دانش بومی نوروز بحری و گاه شماری محلی 

حاج محمد زبیری
 روزگار قدیم، (یعنی حدود چهل سال گذشته و قبل تر) روز سی ویک برج تیر هرسال، جشن نوروز برپا می شد؛ مردم جزیره قشم از چند روز قبل، خودرا برای این جشن آماده می‌کردند و برای مراسم نوروز تدارک می‌دیدند. در این روز، همه جزیره نشین ها، کارهای روزمره خود را تعطیل می‌کردند، صیادان به دریا نمی رفتند، پالان شترها ازروی آنها برمی‌داشتند؛ کشاورزان دست ازکار کشاورزی می‌کشیدند و نجار، استاد بنا و خیاط ها دست به کار نمی گرفتند. همه ی مردم لباس نو می پوشیدند، دور هم می‌نشستند و می‌گفتند، می خندیدند وخوشحال بودند و به هم تبریک می گفتند.
بعضی‌ها درون آب های ساحلی دریا، می رفتند تا شنا و آب تنی کنند. همچنین، چندنفر با هم شریک می شدند، گوسفند می‌خریدند، ذبح می‌کردند و بین همدیگر تقسیم می‌کردند.برای ناهار گوشت و برنج طبخ می کردند؛ اگرچه آن زمان، برنج بسان کالای کیمیا، گران بود ولی به هرحال، با هر سختی و با قیمتی که بود، برنج را می‌خریدند و برای وعده نوروزی خود تناول می کردند.  رنگینه، خوراکی نوروزی بود که با رطب نخل و روغن محلی  درست می‌کردند.
همه اعضای خانواده دور هم می‌نشستند و کنار همدیگر، با شادمانی و خوشحالی، ناهار می‌خوردند. بعضی ها که گوسفند نمی خریدند، آن روز خروس می‌کشتند و ناهار گوشت خروس درست می‌کردند؛ به هرحال، ماهی یا ماهی شور، و به طور کلی، هیچ نوع غذای دریایی نمی خوردند.
در جزیره، از بزرگان و کهنسالان خود شنیده ایم که درروز نوروز، مردم بازی «عزبا» یا عصوا (اجرای موسیقی گروهی دریانوردی به شکل همنوازی و همخوانی) برگزار می‌کردند و ازآن تاریخ، روز نوروز در حساب تقویمی، یک در دهی فصل «شهریما» نامیده می شد. بعد ازپایان بیست روز از نوروز،که ورود به سی ای شهریماه  بود، ستاره سهیل طلوع می‌کرد واز آن روز هوا کم کم خنک تر می شد.
از تغییرات محسوس این دوره زمانی، بعد ازسی نوروز، به عنوان مثال دمای آب درچاه، گرم تر می شد؛ قبل از سی نوروز، آب چاها تقریبا خنک بود. بر همین منوال، مردم از روی حساب فصول بعدی یعنی دمستون و جووا و گرما،  به این امر آگاهی داشتند که در چه فصلی باران می بارد، درچه فصلی، آب و هوا و بادها از کدام جهت ها می‌آید و چه تاثیراتی دارد؛ آنهایی که ناخدا بودند، حساب فصول را می‌دانستند، کشاورزان هم از طریق همین دانش بومی، اطلاع داشتند که در چه فصلی درخت بکارند تا موریانه آن را نخورد. به هر حال، نوروز برای مردم جزیره روز خاصی در گاهشماری محلی آنها و مبدا سال جدید دریایی برای دریاورزان بود. 
نویسنده و پژوهشگر فرهنگ جزیره قشم