بندر «فاو» نقطه محوری حمل و نقل کالا؛ «روزنامه دریایی سرآمد» بررسی می‌کند
عراق به دنبال تحقق رویای کریدورتجاری خلیج‌فارس با اروپاست
گروه ترانزیت دریا – توحید ورستان - محور اصلی پروژه جاده ابریشم عراق، تکمیل و ساخت بندر بزرگ فاو در استان بصره مشرف بر خلیج فارس است. ساخت آن بیش از یک دهه پیش آغاز و میزان تکمیل آن به ۵۰ درصد رسیده است. براساس برآوردها، هزینه ساخت این بندر ۲.۶ میلیارد دلار بوده و تا سال ۲۰۲۵ به مرحله بهره برداری می‌رسد. خط آهن این مسیر نیز از بندر بزرگ فاو در جنوب عراق تا مرز ترکیه در شمال به طول ۱۲۰۰ کیلومتر امتداد دارد و بودجه هنگفتی در حدود ۱۷ میلیارد دلار هزینه را به خود اختصاص می‌دهد که هدف آن انتقال ۴۰۰ هزار کانتینر کالا است.
عراق به سمت احیای یک پروژه راهبردی بلندپروازانه با بیش از ۱۰۰ سال قدمت می‌رود که شهر بصره را در جنوب کشور با عبور از ترکیه به اروپا وصل می‌کند. جاده ابریشم عراق به طور رسمی توسط محمد شیعه السودانی، نخست وزیر عراق، در کنفرانس بین المللی در ۲۷ می ۲۰۲۳ در بغداد، اعلام شد و او آن را « راه توسعه » نامید. در کنفرانس بغداد مقامات حمل و نقلی ۱۰ کشور همسایه عراق، یعنی ترکیه، عربستان سعودی، ایران، قطر، کویت، امارات، سوریه، اردن و بحرین شرکت کرده بودند.روند دستیابی به اهداف «مسیر توسعه» به سه مرحله تقسیم می‌شود: مرحله نخست در سال ۲۰۲۸، مرحله دوم در سال ۲۰۳۳ و مرحله سوم در سال ۲۰۵۰ به پایان می‌رسد. دولت عراق قصد دارد قطارهای سریع السیر تا ۳۰۰ کیلومتر در ساعت را برای بخش مسافربری خریداری کند، البته سرعت آن برای حمل و نقل کالا به ۱۴۰ کیلومتر در ساعت کاهش می‌یابد.
احیای پروژه قدیمی عراق
براساس گزارش خبرگزاری آناتولی، ایده این پروژه قدیمی است و به توافق بین سلطان عبدالحمید دوم عثمانی (۱۸۴۲-۱۹۱۸) و امپراتور آلمان ویلهلم دوم (۱۸۵۹-۱۹۴۱) برای تکمیل پروژه راه آهن بغداد - بصره بر می‌گردد. براساس نوشته مورخان، آلمان در سال ۱۸۹۹ توانست امتیازی از سلطان عبدالحمید دوم عثمانی بگیرد که بر اساس آن می‌توانست خط راه آهن آناتولی از استانبول تا شهر موصل در شمال عراق را گسترش دهد و از آنجا به بغداد و بصره، و در نهایت کویت متصل شود. اما کار بر روی آن در سال ۱۹۱۴ به دلیل وقوع جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸) متوقف شد.
از انتقال نفت و گاز تا زائران
تکمیل «مسیر توسعه» می‌تواند اهداف مقامات عراق، کشورهای خاورمیانه و حتی کشورهای آسیایی و اروپایی را محقق کند. انتظار می‌رود این پروژه شبکه فرسوده حمل و نقل ریلی در کشور را که ۲۸۹۳ کیلومتر طول دارد، از جمله خط بغداد - بصره که ۶۰۰ کیلومتر طول دارد و سرعت قطار آن بیش از ۷۰ کیلومتر در ساعت نیست، نوسازی کند. همچنین، از طریق ساخت شهرهای جدید اعم از مسکونی یا صنعتی، به توسعه بافت شهری و صنعتی کمک می‌کند که فشار بر شهرهای بزرگی مانند بغداد را کاهش و همچنین به توسعه بخش کشاورزی و گردشگری کمک می‌کند. مزیت‌های «راه توسعه» برای عراق به همین جا ختم نمی‌شود، چون می‌تواند در انتقال زائران اروپایی به امکان مقدس، مشابه راه آهن حجاز به دستور سلطان عبدالحمید دوم برای اتصال دمشق و مدینه از طریق اردن، کمک کند. حمل و نقل زائران از اروپا از طریق راه آهن هزینه کمتری نسبت به سفر با هواپیما خواهد داشت، اگرچه زمان بیشتری طول می‌کشد و امنیت کمتری نیز دارد.
از نظر سیاسی، «راه توسعه» جنوب کشور را به شمال آن پیوند می‌دهد. در این میان، ارتباط بین عراقی‌ها از اقوام و مذاهب مختلف تقویت و باعث افزایش وحدت و انسجام ملی کشور و شکستن انزوای برخی از مناطق دور از پایتخت می‌شود. همچنین، اگر با خط راه آهن به کشورهای خلیج فارس متصل شود، باعث توسعه تجارت کالا بین ترکیه و این کشورها شده و با صرفه جویی در زمان و هزینه، سود آن را افزایش می‌دهد. همچنین درآمدهای ارزی عراق به عنوان هزینه ترانزیت افزایش می‌یابد.
اگرچه جاده ابریشم چین مستقیماً از عراق عبور نمی‌کند، اما «راه توسعه» یکی از گزینه‌های جایگزین در موارد درگیری و تنش خواهد بود. همچنین، راه توسعه عراق فاصله بین چین و اروپا را در مقایسه با مسیر دریایی از طریق کانال سوئز کاهش داده و در نتیجه در زمان و هزینه صرفه جویی می‌کند. تکمیل بندر بزرگ فاو و خط راه آهن، می تواند بسیاری از شرکت‌های بین المللی از جمله چینی را برای سرمایه گذاری در عراق جذب کند چون قیمت ارزان انرژی و در دسترس بودن نیروی کار و زیرساخت از مزایای عراق برای این شرکت‌ها است که در راستای راهبرد بغداد به سمت اقتصاد بدون درآمدهای نفتی است.
همچنین، عراق مقادیر زیادی نفت و گاز نفتی را تولید می‌کند که می‌تواند در چارچوب پروژه «راه توسعه» خطوط لوله دیگری برای انتقال نفت و گاز به ترکیه و سپس صادرات از بندر جیهان در استان آدانا احداث کند. قطر که منابع عظیم گازی دارد، می‌تواند از راه توسعه بهره مند شده و با تکمیل خط لوله گاز خود را از طریق عراق و ترکیه به اروپا برساند که راستای راهبرد کشورهای اروپایی مبنی بر کاهش وابستگی به انرژی روسیه است.در نهایت العوادی، سخنگوی کابینه عراق، در مورد اهمیت این پروژه گفت: کاربرد این مسیر، حمل و نقل انواع مختلف کالا از اروپا به ترکیه از طرق عراق و سپس به همسایگان جنوبی عراق است؛ همچنین کالاهای کشورهای عربی همسایه جنوبی عراق از طریق عراق به ترکیه و اروپا منتقل می‌شود. دولت عراق مایل نیست که این مسیر تنها مسیری ترانزیتی باشد بلکه میخواهد به مسیر حیاتی اقتصاد مبدل شود. برنامه ریزی هایی برای شهرک های صنعتی و مسکونی در اطراف این مسیر وجود دارد و این جاده شاهد عبور کانتینرها از ۲۵ کشور خواهد بود.
در مجموع، «راه توسعه» به عراق اجازه می‌دهد تا از موقعیت جغرافیایی خود استفاده کرده و آن را به کریدور کالا و تجارت بین خلیج‌فارس و اروپا تبدیل کند. در حال حاضر کار برای بازسازی بندر «فاو» در منتهی الیه جنوب عراق و در مجاورت کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال انجام است که نقطه محوری برای دریافت کالا قبل از حمل و نقل زمینی خواهد بود. همچنین، این پروژه ساخت ۱۵ ایستگاه قطار برای کالا و مسافر در طول خط بصره-بغداد-ترکیه را در نظر گرفته است. این مسیر، برای ترکیه نیز منافع اقتصادی بسیاری دارد بطوریکه رجب طیب اردوغان در سخنرانی خود گفت: « این پروژه همکاری‌های منطقه‌ای را افزایش و تجارت ما را توسعه می‌دهد. ما متوجه هستیم که کشورهای برادر دیگر نیز به این پروژه علاقه‌مند هستند. من مطمئن هستم که با مشارکت آنها می‌توانیم راه توسعه را متحول
عراق به سمت احیای یک پروژه راهبردی بلندپروازانه با بیش از ۱۰۰ سال قدمت می‌رود که شهر بصره را در جنوب کشور با عبور از ترکیه به اروپا وصل می‌کند. جاده ابریشم عراق به طور رسمی توسط محمد شیعه السودانی، نخست وزیر عراق، در کنفرانس بین المللی در ۲۷ می ۲۰۲۳ در بغداد، اعلام شد و او آن را « راه توسعه » نامید. در کنفرانس بغداد مقامات حمل و نقلی ۱۰ کشور همسایه عراق، یعنی ترکیه، عربستان سعودی، ایران، قطر، کویت، امارات، سوریه، اردن و بحرین شرکت کرده بودند.روند دستیابی به اهداف «مسیر توسعه» به سه مرحله تقسیم می‌شود: مرحله نخست در سال ۲۰۲۸، مرحله دوم در سال ۲۰۳۳ و مرحله سوم در سال ۲۰۵۰ به پایان می‌رسد. دولت عراق قصد دارد قطارهای سریع السیر تا ۳۰۰ کیلومتر در ساعت را برای بخش مسافربری خریداری کند، البته سرعت آن برای حمل و نقل کالا به ۱۴۰ کیلومتر در ساعت کاهش می‌یابد.
احیای پروژه قدیمی عراق
براساس گزارش خبرگزاری آناتولی، ایده این پروژه قدیمی است و به توافق بین سلطان عبدالحمید دوم عثمانی (۱۸۴۲-۱۹۱۸) و امپراتور آلمان ویلهلم دوم (۱۸۵۹-۱۹۴۱) برای تکمیل پروژه راه آهن بغداد - بصره بر می‌گردد. براساس نوشته مورخان، آلمان در سال ۱۸۹۹ توانست امتیازی از سلطان عبدالحمید دوم عثمانی بگیرد که بر اساس آن می‌توانست خط راه آهن آناتولی از استانبول تا شهر موصل در شمال عراق را گسترش دهد و از آنجا به بغداد و بصره، و در نهایت کویت متصل شود. اما کار بر روی آن در سال ۱۹۱۴ به دلیل وقوع جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸) متوقف شد.
از انتقال نفت و گاز تا زائران
تکمیل «مسیر توسعه» می‌تواند اهداف مقامات عراق، کشورهای خاورمیانه و حتی کشورهای آسیایی و اروپایی را محقق کند. انتظار می‌رود این پروژه شبکه فرسوده حمل و نقل ریلی در کشور را که ۲۸۹۳ کیلومتر طول دارد، از جمله خط بغداد - بصره که ۶۰۰ کیلومتر طول دارد و سرعت قطار آن بیش از ۷۰ کیلومتر در ساعت نیست، نوسازی کند. همچنین، از طریق ساخت شهرهای جدید اعم از مسکونی یا صنعتی، به توسعه بافت شهری و صنعتی کمک می‌کند که فشار بر شهرهای بزرگی مانند بغداد را کاهش و همچنین به توسعه بخش کشاورزی و گردشگری کمک می‌کند. مزیت‌های «راه توسعه» برای عراق به همین جا ختم نمی‌شود، چون می‌تواند در انتقال زائران اروپایی به امکان مقدس، مشابه راه آهن حجاز به دستور سلطان عبدالحمید دوم برای اتصال دمشق و مدینه از طریق اردن، کمک کند. حمل و نقل زائران از اروپا از طریق راه آهن هزینه کمتری نسبت به سفر با هواپیما خواهد داشت، اگرچه زمان بیشتری طول می‌کشد و امنیت کمتری نیز دارد.
از نظر سیاسی، «راه توسعه» جنوب کشور را به شمال آن پیوند می‌دهد. در این میان، ارتباط بین عراقی‌ها از اقوام و مذاهب مختلف تقویت و باعث افزایش وحدت و انسجام ملی کشور و شکستن انزوای برخی از مناطق دور از پایتخت می‌شود. همچنین، اگر با خط راه آهن به کشورهای خلیج فارس متصل شود، باعث توسعه تجارت کالا بین ترکیه و این کشورها شده و با صرفه جویی در زمان و هزینه، سود آن را افزایش می‌دهد. همچنین درآمدهای ارزی عراق به عنوان هزینه ترانزیت افزایش می‌یابد.
اگرچه جاده ابریشم چین مستقیماً از عراق عبور نمی‌کند، اما «راه توسعه» یکی از گزینه‌های جایگزین در موارد درگیری و تنش خواهد بود. همچنین، راه توسعه عراق فاصله بین چین و اروپا را در مقایسه با مسیر دریایی از طریق کانال سوئز کاهش داده و در نتیجه در زمان و هزینه صرفه جویی می‌کند. تکمیل بندر بزرگ فاو و خط راه آهن، می تواند بسیاری از شرکت‌های بین المللی از جمله چینی را برای سرمایه گذاری در عراق جذب کند چون قیمت ارزان انرژی و در دسترس بودن نیروی کار و زیرساخت از مزایای عراق برای این شرکت‌ها است که در راستای راهبرد بغداد به سمت اقتصاد بدون درآمدهای نفتی است.
همچنین، عراق مقادیر زیادی نفت و گاز نفتی را تولید می‌کند که می‌تواند در چارچوب پروژه «راه توسعه» خطوط لوله دیگری برای انتقال نفت و گاز به ترکیه و سپس صادرات از بندر جیهان در استان آدانا احداث کند. قطر که منابع عظیم گازی دارد، می‌تواند از راه توسعه بهره مند شده و با تکمیل خط لوله گاز خود را از طریق عراق و ترکیه به اروپا برساند که راستای راهبرد کشورهای اروپایی مبنی بر کاهش وابستگی به انرژی روسیه است.در نهایت العوادی، سخنگوی کابینه عراق، در مورد اهمیت این پروژه گفت: کاربرد این مسیر، حمل و نقل انواع مختلف کالا از اروپا به ترکیه از طرق عراق و سپس به همسایگان جنوبی عراق است؛ همچنین کالاهای کشورهای عربی همسایه جنوبی عراق از طریق عراق به ترکیه و اروپا منتقل می‌شود. دولت عراق مایل نیست که این مسیر تنها مسیری ترانزیتی باشد بلکه میخواهد به مسیر حیاتی اقتصاد مبدل شود. برنامه ریزی هایی برای شهرک های صنعتی و مسکونی در اطراف این مسیر وجود دارد و این جاده شاهد عبور کانتینرها از ۲۵ کشور خواهد بود.
در مجموع، «راه توسعه» به عراق اجازه می‌دهد تا از موقعیت جغرافیایی خود استفاده کرده و آن را به کریدور کالا و تجارت بین خلیج‌فارس و اروپا تبدیل کند. در حال حاضر کار برای بازسازی بندر «فاو» در منتهی الیه جنوب عراق و در مجاورت کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال انجام است که نقطه محوری برای دریافت کالا قبل از حمل و نقل زمینی خواهد بود. همچنین، این پروژه ساخت ۱۵ ایستگاه قطار برای کالا و مسافر در طول خط بصره-بغداد-ترکیه را در نظر گرفته است. این مسیر، برای ترکیه نیز منافع اقتصادی بسیاری دارد بطوریکه رجب طیب اردوغان در سخنرانی خود گفت: « این پروژه همکاری‌های منطقه‌ای را افزایش و تجارت ما را توسعه می‌دهد. ما متوجه هستیم که کشورهای برادر دیگر نیز به این پروژه علاقه‌مند هستند. من مطمئن هستم که با مشارکت آنها می‌توانیم راه توسعه را متحول