بررسی «روزنامه دریایی سرآمد» از ضرورت تکمیل حلقه مفقوده کریدور شمال-جنوب؛
بندرچابهار چشم انتظــار راه آهن!
گروه ترانزیت - امید اسماعیلی - کشور ایران بر سر چهار راه ترانزیتی دنیا قرار دارد اما متأسفانه در سال‌های اخیر بی‌توجهی به مقوله ترانزیت که یکی از نمادهای دقیق اقتصاد محسوب می‌شود موجب شده است برخی مسیرهای ترانزیتی از کشورمان حذف شود و یا به دلیل نبود جذابیت‌های خاص، صاحبان کالا مسیرهای ترانزیتی دیگری را برای حمل کالای خود انتخاب کنند، در حالی که «کوتاهی مسیر» و «دسترسی آسان» یکی از جذابیت‌های کریدورهای ترانزیتی کشورمان است. در این میان رقبا هم بیکار نمانده‌اند و در تلاش هستند تا مسیرهای جایگزینی را به جای مسیرهای عبوری از خاک ایران تعریف کنند. از همین رو مسئولان باید هوشیار باشند و با توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد مشوق‌های ترانزیتی، سرمایه گذاران را به سوی این مسیرها جذب کنند. جاده ابریشم یا راه ابریشم شبکه راه‌های به‌هم‌پیوسته‌ای با هدف بازرگانی در آسیا بود که خاور و باختر و جنوب آسیا را به هم و به شمال آفریقا و خاور اروپا پیوند می‌داد، مسیری که تا سده پانزدهم میلادی به‌مدت ۱۷۰۰ سال، بزرگترین شبکه بازرگانی دنیا بود. بر اساس شواهد و آثار بر جا مانده «شهر سوخته» در شمال سیستان و بلوچستان با قدمتی بیش از ۵ هزار سال و با قرار داشتن در مسیر عبور کاروان‌های تجاری از چنان رونقی برخوردار بوده که از آن به عنوان شهری صنعتی و با اصالت یاد می‌شود و به طور قطع در اقتصاد زمان خود نقش بسزایی داشته است.
ساخت خطوط ریلی در تمامی کشورها از دیر باز همواره به عنوان پیشران و یکی از محرک‌های اساسی برای توسعه سایر بخش‌های اقتصادی قلمداد شده به همین لحاظ عمده شهرهایی که مسیر رشد اقتصادی آن ها به صورت شتابان بوده یا در مسیر رودخانه و ساحل دریا قرار داشته‌اند و یا عبور خط راه آهن و یا وجود صنایع مادر موجب خیز اقتصادی آن ها شده است.
بنابراین ایجاد و توسعه شبکه ریلی با توجه به نقش بسزای آن در ارزش افزوده سایر بخش‌های اقتصادی به ویژه بخش ترانزیت، حمل ونقل، گردشگری، کشاورزی، صنایع و معادن و به تبع آن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید ناشی از افزایش شدید تقاضا در این بخش ها از الزامات اساسی در مسیر توسعه پایدار است. ایجاد شبکه ریلی در شهرهای بندری به واسطه تاثیر آن در حجم بالای جابجایی کالا و حذف بار ترافیکی ناوگان حمل و نقل و به تبع آن جلوگیری از وقوع خسارت‌های مالی و جانی تصادفات جاده‌ای و کاهش چشمگیر هزینه‌های سوخت بسیار پررنگ است.
طی سال‌های گذشته حجم بار تخلیه شده از بندر چابهار به دلیل عدم وجود خط ریلی برای انتقال کالا به مقاصد، بطور متوسط کمتر از ۲ میلیون تن در سال بوده و در این راستا و در جهت بهره‌گیری مناسب از ظرفیت جدید بند شهید بهشتی چابهار، تکمیل طرح اتصال چابهار به شبکه راه آهن سراسری با جدیت در حال اجراست.
مسیر بندر چابهار به مراکز اصلی داخل کشور طولانی تر است. همچنین اگر مقصد را ترانزیتی به سمت مرز سرخس در نظر بگیریم، در حال حاضر راه آهنی از زاهدان تا سرخس موجود نداریم و تا زمانی که راه آهن شرق به طور کامل تکمیل نشود، بندر چابهار در افق کوتاه مدت برای جابجایی کالا به مقصد آسیای میانه نقش موثری نخواهد داشت، مگر اینکه راه آهن چابهار از مسیر بالا دست که به سمت مشهد نیز تکمیل گردد.
راه آهن زاهدان به سرخس، دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می سازد و ترکمنستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می کند به گونه ای که می توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می دهد.
بندر چابهار راحت ترین
راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد جهانی
در حال حاضر راحت ترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه و نیز کشور افغانستان به آب‌های آزاد جهانی از طریق سیستان و بلوچستان و بندر چابهار است که این امر مزیت تجاری بسیار مطلوبی را برای این استان و کشورهای یاد شده فراهم کرده است. کشورهای حوزه آسیای میانه و افغانستان می‌توانند کالاهای خود را از مسیرهای خشکی و از معبر رسمی میلَک وارد منطقه آزاد سیستان و بلوچستان کرده و از طریق بندر چابهار در جنوب این استان به آب‌های آزاد جهانی برسانند. این محور به دلیل اهمیتی که دارد دروازه توسعه شرق تلقی می شود.
راهبردی‌ترین بنادر ایران، همچنان
در انتظار اتصال به خطوط ریلی
سیستان و بلوچستان به دلیل همجواری با کشورهای آسیای میانه و دسترسی به آب‌های آزاد جهانی به عنوان کوتاه‌ترین راه ارتباطی کشورهای حوزه آسیای میانه با جهان شناخته می‌شود که بهره گیری از این مزیت می‌تواند آن را به سکوی اقتصادی کشور و منطقه تبدیل کند. شرط عملیاتی شدن راهبردی‌ترین بنادر ایران، اتصال آنها به خطوط ریلی است. طبق نظر کارشناسان برای اینکه یک بندر قابلیت رقابت با رقبای خود را داشته باشد باید به شبکه ریلی متصل باشد زیرا بارهایی که از طریق بنادر صادر و وارد می‌شوند
ایجاد خطوط راه‌آهن برای سیستان و بلوچستان اهمیت دارد
با توجه به تناژ و مسافت بالا برای رسیدن به مقصد طبق اصطلاح رایج «ریل‌پسند» هستند. ریل از منظر صنعت، می‌تواند صنایع و اشتغال بالایی ایجاد کند و همچنین از نظر مصرف انرژی نیز هیچ سیستمی نمی‌تواند با آن رقابت کند.
همچنین در خصوص صنایع مختلف پیرامون توسعه حمل و نقل ریلی نیز کوچک‌ترین آن ساخت ریل است و صدها صنعت مختلف در حوزه ناوگان، شبکه، علائم و ارتباطات با آن هم وجود دارد که می‌تواند اشتغال گسترده‌ای در هر منطقه‌ای ایجاد کند. طبق آمار وزارت راه و شهرسازی ۹۰ درصد از میزان ورودی و خروجی بار کشور از طریق دریا است که باید از طریق ریل به یکسری مراکز تجمیع بار متصل شوند تا به نقاط مصرف منتقل شوند. با توجه به موقعیت مکانی و جغرافیایی استان سیستان و بلوچستان ایجاد راه‌آهن به اندازه انتقال آب از دریای عمان اهمیت دارد.
پروژه راه‌آهن «چابهار-زاهدان» استراتژیک‌ترین و بزرگترین پروژه ریلی کشور محسوب می‌شود که در صورت تامین اعتبار و تلاش مسئولان قطعا در آینده نزدیک نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا خواهد کرد. احداث پروژه راه آهن چابهار - زاهدان به عنوان ستون فقرات شبکه ترابری و حمل و نقل این منطقه از کشور به حساب می آید. در این محور قطعه ۷و۸ به طول ۱۵۲ کیلومتر، که شهرستان خاش را به زاهدان متصل می نماید تکمیل و افتتاح شده است، جهت تکمیل این دو قطعه تعداد ۸۳ دستگاه از سوزن های ساخت شرکت گسترش صنایع ریلی ایران مورد استفاده قرار گرفته شده است . راه آهن چابهار - زاهدان یک ابر پروژه به حساب می آید که علاوه بر دور بودن از مرکز کشور، توپوگرافی خاص خود را دارد، به طوری که این منطقه یک دشت ساده را شامل نمی شود. پروژه چابهار به زاهدان کیلومترها پل و تونل را شامل می شود. همچنین این محور دارای صد و بیست و هشت دستگاه پل خاص و آب رو و یک دستگاه پل بزرگ است و یک میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب خاکبرداری، یک میلیون متر مکعب خاکریزی، ۹۸ هزار متر مکعب بتن ریزی نیز احجام عملیاتی در این خط ریلی بایستی انجام شود. در این پروژه، سرعت طرح ۹۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار های باری و ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار های مسافری است.
این مسیر ترانزیتی چابهار را به قطب تجارت و ترانزیتی در منطقه تبدیل می‌کند، احداث این خط ریلی در دو بخش شمال و جنوب تقسیم‌بندی شده که از چابهار آغاز و به زاهدان منتهی می‌شود. از مزایای این طرح اشتغال در دوره ساخت و اشتغال در دوره بهره برداری است. همچنین درآمد ارزی و ریالی از به ثمر رسیدن این طرح برای کشور و از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که حمل و نقل ریلی دوستدار محیط زیست می باشد و همچنین بار ترافیکی و سوانح جاده‌ای را نیز کاهش می‌دهد. خط ریلی سبب تسریع حمل بار برای معادن منطقه نیز می باشد. راه اندازی خطوط ریلی، کاهش مصرف سوخت هم به دنبال دارد که در محاسبات حساب نمی شود. گفتنی است، خط ریلی چابهار زاهدان از آسیای میانه از طریق شرق روسیه به دریای عمان متصل خواهد شد. دلایل اجتماعی و توسعه آمایش سرزمینی در آن منطقه، از جمله دلایل اجرای این پروژه به حساب می آید.
بندر چابهار به یک گلوگاه باری در منطقه تبدیل می شود، چرا که سبب افزایش ظرفیت‌های باری این بندر نیز می‌شود.
از سوی دیگر برای بندری همچون چابهار با توجه به موقعیت استراتژیک آن و همچنین فاصله طولانی از مرکز کشور اتصال به ریل به‌زبان ساده از نان شب هم واجب‌تر است زیرا راه اندازی این خط آهن، انتقال کالا از بزرگترین بندر اقیانوسی کشور به دیگر نقاط ایران را تسهیل و تسریع می‌کند.
وزیر راه و شهرسازی در آخرین سفر خود به سیستان و بلوچستان در بازدید از روند ساخت راه‌آهن زاهدان - چابهار بیان کرد: تمام تلاش وزارت راه و شهرسازی، قرارگاه خاتم‌الانبیا و استانداری این استان بر آن است که پروژه در سال آینده به بهره‌برداری برسد و کل مسیر زیر بار عبور قطار قرار گیرد.
مهرداد بذرپاش طول قطعه چابهار به زاهدان را حدود ۶۳۰ کیلومتر عنوان کرد و افزود: قطعه زاهدان به خاش به بهره‌برداری رسیده و کل ظرفیت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا برای تکمیل قطعه خاش به چابهار به کار گرفته شده است.
وی تصریح کرد: با تکمیل راه‌آهن چابهار - زاهدان، ارزش بندر شهید بهشتی دوچندان می‌شود، در همین راستا برنامه‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری خارجی ارائه شده که در شرف دستیابی به قرارداد نهایی هستیم و از طرفی نهادهای مختلف داخلی نیز از سرمایه‌گذاری در این بندر استقبال کرده‌اند.
بررسی آخرین وضعیت راه‌آهن چابهار- زاهدان در نشست تخصصی ابتکار «ایران راه»
دومین نشست تخصصی کارگروه پژوهش ابتکار ایران راه به همت مرکز توسعه و سیاست های راهبردی وزارت راه و شهرسازی امروز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه با حضور اعضا و نمایندگان با هدف بررسی کریدور شمال-جنوب و ارائه ای از جانب نماینده شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در خصوص راه آهن چابهار-زاهدان برگزار شد.
در گزارش شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل پیرامون راه آهن چابهار-زاهدان، آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی پروژه در بخش زیرسازی و روسازی خط، همچنین ایستگاه‌های تشکیلاتی و مسافربری ارائه شد.
سپس عملکرد مالی پروژه طی ۱۰ سال گذشته در دو بخش ۹۲ تا ۹۸ و از ۹۸تا ۱۴۰۳ با حضور اعضا و نمایندگان مورد بررسی قرار گرفت و نماینده شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل رقم مورد نیاز برای عملیات اجرایی سال جاری را اعلام کرد.
در ادامه این نشست، موضوعات مختلفی در ابعاد گسترده تر همچون میزان بهره‌وری راه‌آهن چابهار زاهدان، میزان بار قابل حمل در این خط و ظرفیت بندر شهید بهشتی، نحوه اتصال ریل-بندر، نقش راه آهن چابهار-زاهدان در کریدورهای داخلی و بین المللی، امکان توسعه خطوط دوم و بیشتر در کوتاه مدت و بلند مدت، ظرفیت های سرمایه گذاری بین المللی و مراکز بار موجود در مجاورت این خط آهن مورد بررسی قرار گرفت.
محمدحسین سروش سرپرست مرکز توسعه سیاست‌های راهبردی وزارت راه و شهرسازی در این جلسه با اشاره به تاریخچه راه آهن چابهار-زاهدان گفت: این پروژه از سال ۱۳۰۴ در دستور کار دولت بوده و امید است با تدابیر وزیر راه و شهرسازی و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سال ۱۴۰۴ تکمیل و آماده بهره برداری شود.
وی افزود: در جلسات بعدی، بندر شهید بهشتی با حضور نمایندگان سازمان بنادر و دریانوردی و نقش مبدا-مقصدی و اتصالی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سرپرست مرکز توسعه سیاست‌های راهبردی وزارت راه و شهرسازی یادآور شد: از نشست های تخصصی کارگروه پژوهش ابتکار ایران راه، گزاره‌ها استخراج و پایش می شوند و حل مساله صورت می‌گیرد
توسعه سیستان و بلوچستان با بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - زاهدان
بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - زاهدان - سرخس به‌عنوان یکی از ابرپروژه‌های ریلی کشور تا یک سال آینده در حالی رقم خواهد خورد که این امر منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در سیستان و بلوچستان به‌ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد.
مهمترین طرح گذرگاهی ایران در حالی با تکمیل خط ریلی چابهار - زاهدان- سرخس رقم خواهد خورد که این اتفاق بزرگ که جزو مصوبات سفرهای اعضای هیات دولت نهم و دهم به استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بود از چابهار آغاز و با عبور از ایرانشهر، خاش، زاهدان، میلک، نهبندان، بیرجند، قاین و گناباد از طریق ایستگاه کالشور در حوزه شهرستان تربت‌حیدریه به راه‌آهن بافق - مشهد متصل می‌شود.
با بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - میلک - زاهدان - سرخس، سیستان و بلوچستان از چند مسیر به راه‌آهن سراسری جمهوری اسلامی و چندین کشور همسایه ایران متصل و این امر منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در این استان به‌ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد.
ازآنجایی‌که یکی از کوتاه‌ترین و باصرفه‌ترین مسیرهای اتصال کشورهای حوزه خلیج‌فارس و شبه‌قاره هند به کشورهای حاشیه دریای خزر و شرق اروپا کریدور شمال - جنوب است، راه‌اندازی این کریدور حائز اهمیت بوده چرا که ایران به لحاظ منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی از اولویت بالایی برخوردار است.
مهمترین طرح گذرگاهی ایران در حالی با تکمیل گذرگاه ریلی چابهار - زاهدان- سرخس رقم خواهد خورد که این اتفاق بزرگ منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در سیستان و بلوچستان به‌ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد
راه‌آهن زاهدان به سرخس، دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی‌ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می‌سازد و ترکمنستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می‌کند به‌گونه‌ای که می‌توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می‌دهد.
راه‌آهن زاهدان - ایرانشهر - چابهار - میلک - سرخس در حالی یکی از مهمترین پروژه زیرساختی ریلی کشور به طول یک‌هزار و ۳۵۰ کیلومتر است که قطعه اول آن به طول ۷۳۰ کیلومتر، چابهار را به زاهدان و مرز میلک و قطعه دوم هم به طول ۷۶۰ کیلومتر زاهدان را به بیرجند، مشهد و در انتها به سرخس متصل می‌کند.
برای طرح راه‌آهن چابهار - زاهدان با موافقت رهبر معظم انقلاب از تسهیلات صندوق توسعه ملی استفاده شده و بخش زاهدان - خاش به طول ۱۵۰ کیلومتر اخیراً به بهره‌برداری رسیده و تا کنون تلاش‌های پیمانکاران باعث پیشرفت ۷۰ درصدی این طرح شده است.
در همین راستا محمد کرمی، استاندار سیستان و بلوچستان در دومین نشست خبری خود با اصحاب رسانه استان با اشاره به روند روبه‌رشد راه‌آهن زاهدان - چابهار بیان کرد: این استان به یک کارگاه عمرانی تبدیل شده، در حوزه راه‌آهن با تمام توان در حال انجام کار هستیم تا سال آینده راه‌آهن چابهار به زاهدان افتتاح شود که با این افتتاح توسعه عظیمی به‌ویژه در حوزه بندر رخ خواهد داد.
پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی راه‌آهن زاهدان - ایرانشهر - چابهار
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان گفت: در حال حاضر از هشت قطعه این مسیر ریلی ۲ قطعه آن صددرصد به اتمام رسیده و در حال بهره‌برداری است و در بررسی‌های فنی این طرح قسمت‌های زیرسازی، اجرای تقاطع‌ها و پل‌های خاص و آبروها و تونل‌ها حدود ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و نیاز هست در اجرای روسازی و احداث ایستگاه‌ها سرعت عملیات اجرایی افزایش یابد تا هر چه زودتر استان از این خط مهم ریلی بهره‌مند شود.
منصور بیجار در گفت‌وگو با ایرنا افزود: بر اساس طراحی‌های باری پیش‌بینی شده برای این خط، می‌توان با تأمین و افزایش ناوگان ریلی مخزن‌دار، برای تسهیل در انتقال فرآورده‌های نفتی از مبادی تولید به انبارهای نفت استان نیز، برای جابه‌جایی سوخت موردنیاز سیستان و بلوچستان استفاده کرد.
طرح مهم ریلی راه‌آهن زاهدان - ایرانشهر - چابهار - میلک - سرخس موجب اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی و سبب ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی منطقه خواهد شد
وی ادامه داد: پس از افتتاح خط ریلی زاهدان-خاش و با حرکت اولین قطار مسافربری، روزانه شاهد جابه‌جایی هم استانی‌ها و مردم به‌صورت رفت و برگشتی و کاهش تصادفات در این محور هستیم.
معاون استاندار سیستان و بلوچستان بیان کرد: مرحله دیگر این طرح که هم اکنون در حال اجراست اتصال خط ریلی زاهدان به میلک است تا با افزایش توان و ظرفیت جابه‌جایی بار و مسافر شاهد شکوفایی و رونق مبادلات مرزی در استان باشیم.
وی خاطرنشان کرد: راه‌آهن زاهدان به میلک در ۶ قطعه به طول ۲۶۴ کیلومتر طراحی که در حال حاضر چهار قطعه از آن به پیمانکار واجد شرایط برای اجرا واگذار شده است.
بیجار گفت: پیش‌بینی شده است اتمام این طرح برای اتصال چابهار به میلک به‌صورت ریلی حدود ۳۴۰ هزار میلیارد ریال دیگر هزینه در برداشته باشد.
وی افزود: این طرح مهم ریلی موجب اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی و سبب ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی منطقه خواهد شد.
ساخت خطوط ریلی در تمامی کشورها از دیر باز همواره به عنوان پیشران و یکی از محرک‌های اساسی برای توسعه سایر بخش‌های اقتصادی قلمداد شده به همین لحاظ عمده شهرهایی که مسیر رشد اقتصادی آن ها به صورت شتابان بوده یا در مسیر رودخانه و ساحل دریا قرار داشته‌اند و یا عبور خط راه آهن و یا وجود صنایع مادر موجب خیز اقتصادی آن ها شده است.
بنابراین ایجاد و توسعه شبکه ریلی با توجه به نقش بسزای آن در ارزش افزوده سایر بخش‌های اقتصادی به ویژه بخش ترانزیت، حمل ونقل، گردشگری، کشاورزی، صنایع و معادن و به تبع آن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید ناشی از افزایش شدید تقاضا در این بخش ها از الزامات اساسی در مسیر توسعه پایدار است. ایجاد شبکه ریلی در شهرهای بندری به واسطه تاثیر آن در حجم بالای جابجایی کالا و حذف بار ترافیکی ناوگان حمل و نقل و به تبع آن جلوگیری از وقوع خسارت‌های مالی و جانی تصادفات جاده‌ای و کاهش چشمگیر هزینه‌های سوخت بسیار پررنگ است.
طی سال‌های گذشته حجم بار تخلیه شده از بندر چابهار به دلیل عدم وجود خط ریلی برای انتقال کالا به مقاصد، بطور متوسط کمتر از ۲ میلیون تن در سال بوده و در این راستا و در جهت بهره‌گیری مناسب از ظرفیت جدید بند شهید بهشتی چابهار، تکمیل طرح اتصال چابهار به شبکه راه آهن سراسری با جدیت در حال اجراست.
مسیر بندر چابهار به مراکز اصلی داخل کشور طولانی تر است. همچنین اگر مقصد را ترانزیتی به سمت مرز سرخس در نظر بگیریم، در حال حاضر راه آهنی از زاهدان تا سرخس موجود نداریم و تا زمانی که راه آهن شرق به طور کامل تکمیل نشود، بندر چابهار در افق کوتاه مدت برای جابجایی کالا به مقصد آسیای میانه نقش موثری نخواهد داشت، مگر اینکه راه آهن چابهار از مسیر بالا دست که به سمت مشهد نیز تکمیل گردد.
راه آهن زاهدان به سرخس، دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می سازد و ترکمنستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می کند به گونه ای که می توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می دهد.
بندر چابهار راحت ترین
راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد جهانی
در حال حاضر راحت ترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه و نیز کشور افغانستان به آب‌های آزاد جهانی از طریق سیستان و بلوچستان و بندر چابهار است که این امر مزیت تجاری بسیار مطلوبی را برای این استان و کشورهای یاد شده فراهم کرده است. کشورهای حوزه آسیای میانه و افغانستان می‌توانند کالاهای خود را از مسیرهای خشکی و از معبر رسمی میلَک وارد منطقه آزاد سیستان و بلوچستان کرده و از طریق بندر چابهار در جنوب این استان به آب‌های آزاد جهانی برسانند. این محور به دلیل اهمیتی که دارد دروازه توسعه شرق تلقی می شود.
راهبردی‌ترین بنادر ایران، همچنان
در انتظار اتصال به خطوط ریلی
سیستان و بلوچستان به دلیل همجواری با کشورهای آسیای میانه و دسترسی به آب‌های آزاد جهانی به عنوان کوتاه‌ترین راه ارتباطی کشورهای حوزه آسیای میانه با جهان شناخته می‌شود که بهره گیری از این مزیت می‌تواند آن را به سکوی اقتصادی کشور و منطقه تبدیل کند. شرط عملیاتی شدن راهبردی‌ترین بنادر ایران، اتصال آنها به خطوط ریلی است. طبق نظر کارشناسان برای اینکه یک بندر قابلیت رقابت با رقبای خود را داشته باشد باید به شبکه ریلی متصل باشد زیرا بارهایی که از طریق بنادر صادر و وارد می‌شوند
ایجاد خطوط راه‌آهن برای سیستان و بلوچستان اهمیت دارد
با توجه به تناژ و مسافت بالا برای رسیدن به مقصد طبق اصطلاح رایج «ریل‌پسند» هستند. ریل از منظر صنعت، می‌تواند صنایع و اشتغال بالایی ایجاد کند و همچنین از نظر مصرف انرژی نیز هیچ سیستمی نمی‌تواند با آن رقابت کند.
همچنین در خصوص صنایع مختلف پیرامون توسعه حمل و نقل ریلی نیز کوچک‌ترین آن ساخت ریل است و صدها صنعت مختلف در حوزه ناوگان، شبکه، علائم و ارتباطات با آن هم وجود دارد که می‌تواند اشتغال گسترده‌ای در هر منطقه‌ای ایجاد کند. طبق آمار وزارت راه و شهرسازی ۹۰ درصد از میزان ورودی و خروجی بار کشور از طریق دریا است که باید از طریق ریل به یکسری مراکز تجمیع بار متصل شوند تا به نقاط مصرف منتقل شوند. با توجه به موقعیت مکانی و جغرافیایی استان سیستان و بلوچستان ایجاد راه‌آهن به اندازه انتقال آب از دریای عمان اهمیت دارد.
پروژه راه‌آهن «چابهار-زاهدان» استراتژیک‌ترین و بزرگترین پروژه ریلی کشور محسوب می‌شود که در صورت تامین اعتبار و تلاش مسئولان قطعا در آینده نزدیک نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا خواهد کرد. احداث پروژه راه آهن چابهار - زاهدان به عنوان ستون فقرات شبکه ترابری و حمل و نقل این منطقه از کشور به حساب می آید. در این محور قطعه ۷و۸ به طول ۱۵۲ کیلومتر، که شهرستان خاش را به زاهدان متصل می نماید تکمیل و افتتاح شده است، جهت تکمیل این دو قطعه تعداد ۸۳ دستگاه از سوزن های ساخت شرکت گسترش صنایع ریلی ایران مورد استفاده قرار گرفته شده است . راه آهن چابهار - زاهدان یک ابر پروژه به حساب می آید که علاوه بر دور بودن از مرکز کشور، توپوگرافی خاص خود را دارد، به طوری که این منطقه یک دشت ساده را شامل نمی شود. پروژه چابهار به زاهدان کیلومترها پل و تونل را شامل می شود. همچنین این محور دارای صد و بیست و هشت دستگاه پل خاص و آب رو و یک دستگاه پل بزرگ است و یک میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب خاکبرداری، یک میلیون متر مکعب خاکریزی، ۹۸ هزار متر مکعب بتن ریزی نیز احجام عملیاتی در این خط ریلی بایستی انجام شود. در این پروژه، سرعت طرح ۹۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار های باری و ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار های مسافری است.
این مسیر ترانزیتی چابهار را به قطب تجارت و ترانزیتی در منطقه تبدیل می‌کند، احداث این خط ریلی در دو بخش شمال و جنوب تقسیم‌بندی شده که از چابهار آغاز و به زاهدان منتهی می‌شود. از مزایای این طرح اشتغال در دوره ساخت و اشتغال در دوره بهره برداری است. همچنین درآمد ارزی و ریالی از به ثمر رسیدن این طرح برای کشور و از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که حمل و نقل ریلی دوستدار محیط زیست می باشد و همچنین بار ترافیکی و سوانح جاده‌ای را نیز کاهش می‌دهد. خط ریلی سبب تسریع حمل بار برای معادن منطقه نیز می باشد. راه اندازی خطوط ریلی، کاهش مصرف سوخت هم به دنبال دارد که در محاسبات حساب نمی شود. گفتنی است، خط ریلی چابهار زاهدان از آسیای میانه از طریق شرق روسیه به دریای عمان متصل خواهد شد. دلایل اجتماعی و توسعه آمایش سرزمینی در آن منطقه، از جمله دلایل اجرای این پروژه به حساب می آید.
بندر چابهار به یک گلوگاه باری در منطقه تبدیل می شود، چرا که سبب افزایش ظرفیت‌های باری این بندر نیز می‌شود.
از سوی دیگر برای بندری همچون چابهار با توجه به موقعیت استراتژیک آن و همچنین فاصله طولانی از مرکز کشور اتصال به ریل به‌زبان ساده از نان شب هم واجب‌تر است زیرا راه اندازی این خط آهن، انتقال کالا از بزرگترین بندر اقیانوسی کشور به دیگر نقاط ایران را تسهیل و تسریع می‌کند.
وزیر راه و شهرسازی در آخرین سفر خود به سیستان و بلوچستان در بازدید از روند ساخت راه‌آهن زاهدان - چابهار بیان کرد: تمام تلاش وزارت راه و شهرسازی، قرارگاه خاتم‌الانبیا و استانداری این استان بر آن است که پروژه در سال آینده به بهره‌برداری برسد و کل مسیر زیر بار عبور قطار قرار گیرد.
مهرداد بذرپاش طول قطعه چابهار به زاهدان را حدود ۶۳۰ کیلومتر عنوان کرد و افزود: قطعه زاهدان به خاش به بهره‌برداری رسیده و کل ظرفیت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا برای تکمیل قطعه خاش به چابهار به کار گرفته شده است.
وی تصریح کرد: با تکمیل راه‌آهن چابهار - زاهدان، ارزش بندر شهید بهشتی دوچندان می‌شود، در همین راستا برنامه‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری خارجی ارائه شده که در شرف دستیابی به قرارداد نهایی هستیم و از طرفی نهادهای مختلف داخلی نیز از سرمایه‌گذاری در این بندر استقبال کرده‌اند.
بررسی آخرین وضعیت راه‌آهن چابهار- زاهدان در نشست تخصصی ابتکار «ایران راه»
دومین نشست تخصصی کارگروه پژوهش ابتکار ایران راه به همت مرکز توسعه و سیاست های راهبردی وزارت راه و شهرسازی امروز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه با حضور اعضا و نمایندگان با هدف بررسی کریدور شمال-جنوب و ارائه ای از جانب نماینده شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در خصوص راه آهن چابهار-زاهدان برگزار شد.
در گزارش شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل پیرامون راه آهن چابهار-زاهدان، آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی پروژه در بخش زیرسازی و روسازی خط، همچنین ایستگاه‌های تشکیلاتی و مسافربری ارائه شد.
سپس عملکرد مالی پروژه طی ۱۰ سال گذشته در دو بخش ۹۲ تا ۹۸ و از ۹۸تا ۱۴۰۳ با حضور اعضا و نمایندگان مورد بررسی قرار گرفت و نماینده شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل رقم مورد نیاز برای عملیات اجرایی سال جاری را اعلام کرد.
در ادامه این نشست، موضوعات مختلفی در ابعاد گسترده تر همچون میزان بهره‌وری راه‌آهن چابهار زاهدان، میزان بار قابل حمل در این خط و ظرفیت بندر شهید بهشتی، نحوه اتصال ریل-بندر، نقش راه آهن چابهار-زاهدان در کریدورهای داخلی و بین المللی، امکان توسعه خطوط دوم و بیشتر در کوتاه مدت و بلند مدت، ظرفیت های سرمایه گذاری بین المللی و مراکز بار موجود در مجاورت این خط آهن مورد بررسی قرار گرفت.
محمدحسین سروش سرپرست مرکز توسعه سیاست‌های راهبردی وزارت راه و شهرسازی در این جلسه با اشاره به تاریخچه راه آهن چابهار-زاهدان گفت: این پروژه از سال ۱۳۰۴ در دستور کار دولت بوده و امید است با تدابیر وزیر راه و شهرسازی و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در سال ۱۴۰۴ تکمیل و آماده بهره برداری شود.
وی افزود: در جلسات بعدی، بندر شهید بهشتی با حضور نمایندگان سازمان بنادر و دریانوردی و نقش مبدا-مقصدی و اتصالی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سرپرست مرکز توسعه سیاست‌های راهبردی وزارت راه و شهرسازی یادآور شد: از نشست های تخصصی کارگروه پژوهش ابتکار ایران راه، گزاره‌ها استخراج و پایش می شوند و حل مساله صورت می‌گیرد
توسعه سیستان و بلوچستان با بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - زاهدان
بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - زاهدان - سرخس به‌عنوان یکی از ابرپروژه‌های ریلی کشور تا یک سال آینده در حالی رقم خواهد خورد که این امر منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در سیستان و بلوچستان به‌ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد.
مهمترین طرح گذرگاهی ایران در حالی با تکمیل خط ریلی چابهار - زاهدان- سرخس رقم خواهد خورد که این اتفاق بزرگ که جزو مصوبات سفرهای اعضای هیات دولت نهم و دهم به استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بود از چابهار آغاز و با عبور از ایرانشهر، خاش، زاهدان، میلک، نهبندان، بیرجند، قاین و گناباد از طریق ایستگاه کالشور در حوزه شهرستان تربت‌حیدریه به راه‌آهن بافق - مشهد متصل می‌شود.
با بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - میلک - زاهدان - سرخس، سیستان و بلوچستان از چند مسیر به راه‌آهن سراسری جمهوری اسلامی و چندین کشور همسایه ایران متصل و این امر منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در این استان به‌ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد.
ازآنجایی‌که یکی از کوتاه‌ترین و باصرفه‌ترین مسیرهای اتصال کشورهای حوزه خلیج‌فارس و شبه‌قاره هند به کشورهای حاشیه دریای خزر و شرق اروپا کریدور شمال - جنوب است، راه‌اندازی این کریدور حائز اهمیت بوده چرا که ایران به لحاظ منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی از اولویت بالایی برخوردار است.
مهمترین طرح گذرگاهی ایران در حالی با تکمیل گذرگاه ریلی چابهار - زاهدان- سرخس رقم خواهد خورد که این اتفاق بزرگ منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در سیستان و بلوچستان به‌ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد
راه‌آهن زاهدان به سرخس، دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی‌ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می‌سازد و ترکمنستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می‌کند به‌گونه‌ای که می‌توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می‌دهد.
راه‌آهن زاهدان - ایرانشهر - چابهار - میلک - سرخس در حالی یکی از مهمترین پروژه زیرساختی ریلی کشور به طول یک‌هزار و ۳۵۰ کیلومتر است که قطعه اول آن به طول ۷۳۰ کیلومتر، چابهار را به زاهدان و مرز میلک و قطعه دوم هم به طول ۷۶۰ کیلومتر زاهدان را به بیرجند، مشهد و در انتها به سرخس متصل می‌کند.
برای طرح راه‌آهن چابهار - زاهدان با موافقت رهبر معظم انقلاب از تسهیلات صندوق توسعه ملی استفاده شده و بخش زاهدان - خاش به طول ۱۵۰ کیلومتر اخیراً به بهره‌برداری رسیده و تا کنون تلاش‌های پیمانکاران باعث پیشرفت ۷۰ درصدی این طرح شده است.
در همین راستا محمد کرمی، استاندار سیستان و بلوچستان در دومین نشست خبری خود با اصحاب رسانه استان با اشاره به روند روبه‌رشد راه‌آهن زاهدان - چابهار بیان کرد: این استان به یک کارگاه عمرانی تبدیل شده، در حوزه راه‌آهن با تمام توان در حال انجام کار هستیم تا سال آینده راه‌آهن چابهار به زاهدان افتتاح شود که با این افتتاح توسعه عظیمی به‌ویژه در حوزه بندر رخ خواهد داد.
پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی راه‌آهن زاهدان - ایرانشهر - چابهار
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان گفت: در حال حاضر از هشت قطعه این مسیر ریلی ۲ قطعه آن صددرصد به اتمام رسیده و در حال بهره‌برداری است و در بررسی‌های فنی این طرح قسمت‌های زیرسازی، اجرای تقاطع‌ها و پل‌های خاص و آبروها و تونل‌ها حدود ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و نیاز هست در اجرای روسازی و احداث ایستگاه‌ها سرعت عملیات اجرایی افزایش یابد تا هر چه زودتر استان از این خط مهم ریلی بهره‌مند شود.
منصور بیجار در گفت‌وگو با ایرنا افزود: بر اساس طراحی‌های باری پیش‌بینی شده برای این خط، می‌توان با تأمین و افزایش ناوگان ریلی مخزن‌دار، برای تسهیل در انتقال فرآورده‌های نفتی از مبادی تولید به انبارهای نفت استان نیز، برای جابه‌جایی سوخت موردنیاز سیستان و بلوچستان استفاده کرد.
طرح مهم ریلی راه‌آهن زاهدان - ایرانشهر - چابهار - میلک - سرخس موجب اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی و سبب ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی منطقه خواهد شد
وی ادامه داد: پس از افتتاح خط ریلی زاهدان-خاش و با حرکت اولین قطار مسافربری، روزانه شاهد جابه‌جایی هم استانی‌ها و مردم به‌صورت رفت و برگشتی و کاهش تصادفات در این محور هستیم.
معاون استاندار سیستان و بلوچستان بیان کرد: مرحله دیگر این طرح که هم اکنون در حال اجراست اتصال خط ریلی زاهدان به میلک است تا با افزایش توان و ظرفیت جابه‌جایی بار و مسافر شاهد شکوفایی و رونق مبادلات مرزی در استان باشیم.
وی خاطرنشان کرد: راه‌آهن زاهدان به میلک در ۶ قطعه به طول ۲۶۴ کیلومتر طراحی که در حال حاضر چهار قطعه از آن به پیمانکار واجد شرایط برای اجرا واگذار شده است.
بیجار گفت: پیش‌بینی شده است اتمام این طرح برای اتصال چابهار به میلک به‌صورت ریلی حدود ۳۴۰ هزار میلیارد ریال دیگر هزینه در برداشته باشد.
وی افزود: این طرح مهم ریلی موجب اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی و سبب ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی منطقه خواهد شد.