باز نشر تحلیل« روزنامه دریایی سرآمد» به بهانه سالگرد پدر مطالعات خلیج فارس شناسی؛
محمدعلی سدیدالسلطنه کبابی بندرعباسی مورخ بصیر و ایراندوست
نگاه تاریخی واقع نگر به خلیج فارس
گروه دانش دریا - محمد رحیمی - به دنبال تحقیقات تحریریه روزنامه دریایی اقتصادسرآمد درباره ژرف اندیشان حوزه دریا و پس از انتشار پرونده های نوروز دریا(نهم مرداد؛ آغاز سال جدید دریایی) و مقاله ابن ماجد کنگی که با استقبال چشم گیر مخاطبان قرار گرفت، شورای سیاستگذاری روزنامه دریایی اقتصادسرآمد تصمیم به ادامه مسیر سخت خدمت گذاری به تاریخ کشورمان گرفته است تا شاید با این تحرکات گوشه ای از خلاء پیش روی کشورمان در حوزه وسیع دریا و منافع ملی مان در خلیج فارس، دریای عمان و کاسپین پر شده و روحیه مطالبه گری مان در باره منافع ملی تقویت شود. به امید روزهای قشنگ برای سواحل زیبا اما بکر و دست نخورده سرزمین ایران.
آوازه خليج فارس در طي قرون متمادي
خلیج فارس در دوره‌های مختلف تاریخی، از نظر ژئوپولیتیکی، استراتژیکی، انرژی و تاریخ و تمدن پهنه آبی مهم و منحصر به فردی در جهان بوده است. در تاريخ ايران و سرزمين هاي مجاور خليج فارس نیز، این پهنه آبی همواره نقش مهم و حساسي داشته است. اولین اشاره به خلیج فارس در کتیبه های آشوریان با نام نارمرتو (narmarratu) يعني رود تلخ بوده است. این آبراه در عصر باستان و بویژه دوران حاکمیت عیلامیان در مدار توجه قرار گرفت اما مهم ترین مقطع رونق و شکوفایی اقتصاد و تجارت خلیج فارس دوران هخامنشیان در دوران سلطنت داریوش کبیر و پس از آن عصر ساسانیان است.
آوازه خليج فارس در طي قرون متمادي، اروپائيان را متوجه اين ناحيه كرد. پرتغال و به دنبال آن هلند و انگليس هر يك براي خود جاي پايي در اين آب هاي نيلگون بازكردند. انگليس مهم ترين آبراه براي حفظ هند را خليج فارس مي دانست. با كشف نفت در منطقه خليج فارس و درك اهميت آن در تحوالت نظامي و صنعتي، نگاه تمامي قدرت هاي استعماري بيشتر از پيش متوجه خليج فارس گشت.
نام تاریخی این پهنه آبی، همواره با نام‌های سرزمین ایران پیوند داشته و در زبان‌های گوناگون، ترجمه یا معادل «خلیج فارس، بحر فارس و دریای پارس» بوده‌است. بنابراین، این خلیج با هویت ملی ما پیوند خورده است و نقش برجسته ای در تکوین هویت ملی داشته است. اولين عنصر هويت، آگاهي است و دومين آن، علاقه مندي به مجموعه اي كه او به آن تعلق دارد. بنابراین، آگاهی و شناخت این عنصر هویت بخش ـ خلیج فارس ـ که از طریق ایجاد تعهد و تعلق ایرانیان به خود، به عاملي براي تقويت همسبتگي اجتماعي، انسجام فرهنگي، همگرايي ملـي، وحدت سرزمين، استقلال سياسي و اجماع داخلي تبديل شده است، یک ضرورت انکارناپذیر است.
توجه به مسائل خلیج فارس، از دوره افشاریه و زندیه و به ویژه اواخر دوره قاجار بیشتر شد و در نتیجه حجم آثار و تالیفات در این زمینه افزون گردید. علاوه بر اشاره نویسندگان و دانشمندان در اعصار مختلف به خلیج فارس در آثار خود مانند استرابون جغرافی دان نامور سده یکم قبل از میلاد یونانی، بطلیموس نقشه نگار، ریاضی دان و نویسنده قرن دوم میلادی، المقدسی در کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ابوریحان بیرونی فیلسوف بزرگ ایرانی در کتاب عظیم التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، ابن بلخی در کتاب فارسنامه، یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان، حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهه القلوب، ابن بطوطه در سفرنامه خود به نام تحفه النظار فی غرایب الامصار و غرائب الاسفار و ... و ثبت نام خلیج فارس در حدود ۳۰ اطلس تاریخی ، این پهنه مهم آبی جهان مورد توجه پژوهشگران معاصر ایرانی همچون سدیدالسلطنه کبابی بندر عباسی، دریادار غلامعلی بایندر و احمد اقتداری بوده و تألیفاتی متعددی از آن ها در این خصوص به جا مانده است.
محمد علی خان سدیدالسلطنه کبابی یکی از پرکارترین و تاثیرگذارترین آن هاست که حوزه اصلی مطالعات و تحقیقات خود را به شناخت اوضاع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خلیج فارس و مناطق همجوار آن معطوف کرده است.
میراث مکتوب محمدعلی سدیدالسلطنه در شمار نخستین آثار واقع گرایانه پژوهندگان ایرانی در زمینه تاریخ خلیج فارس به شمار می آید. در کتاب «بندرعباس و خلیج فارس» دلایل نگارش کتاب را برمی‌شمارد: «چنین گوید نگارنده، محمدعلی پور حاج احمدخان، چون کارگزاران دولت به درجه ای صرف نظر از بنادر و جزایر خلیج فارس کرده و ناحیه وسیعه را گویا خارج از خریطه (نقشه) ایران شمرده و دروازه جنوب ممالک خود را بدون محافظ و مراقب گذاشته و سبب آن همه تغافل (غفلت)، مبادعت(دوری) این حدود از مرکز به نظر آمد، این است که بر خود واجب یافتم، اطلاعات خود را در اصول آن دیار که خاص ایام مأموریت متعاقبه و اسفار متوالیه (سفرهای پی درپی) در آن نقاط است و آن ها را در نزد خود پریشان داشته ام، جمع و لباس تدوین پوشانیده و به نظر اولیاء امور رسانیده، شاید انتباه (آگاهی) یابند و بیدار شوند و توجه خود را بدین صوبه (استان) معطوف سازند و چون اهمیت بندرعباسی بیشتر از نقاط دیگر بود، ابتدا به نگارش حال آن دیار نمود. من الله توفیق و علیه تکلان. شروع آن در سنه ۱۳۲۴ قمری و در سال سی و چهارم زندگانیم است.»
محمدعلی‌خان مینابی بندرعباسی، ملقب به سدیدالسلطنه
محمدعلی‌خان مینابی بندرعباسی، ملقب به سدیدالسلطنه و متخلص به عاری و معروف به سدیدالسلطنه کبابی، شاعر، نویسنده و مورخ ایرانی در سال‌های آخر دوره قاجار و آغاز دوره پهلوی بود، که در سال ۱۲۹۱ هجری قمری (۱۲۵۳خورشیدی) ـ هنگامی که پدرش نمایندگی ایران در بغداد را بر عهده داشت ـ در بغداد به دنیا آمد و به سبب سکونتی که در بندرعباس و میناب داشته و به مناسبت آن‌که مادرش دختر شیخ محمد مینابی بوده، به بندرعباسی مشهور گشت. او در شهر میناب استان هرمزگان دارای ملک، باغ، خانه و مزرعه بوده و خانه ای هم در بندرعباس داشته که بقایای خانه بندرعباس، املاک، باغ‌ها، مزارع و خانه‌ی مسکونی او نیز در میناب باقیست.
وی از خاندان‌های دیوانسالار ایرانی جنوب بود؛ پدر «سدیدالسلطنه»، «حاج احمدخان سرتیپ کبابیِ بندرعباسی» است که مدت‌زمان طولانی کارگزاریِ دولت ایران را در بنادر و جزایر خلیج فارس داشته است. «حاج احمدخان» در یک خانواده‌ی شیرازی که در زمان «نادرشاه افشار» به مسقط رفته‌اند به دنیا آمده و جَد اعلای او (بنا به نوشته‌ی سدیدالسلطنه)، «محمدعلی‌خان افشار»، سردار «نادرشاه» و فاتح مسقط و عمان در روزگار «نادرشاه» بوده است.
سدیدالسلطنه در مدت ۷۱ سال عمر خود به امور دیوانی و دولتی، مسافرت‌های تحقیقی در مسایل مختلف خلیج‌فارس، به‌ویژه جغرافیای تاریخی بنادر و جزایر آن مشغول بود. وی در سمت های مختلفی چون فرماندهی در جنگ و فتح بندر لنگه و طرد محمد بن خلیفه، ریاست تذکره (گذرنامه) خلیج فارس، کفالت و کارگزاری بنادر، کاگزاری دولت روسیه در بندر لنگه، وکالت کنسول گری روسیه در بندرعباس و معاونت حکومت بنادر جنوب و حکومت بندر لنگه را برعهده داشته است.
از میان آثار متعدد سدیدالسلطنه که حوزۀ متنوعی از تاریخ، جغرافیا، تجارت و صید مروارید و شعر و ادبیات را شامل می‌شود، برخی از آثار وی به طور مستقیم به تاریخ و جغرافیای خلیج‌فارس پرداخته‌اند.
بخشی از آثار بازمانده سدیدالسلطنه توسط نوه دختریش هوشنگ ستایش به مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اهداء گردیده است. براساس گزارش زنده یاد ایرج افشار «مجموعه ای که آقای مهندس ستایش از طرف خاندان سدیدالسلطنه به کتابخانه اهداء فرموده اند، جمعاً از نود و پنج کتاب، رساله خطی و سه کتاب چاپی از آثار سدید و نود و دو قطعه نقشه های خارجی و ایرانی مربوط به ایران و قطعات فرمان و حکم، ابلاغ حقوق و نشان دولت های خارجی» بوده است.
برخی از آثار وی شامل «مفاتیح الادب فی تواریخ العرب- شقایق النعمان فی احوال مسقط و عمان» با عنوان فارسی «تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر»، «اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس» با عنوان فارسی «بندرعباس و خلیج‌فارس»، «مغاص اللئالی و مناراللیالی» با عنوان «سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج‌فارس و دریای عمان در صدسال پیش» و کتاب «التدقیق فی سیرالطریق» که با عنوان «سفرنامه سدیدالسلطنه»، «مشوّش نامه» شامل اشعار شاعران معاصر خطۀ فارس، دو مجموعه «النوادر و الظرائف» شامل گردآوری و منتخبی از اشعار محلی مردم جنوب، «المناص فی احوال الغوص و الغواص» درباره صید مروارید و روش‌های سنتی و اصطلاحات تخصصی این حوزه چاپ و منتشر شده اند.
همچنین برخی از مهم ترین مقاله ها و رساله های سدیدالسلطنه شامل احوال لنگه، اوزان چو (درباره خرید و فروش مروارید و اصطلاحات آن)، لغات لاری، اصطلاحات کشتی، تجارت خانه های بوشهر، تعلیق بر خوارج و ... می باشد. سديد در نوشته ها و پژوهش هاي پرشمار خود، به شيوه ايي علمي و نقادانه به شرح رويدادها و واقعيت هاي موجود در همة ابعاد طبيعي، جغرافيايي و انساني خليج فارس پرداخته است. وي در اين زمينه، تمامي وجوه مشترک فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي شهرها و آبادي هاي شمالي و جنوبي خليج فارس را مورد مطالعه قرار داده است.
افزون بر اين نگاه جامع، سديدالسلطنه برخلاف اينکه دولتمردي قاجاري بود، براي تاريخ نگاري اين منطقه، تنها به وقايع نگاري و گزارش نويسي اکتفا نکرده است. او برخلاف منشيان و تاريخ نويسان حقوق بگير درباري حکومت هاي پيشين و سلف خود، به تشريح و توصيف دقيق و تجزيه و تحليل علمي و نتيجه گيري از اين رخدادها نيز دست زده است. اين مورخ، با لحاظ تمامي اصول و روش هاي تاريخ نويسي مدرن و با نگرشي متفاوت و با خردورزي و ذهن جستجوگر خود براي نخستين بار به نگارش تاريخ نوين خليج فارس همت گماشته است.
سدیدالسلطنه به زبانی ساده و علمی با به کارگیری نثری ساده و غیرمتکلف که ویژگی تاریخ‌نگاری جدید ایران در عصر مشروطه بود، به تمامی وجوه تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی شهرها و آبادی های شمالی و جنوبی خلیج فارس می پرداخت. بکارگیری اسناد و منابع معتبر و مستند ساختن کلام و گفتار خود به متون تاریخی از ویژگی‌های کار علمی اوست و توجه به مسایل اجتماعی و نوشتن تاریخ طبقات فرودست، کارهای او را به نوعی تاریخ نویسی اجتماعی با عطف نظر به طبقات پایین تبدیل ساخته است.
کتاب «التدقیق فی سیر الطریق» که با نام «سفرنامه سدیدالسلطنه» در این کتاب انتشار یافته است، مجموعه‌ای از تحقیق در احوال شهرها و راه‌ها و ارزاق عمومی و نرخ‌ها و خصوصیات اجتماعی مردان دوره قاجاری و وقایع تاریخی و شرح ملاقات‌های رجال دوره قاجاری و اوایل دوره پهلوی، کیفیت اداره شهرهای شیراز و اصفهان و قم و تهران و مشهد و کربلا و امثال آن، زیارتگاه‌ها، مقابر، سنگ قبرها، الواح و ثبت کتیبه‌ها و لوحه‌ها و امثال آنهاست.
از آنجا که بسیار با ذکاوت، کنجکاو و مطلع و بصیر و کتابخواه بوده، در بسیاری از مسائل و موارد به بحث عالمانه تاریخی و ثبت نوشته‌ها و ملاقات شعرا و شرح احوال رجال علم و ادب که آنها را می‌دیده و کتاب‌هایی که می‌خوانده، پرداخته است. توجهی شگفت‌انگیز به ثبت و ضبط کتبیه‌ها، دیدن آثار تاریخی، بقاع و قلعه‌ها و کاروانسراها داشته و همه جا به مؤلفین قبلی یا نوشته‌های دیگری که خوانده بوده، استناد یا انتقاد کرده است.
سدیدالسلطنه قبل از چاپ کتاب «صید مروارید» خود در سال ۱۳۰۸، آن کتاب را در سال ۱۳۰۶ به نشریه‌ی «تقدم» سپرد؛ این نشریه به سردبیری «احمد» و «عبدالرحمن فرامرزی» اداره می‌شد. برادران «فرامرزی» در مورد ژرفانگری، دقت، تیزبینی و احاطه‌ی «سدیدالسلطنه» بر موضوعی که درباره‌ی آن دست به تحقیق زده بود، چنین نوشته اند:
«اخیراً جناب آقای «میرزا علی‌محمد(محمدعلی)خان سدید (سدیدالسلطنه سابق)، مقیم بندر بوشهر، رساله بسیار نفیسی به‌نام «المناص فی احوال الغوص و الغواص» تألیف کرده و تحقیقاتی راجع به مروارید کرده اند که می توان گفت تاکنون چنین مجموعه ای در این موضوع تألیف نشده است؛ این رساله به قدری دارای اطلاعات دقیق و عمیق است که خود ما که سال ها در بحرین که مرکز صید مروارید است زیسته، و شب و روز با اشخاصی که مباشر این کار هستند و مباشر بوده ایم، نشنیده ایم. راستی که «سدیدالسلطنه» یکی از اشخاص ذی قیمت است که متأسفانه قدر او مجهول است»
وی در کتاب «بندرعباس و خلیج فارس» خود از قدیمی‌ترین مطالب و گزارش پیشینیان در مورد خلیج فارس تا تحقیقات معاصران خویش را مورد استناد قرار داده و در این‌باره هم کتاب شناسی مفصلی ارائه کرده است تا کار پژوهشگران پسین خود را نیز هموار کند.
بیشتر یادداشت‌ها و نوشته‌های او حکایت از سوز و گداز وطن‌پرستی اش برای ایرانی ماندن خلیج فارس و نواحی آن می کند. به فرهنگ و تاریخ تمدن کهنسال نیاکان و پدران و قومیت ایرانی خود افتخار می‌کرده و همواره طرفدار و نگهبان مدنیت و فرهنگ ایرانی در تمامی آن نواحی بوده‌است.
محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه انسانی بلند طبع و لطیف و خوش سخن بوده‌است؛ گاهی شعر می‌گفته و سفره اش نیز بر دوستان و مهمانان گسترده بود و با وجود تعین و تملک و ثروت فراوانی که از پدر به ارث برده، خود در نهایت سادگی و در خدمت به مرز و بوم کوشا و گشاده دست و زحمت کش و مدافع ملیت ایرانی در خلیج فارس و دریای عمان بوده است و از طبقات ضعیف و ستمدیده و زحمت‌کش هم حمایت جدی می‌کرده است.
محمدعلی سدیدالسلطنه کبابی بعد از دوران بازنشستگی از کارهای دولتی در بندرعباس زندگی می کرد و در سال های پایانی عمر خود، کتابخانه خود را که شامل چند هزار جلد کتاب بود، وقف مدارس بندرعباس کرد. وی سرانجام در تاریخ ۱۴ مردادماه ۱۳۲۰ در بندرعباس درگذشت و در قبرستان قدیمی سیدکامل بندرعباس به خاک سپرده شد
گروه دانش دریا - محمد رحیمی - به دنبال تحقیقات تحریریه روزنامه دریایی اقتصادسرآمد درباره ژرف اندیشان حوزه دریا و پس از انتشار پرونده های نوروز دریا(نهم مرداد؛ آغاز سال جدید دریایی) و مقاله ابن ماجد کنگی که با استقبال چشم گیر مخاطبان قرار گرفت، شورای سیاستگذاری روزنامه دریایی اقتصادسرآمد تصمیم به ادامه مسیر سخت خدمت گذاری به تاریخ کشورمان گرفته است تا شاید با این تحرکات گوشه ای از خلاء پیش روی کشورمان در حوزه وسیع دریا و منافع ملی مان در خلیج فارس، دریای عمان و کاسپین پر شده و روحیه مطالبه گری مان در باره منافع ملی تقویت شود. به امید روزهای قشنگ برای سواحل زیبا اما بکر و دست نخورده سرزمین ایران.
آوازه خليج فارس در طي قرون متمادي
خلیج فارس در دوره‌های مختلف تاریخی، از نظر ژئوپولیتیکی، استراتژیکی، انرژی و تاریخ و تمدن پهنه آبی مهم و منحصر به فردی در جهان بوده است. در تاريخ ايران و سرزمين هاي مجاور خليج فارس نیز، این پهنه آبی همواره نقش مهم و حساسي داشته است. اولین اشاره به خلیج فارس در کتیبه های آشوریان با نام نارمرتو (narmarratu) يعني رود تلخ بوده است. این آبراه در عصر باستان و بویژه دوران حاکمیت عیلامیان در مدار توجه قرار گرفت اما مهم ترین مقطع رونق و شکوفایی اقتصاد و تجارت خلیج فارس دوران هخامنشیان در دوران سلطنت داریوش کبیر و پس از آن عصر ساسانیان است.
آوازه خليج فارس در طي قرون متمادي، اروپائيان را متوجه اين ناحيه كرد. پرتغال و به دنبال آن هلند و انگليس هر يك براي خود جاي پايي در اين آب هاي نيلگون بازكردند. انگليس مهم ترين آبراه براي حفظ هند را خليج فارس مي دانست. با كشف نفت در منطقه خليج فارس و درك اهميت آن در تحوالت نظامي و صنعتي، نگاه تمامي قدرت هاي استعماري بيشتر از پيش متوجه خليج فارس گشت.
نام تاریخی این پهنه آبی، همواره با نام‌های سرزمین ایران پیوند داشته و در زبان‌های گوناگون، ترجمه یا معادل «خلیج فارس، بحر فارس و دریای پارس» بوده‌است. بنابراین، این خلیج با هویت ملی ما پیوند خورده است و نقش برجسته ای در تکوین هویت ملی داشته است. اولين عنصر هويت، آگاهي است و دومين آن، علاقه مندي به مجموعه اي كه او به آن تعلق دارد. بنابراین، آگاهی و شناخت این عنصر هویت بخش ـ خلیج فارس ـ که از طریق ایجاد تعهد و تعلق ایرانیان به خود، به عاملي براي تقويت همسبتگي اجتماعي، انسجام فرهنگي، همگرايي ملـي، وحدت سرزمين، استقلال سياسي و اجماع داخلي تبديل شده است، یک ضرورت انکارناپذیر است.
توجه به مسائل خلیج فارس، از دوره افشاریه و زندیه و به ویژه اواخر دوره قاجار بیشتر شد و در نتیجه حجم آثار و تالیفات در این زمینه افزون گردید. علاوه بر اشاره نویسندگان و دانشمندان در اعصار مختلف به خلیج فارس در آثار خود مانند استرابون جغرافی دان نامور سده یکم قبل از میلاد یونانی، بطلیموس نقشه نگار، ریاضی دان و نویسنده قرن دوم میلادی، المقدسی در کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ابوریحان بیرونی فیلسوف بزرگ ایرانی در کتاب عظیم التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، ابن بلخی در کتاب فارسنامه، یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان، حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهه القلوب، ابن بطوطه در سفرنامه خود به نام تحفه النظار فی غرایب الامصار و غرائب الاسفار و ... و ثبت نام خلیج فارس در حدود ۳۰ اطلس تاریخی ، این پهنه مهم آبی جهان مورد توجه پژوهشگران معاصر ایرانی همچون سدیدالسلطنه کبابی بندر عباسی، دریادار غلامعلی بایندر و احمد اقتداری بوده و تألیفاتی متعددی از آن ها در این خصوص به جا مانده است.
محمد علی خان سدیدالسلطنه کبابی یکی از پرکارترین و تاثیرگذارترین آن هاست که حوزه اصلی مطالعات و تحقیقات خود را به شناخت اوضاع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خلیج فارس و مناطق همجوار آن معطوف کرده است.
میراث مکتوب محمدعلی سدیدالسلطنه در شمار نخستین آثار واقع گرایانه پژوهندگان ایرانی در زمینه تاریخ خلیج فارس به شمار می آید. در کتاب «بندرعباس و خلیج فارس» دلایل نگارش کتاب را برمی‌شمارد: «چنین گوید نگارنده، محمدعلی پور حاج احمدخان، چون کارگزاران دولت به درجه ای صرف نظر از بنادر و جزایر خلیج فارس کرده و ناحیه وسیعه را گویا خارج از خریطه (نقشه) ایران شمرده و دروازه جنوب ممالک خود را بدون محافظ و مراقب گذاشته و سبب آن همه تغافل (غفلت)، مبادعت(دوری) این حدود از مرکز به نظر آمد، این است که بر خود واجب یافتم، اطلاعات خود را در اصول آن دیار که خاص ایام مأموریت متعاقبه و اسفار متوالیه (سفرهای پی درپی) در آن نقاط است و آن ها را در نزد خود پریشان داشته ام، جمع و لباس تدوین پوشانیده و به نظر اولیاء امور رسانیده، شاید انتباه (آگاهی) یابند و بیدار شوند و توجه خود را بدین صوبه (استان) معطوف سازند و چون اهمیت بندرعباسی بیشتر از نقاط دیگر بود، ابتدا به نگارش حال آن دیار نمود. من الله توفیق و علیه تکلان. شروع آن در سنه ۱۳۲۴ قمری و در سال سی و چهارم زندگانیم است.»
محمدعلی‌خان مینابی بندرعباسی، ملقب به سدیدالسلطنه
محمدعلی‌خان مینابی بندرعباسی، ملقب به سدیدالسلطنه و متخلص به عاری و معروف به سدیدالسلطنه کبابی، شاعر، نویسنده و مورخ ایرانی در سال‌های آخر دوره قاجار و آغاز دوره پهلوی بود، که در سال ۱۲۹۱ هجری قمری (۱۲۵۳خورشیدی) ـ هنگامی که پدرش نمایندگی ایران در بغداد را بر عهده داشت ـ در بغداد به دنیا آمد و به سبب سکونتی که در بندرعباس و میناب داشته و به مناسبت آن‌که مادرش دختر شیخ محمد مینابی بوده، به بندرعباسی مشهور گشت. او در شهر میناب استان هرمزگان دارای ملک، باغ، خانه و مزرعه بوده و خانه ای هم در بندرعباس داشته که بقایای خانه بندرعباس، املاک، باغ‌ها، مزارع و خانه‌ی مسکونی او نیز در میناب باقیست.
وی از خاندان‌های دیوانسالار ایرانی جنوب بود؛ پدر «سدیدالسلطنه»، «حاج احمدخان سرتیپ کبابیِ بندرعباسی» است که مدت‌زمان طولانی کارگزاریِ دولت ایران را در بنادر و جزایر خلیج فارس داشته است. «حاج احمدخان» در یک خانواده‌ی شیرازی که در زمان «نادرشاه افشار» به مسقط رفته‌اند به دنیا آمده و جَد اعلای او (بنا به نوشته‌ی سدیدالسلطنه)، «محمدعلی‌خان افشار»، سردار «نادرشاه» و فاتح مسقط و عمان در روزگار «نادرشاه» بوده است.
سدیدالسلطنه در مدت ۷۱ سال عمر خود به امور دیوانی و دولتی، مسافرت‌های تحقیقی در مسایل مختلف خلیج‌فارس، به‌ویژه جغرافیای تاریخی بنادر و جزایر آن مشغول بود. وی در سمت های مختلفی چون فرماندهی در جنگ و فتح بندر لنگه و طرد محمد بن خلیفه، ریاست تذکره (گذرنامه) خلیج فارس، کفالت و کارگزاری بنادر، کاگزاری دولت روسیه در بندر لنگه، وکالت کنسول گری روسیه در بندرعباس و معاونت حکومت بنادر جنوب و حکومت بندر لنگه را برعهده داشته است.
از میان آثار متعدد سدیدالسلطنه که حوزۀ متنوعی از تاریخ، جغرافیا، تجارت و صید مروارید و شعر و ادبیات را شامل می‌شود، برخی از آثار وی به طور مستقیم به تاریخ و جغرافیای خلیج‌فارس پرداخته‌اند.
بخشی از آثار بازمانده سدیدالسلطنه توسط نوه دختریش هوشنگ ستایش به مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اهداء گردیده است. براساس گزارش زنده یاد ایرج افشار «مجموعه ای که آقای مهندس ستایش از طرف خاندان سدیدالسلطنه به کتابخانه اهداء فرموده اند، جمعاً از نود و پنج کتاب، رساله خطی و سه کتاب چاپی از آثار سدید و نود و دو قطعه نقشه های خارجی و ایرانی مربوط به ایران و قطعات فرمان و حکم، ابلاغ حقوق و نشان دولت های خارجی» بوده است.
برخی از آثار وی شامل «مفاتیح الادب فی تواریخ العرب- شقایق النعمان فی احوال مسقط و عمان» با عنوان فارسی «تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر»، «اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس» با عنوان فارسی «بندرعباس و خلیج‌فارس»، «مغاص اللئالی و مناراللیالی» با عنوان «سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج‌فارس و دریای عمان در صدسال پیش» و کتاب «التدقیق فی سیرالطریق» که با عنوان «سفرنامه سدیدالسلطنه»، «مشوّش نامه» شامل اشعار شاعران معاصر خطۀ فارس، دو مجموعه «النوادر و الظرائف» شامل گردآوری و منتخبی از اشعار محلی مردم جنوب، «المناص فی احوال الغوص و الغواص» درباره صید مروارید و روش‌های سنتی و اصطلاحات تخصصی این حوزه چاپ و منتشر شده اند.
همچنین برخی از مهم ترین مقاله ها و رساله های سدیدالسلطنه شامل احوال لنگه، اوزان چو (درباره خرید و فروش مروارید و اصطلاحات آن)، لغات لاری، اصطلاحات کشتی، تجارت خانه های بوشهر، تعلیق بر خوارج و ... می باشد. سديد در نوشته ها و پژوهش هاي پرشمار خود، به شيوه ايي علمي و نقادانه به شرح رويدادها و واقعيت هاي موجود در همة ابعاد طبيعي، جغرافيايي و انساني خليج فارس پرداخته است. وي در اين زمينه، تمامي وجوه مشترک فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي شهرها و آبادي هاي شمالي و جنوبي خليج فارس را مورد مطالعه قرار داده است.
افزون بر اين نگاه جامع، سديدالسلطنه برخلاف اينکه دولتمردي قاجاري بود، براي تاريخ نگاري اين منطقه، تنها به وقايع نگاري و گزارش نويسي اکتفا نکرده است. او برخلاف منشيان و تاريخ نويسان حقوق بگير درباري حکومت هاي پيشين و سلف خود، به تشريح و توصيف دقيق و تجزيه و تحليل علمي و نتيجه گيري از اين رخدادها نيز دست زده است. اين مورخ، با لحاظ تمامي اصول و روش هاي تاريخ نويسي مدرن و با نگرشي متفاوت و با خردورزي و ذهن جستجوگر خود براي نخستين بار به نگارش تاريخ نوين خليج فارس همت گماشته است.
سدیدالسلطنه به زبانی ساده و علمی با به کارگیری نثری ساده و غیرمتکلف که ویژگی تاریخ‌نگاری جدید ایران در عصر مشروطه بود، به تمامی وجوه تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی شهرها و آبادی های شمالی و جنوبی خلیج فارس می پرداخت. بکارگیری اسناد و منابع معتبر و مستند ساختن کلام و گفتار خود به متون تاریخی از ویژگی‌های کار علمی اوست و توجه به مسایل اجتماعی و نوشتن تاریخ طبقات فرودست، کارهای او را به نوعی تاریخ نویسی اجتماعی با عطف نظر به طبقات پایین تبدیل ساخته است.
کتاب «التدقیق فی سیر الطریق» که با نام «سفرنامه سدیدالسلطنه» در این کتاب انتشار یافته است، مجموعه‌ای از تحقیق در احوال شهرها و راه‌ها و ارزاق عمومی و نرخ‌ها و خصوصیات اجتماعی مردان دوره قاجاری و وقایع تاریخی و شرح ملاقات‌های رجال دوره قاجاری و اوایل دوره پهلوی، کیفیت اداره شهرهای شیراز و اصفهان و قم و تهران و مشهد و کربلا و امثال آن، زیارتگاه‌ها، مقابر، سنگ قبرها، الواح و ثبت کتیبه‌ها و لوحه‌ها و امثال آنهاست.
از آنجا که بسیار با ذکاوت، کنجکاو و مطلع و بصیر و کتابخواه بوده، در بسیاری از مسائل و موارد به بحث عالمانه تاریخی و ثبت نوشته‌ها و ملاقات شعرا و شرح احوال رجال علم و ادب که آنها را می‌دیده و کتاب‌هایی که می‌خوانده، پرداخته است. توجهی شگفت‌انگیز به ثبت و ضبط کتبیه‌ها، دیدن آثار تاریخی، بقاع و قلعه‌ها و کاروانسراها داشته و همه جا به مؤلفین قبلی یا نوشته‌های دیگری که خوانده بوده، استناد یا انتقاد کرده است.
سدیدالسلطنه قبل از چاپ کتاب «صید مروارید» خود در سال ۱۳۰۸، آن کتاب را در سال ۱۳۰۶ به نشریه‌ی «تقدم» سپرد؛ این نشریه به سردبیری «احمد» و «عبدالرحمن فرامرزی» اداره می‌شد. برادران «فرامرزی» در مورد ژرفانگری، دقت، تیزبینی و احاطه‌ی «سدیدالسلطنه» بر موضوعی که درباره‌ی آن دست به تحقیق زده بود، چنین نوشته اند:
«اخیراً جناب آقای «میرزا علی‌محمد(محمدعلی)خان سدید (سدیدالسلطنه سابق)، مقیم بندر بوشهر، رساله بسیار نفیسی به‌نام «المناص فی احوال الغوص و الغواص» تألیف کرده و تحقیقاتی راجع به مروارید کرده اند که می توان گفت تاکنون چنین مجموعه ای در این موضوع تألیف نشده است؛ این رساله به قدری دارای اطلاعات دقیق و عمیق است که خود ما که سال ها در بحرین که مرکز صید مروارید است زیسته، و شب و روز با اشخاصی که مباشر این کار هستند و مباشر بوده ایم، نشنیده ایم. راستی که «سدیدالسلطنه» یکی از اشخاص ذی قیمت است که متأسفانه قدر او مجهول است»
وی در کتاب «بندرعباس و خلیج فارس» خود از قدیمی‌ترین مطالب و گزارش پیشینیان در مورد خلیج فارس تا تحقیقات معاصران خویش را مورد استناد قرار داده و در این‌باره هم کتاب شناسی مفصلی ارائه کرده است تا کار پژوهشگران پسین خود را نیز هموار کند.
بیشتر یادداشت‌ها و نوشته‌های او حکایت از سوز و گداز وطن‌پرستی اش برای ایرانی ماندن خلیج فارس و نواحی آن می کند. به فرهنگ و تاریخ تمدن کهنسال نیاکان و پدران و قومیت ایرانی خود افتخار می‌کرده و همواره طرفدار و نگهبان مدنیت و فرهنگ ایرانی در تمامی آن نواحی بوده‌است.
محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه انسانی بلند طبع و لطیف و خوش سخن بوده‌است؛ گاهی شعر می‌گفته و سفره اش نیز بر دوستان و مهمانان گسترده بود و با وجود تعین و تملک و ثروت فراوانی که از پدر به ارث برده، خود در نهایت سادگی و در خدمت به مرز و بوم کوشا و گشاده دست و زحمت کش و مدافع ملیت ایرانی در خلیج فارس و دریای عمان بوده است و از طبقات ضعیف و ستمدیده و زحمت‌کش هم حمایت جدی می‌کرده است.
محمدعلی سدیدالسلطنه کبابی بعد از دوران بازنشستگی از کارهای دولتی در بندرعباس زندگی می کرد و در سال های پایانی عمر خود، کتابخانه خود را که شامل چند هزار جلد کتاب بود، وقف مدارس بندرعباس کرد. وی سرانجام در تاریخ ۱۴ مردادماه ۱۳۲۰ در بندرعباس درگذشت و در قبرستان قدیمی سیدکامل بندرعباس به خاک سپرده شد