ساخت پالایشگاه و صنایع پتروشیمی در این بندر نقش فعالی داشته باشند و سرمایهگذاری بلندمدتی انجام دهند. امروز نیز بر اساس این قرارداد با هند قرار است چابهار به یک مرکز مهم ترانزیتی تبدیل شود. با توجه به این قراردادها بین ایران و قدرتهای بزرگ، میتوان گفت ایران در حال تبدیل شدن به یکی از کانونهای ترانزیتی مهم در جنوب خلیجفارس است و در بلندمدت این قابلیت را دارد که نقش چهارراه جهانی را نیز ایفا کند.
ارتباط منطقه آزاد چابهار با بنادر شهید بهشتی و شهید کلانتری به دلیل تفاوت مقررات در آنها، باعث سردرگمی سرمایهگذاران شده است. این موضوع باعث وجود تفاوت در صادرات بین بنادر چابهار و بندرعباس شده است و غالبا بندرعباس به دلیل اینکه ترافیک روانتری دارد و تعداد خطوط کشتیرانی که از آن مسیر تردد میکنند؛ بیشتر است و اینکه زمان توقف در بندر آن کمتر است؛ بیشتر مورد توجه قرار دارد. با این وجود؛ چابهار به عنوان یکی از چهار شهر لجستیکی ایران در کنار بندر عباس، بندر امام و تهران این امکان را فراهم کرده است تا صاحبان کالا بتوانند در یک منطقه، وسیله حمل و نقلی خود را انتخاب کنند . زیرا حمل و نقل ترکیبی موضوع بسیار مهم و جدی است و این شهر به دلیل اینکه روشهای حمل و نقلی جادهای، ریلی، هوایی و دریایی را در اختیار صاحبان سرمایه قرار میدهد پس از بندرعباس مورد توجه قرار گرفته است. اما به طور کلی باید توجه داشت که توسعه زیرساختهای بنادر جنوب کشور به نفع کل منطقه است و رونق تجارت در جنوب کشور را بیشتر خواهد کرد.