گفت و گوی یک کارشناس اقتصادبین‌الملل با «اقتصادسرآمد»:
اقتصاد ایران تحت‌تأثیر انتظارات و احساسات
«اقتصاد رفتاری» راه‌حل بازار ارز ایران
گروه اقتصاد - سجاد محمدیان - تلاش تمامی سیستم‌های اقتصادی تولید محصولات و خدماتی است که بتواند نیازها و علایق مردم را مرتفع کند. بنابراین شاکله اصلی تمامی نظریه‌های اقتصادی بر شناخت فرآیند تصمیم‌سازی مردم استوار است. به‌دیگر بیان بنگاه‌های اقتصادی در تلاشند تا با ارائه محصولاتی سازگار با مطلوبیت مصرف‌کنندگان، تصمیم آنان را به سمت انتخاب محصول یا رفتاری خاص در بازار هدایت کنند. بنابراین جای تعجب نیست امروزه «اقتصاد رفتاری» به درجه‌ای از اهمیت رسیده که کارشناسان بخشی از عملکرد اقتصاد فعلی را به «اقتصاد رفتاری» نسبت می دهند. بر همین اساس علی مروی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی و فردوسی، در گفت‌وگو با خبرنگار «رمز تقتصاد» درباره تأثیر مباحث سیاسی بر بازار دلار و ارز بیان کرد: در ابتدا باید یک تقسیم‌بندی سیاسی درباره مباحث سیاسی داخل و خارج از کشور داشته باشیم؛ مباحث سیاسی داخلی مانند انتخابات ریاست جمهوری و تغییر دولت‌ها که با توجه به رویکردی که هر دولت دارد انتظارات مردم در عرصه بازار ارز متفاوت خواهد بود و در حوزه بین‌الملل نیز مثل انتخابات آمریکا حائز اهمیت است.
بخش دیگری که در تحولات سیاسی بازار ارز تأثیر دارد بر جنبه عرضه ارز یا دسترسی ما به منابع ارزی است که تفاوت ایجاد می‌کند؛ به ویژه در سیاست خارجی که ممکن است با تغییر برخی دولت‌ها در ایران و خارج، سطح دسترسی ما به منابع ارزی بیشتر یا کمتر شود.
بنابراین از دو جنبه داخلی و خارجی، تقاضای ارز که از انتظارات و عرضه ارز که از تحریم‌ها بدست می‌آید مسائل حوزه ارز و دلار تحت تاثیر مسائل سیاسی قرار می‌گیرد.
مروی درباره تأثیرپذیری بیشتر بازار دلار و ارز گفت: اینگونه نیست که بگوییم یکی بر دیگری برتری دارد؛ شدت یک موضوع در داخل و خارج و زمان‌بندی آن خیلی متفاوت است.
وی در ادامه بیان کرد:احتمال تغییر دولت آمریکا در تابستان 1403 خیلی بر بازار کشور ما تأثیر نخواهد داشت، اما در شرایطی که به انتخابات آمریکا نزدیک شویم، ممکن است موقعیت بازار اقتصادی در ایران با تغییراتی روبرو شود. بنابراین اینکه چه اتفاقی در خارج از کشور در چه زمانی رخ خواهد در مقابل آنچه که در داخل کشور است، حتماً وزن متفاوتی خواهد داشت.
مروی در ادامه بیان کرد:ما در داخل ایران به ارز به عنوان یک کالای ذخیره ارزش نگاه می‌کنیم که قابلیت نقد شوندگی دارد و بدون هزینه هم نقد شوندگی آن انجام می‌شود. البته نه در سطح صادرکننده که مجبور است در بازار مبادله رسمی ارز خود را تبدیل کند بلکه در سطح خرد و خانوار به همین علت خانواری که اندک پس‌اندازی دارد به جای اینکه آن را در سپرده بانکی یا بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری کند؛ مقداری دلار می‌خرد و در خانه می‌گذارد و از نوسانات دلار درآمد کسب می‌کند. وجود چنین دارایی در اقتصاد کشور سبب می‌شود تا هر شوک بیرونی، سیاست‌گذاری اقتصادی ما را در داخل نسبت به ارز تحت‌تأثیر قرار دهد؛ چرا که ارز در ایران از یک وسیله مبادله و پولی به یک جایگزین دارایی با نقد شوندگی بالا تبدیل شده است.
این کارشناس بازارسرمایه در ادامه بیان کرد: فارغ از بزرگ و کوچکی اتفاقات سیاسی، نسبت به یک دیگر چه در خارج و داخل کشور باید شرایط اقتصادی مناسب زندگی مردم شود. چراکه ارز در اقتصاد ایران یک داراریی با ریسک متوسط، نقدشوندگی بالا و هزینه مبادله‌ای کم در بین خانواده‌های ایرانی شناخته می.شود قدرت سیاست‌گذار داخلی برای مدیریت آن در برابر حوادث خارجی بسیار اندک است. بازار دلار و ارز ایران متاثر از انتظارات مردم است و مردم متناسب با اتفاقات و انتظارات جدید واکنش نشان می‌دهند.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل درباره اینکه آیا اقتصاد ایران سیاست زده است یا خیر؟ بیان کرد: اقتصاد ایران مؤلفه‌ای دارد که در دنیا نیز به آن دست یافته‌اند که به آن «اقتصاد رفتاری» می‌گویند؛ یعنی عموم مردم الزاماً انسان‌های عقلایی نیستند و مطابق رفتار عقلانی که در کتاب‌ها تعریف شده است، عمل نمی‌کنند و بازارها شرایطی که در کتاب‌ها تعریف شده را ندارند؛ بنابراین ما با مجموعه‌ای از اقتصاد رفتاری مواجه‌ایم که در آن دیگر الزاماً اصول علم اقتصاد عمل نمی‌کند بلکه بر اساس فرهنگ، آداب و سنت‌هایمان فارغ از اینکه سیاست و اقتصاد ما چگونه پیش می‌رود، در رفتار فردی و گروهی خود کاملاً سنتی عمل می‌کنیم.
متأسفانه بسیاری از سیاست‌گذاران، اندیشمندان و اساتید اقتصادی، تحلیل‌های اقتصادی خود را به شکل دانشگاهی سنتی یعنی براساس پارامترها، مدل‌ها و خروجی اقتصادی ارائه می‌دهند. اما اگر براساس پارامترهای «اقتصاد رفتاری» نگاه کنیم؛ شاید خیلی هم بهت زده نباشیم و بازارها غیرقابل پیش‌بینی نباشد.
باید بپذریم که بخش توده‌وار اقتصاد ایران بیشتر از آنکه تحت‌تأثیر اخبار و اطلاعات باشد، تحت‌تأثیر انتظارات و احساسات است.
امیدوارم مسئولین جدید در زاویه نگاه خود به اقتصاد مقداری هم به موضوع «اقتصاد رفتاری» که یک حوزه بین‌المللی است و مدل و سنجش دارد، توجه کنند و بر این مبنا سیاست‌گذاری کنند و مطمئن باشند که با توجه به آن خروجی مطلوب‌تری را در بازار ارز خواهیم گرفت.
گروه اقتصاد - سجاد محمدیان - تلاش تمامی سیستم‌های اقتصادی تولید محصولات و خدماتی است که بتواند نیازها و علایق مردم را مرتفع کند. بنابراین شاکله اصلی تمامی نظریه‌های اقتصادی بر شناخت فرآیند تصمیم‌سازی مردم استوار است. به‌دیگر بیان بنگاه‌های اقتصادی در تلاشند تا با ارائه محصولاتی سازگار با مطلوبیت مصرف‌کنندگان، تصمیم آنان را به سمت انتخاب محصول یا رفتاری خاص در بازار هدایت کنند. بنابراین جای تعجب نیست امروزه «اقتصاد رفتاری» به درجه‌ای از اهمیت رسیده که کارشناسان بخشی از عملکرد اقتصاد فعلی را به «اقتصاد رفتاری» نسبت می دهند. بر همین اساس علی مروی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی و فردوسی، در گفت‌وگو با خبرنگار «رمز تقتصاد» درباره تأثیر مباحث سیاسی بر بازار دلار و ارز بیان کرد: در ابتدا باید یک تقسیم‌بندی سیاسی درباره مباحث سیاسی داخل و خارج از کشور داشته باشیم؛ مباحث سیاسی داخلی مانند انتخابات ریاست جمهوری و تغییر دولت‌ها که با توجه به رویکردی که هر دولت دارد انتظارات مردم در عرصه بازار ارز متفاوت خواهد بود و در حوزه بین‌الملل نیز مثل انتخابات آمریکا حائز اهمیت است.
بخش دیگری که در تحولات سیاسی بازار ارز تأثیر دارد بر جنبه عرضه ارز یا دسترسی ما به منابع ارزی است که تفاوت ایجاد می‌کند؛ به ویژه در سیاست خارجی که ممکن است با تغییر برخی دولت‌ها در ایران و خارج، سطح دسترسی ما به منابع ارزی بیشتر یا کمتر شود.
بنابراین از دو جنبه داخلی و خارجی، تقاضای ارز که از انتظارات و عرضه ارز که از تحریم‌ها بدست می‌آید مسائل حوزه ارز و دلار تحت تاثیر مسائل سیاسی قرار می‌گیرد.
مروی درباره تأثیرپذیری بیشتر بازار دلار و ارز گفت: اینگونه نیست که بگوییم یکی بر دیگری برتری دارد؛ شدت یک موضوع در داخل و خارج و زمان‌بندی آن خیلی متفاوت است.
وی در ادامه بیان کرد:احتمال تغییر دولت آمریکا در تابستان 1403 خیلی بر بازار کشور ما تأثیر نخواهد داشت، اما در شرایطی که به انتخابات آمریکا نزدیک شویم، ممکن است موقعیت بازار اقتصادی در ایران با تغییراتی روبرو شود. بنابراین اینکه چه اتفاقی در خارج از کشور در چه زمانی رخ خواهد در مقابل آنچه که در داخل کشور است، حتماً وزن متفاوتی خواهد داشت.
مروی در ادامه بیان کرد:ما در داخل ایران به ارز به عنوان یک کالای ذخیره ارزش نگاه می‌کنیم که قابلیت نقد شوندگی دارد و بدون هزینه هم نقد شوندگی آن انجام می‌شود. البته نه در سطح صادرکننده که مجبور است در بازار مبادله رسمی ارز خود را تبدیل کند بلکه در سطح خرد و خانوار به همین علت خانواری که اندک پس‌اندازی دارد به جای اینکه آن را در سپرده بانکی یا بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری کند؛ مقداری دلار می‌خرد و در خانه می‌گذارد و از نوسانات دلار درآمد کسب می‌کند. وجود چنین دارایی در اقتصاد کشور سبب می‌شود تا هر شوک بیرونی، سیاست‌گذاری اقتصادی ما را در داخل نسبت به ارز تحت‌تأثیر قرار دهد؛ چرا که ارز در ایران از یک وسیله مبادله و پولی به یک جایگزین دارایی با نقد شوندگی بالا تبدیل شده است.
این کارشناس بازارسرمایه در ادامه بیان کرد: فارغ از بزرگ و کوچکی اتفاقات سیاسی، نسبت به یک دیگر چه در خارج و داخل کشور باید شرایط اقتصادی مناسب زندگی مردم شود. چراکه ارز در اقتصاد ایران یک داراریی با ریسک متوسط، نقدشوندگی بالا و هزینه مبادله‌ای کم در بین خانواده‌های ایرانی شناخته می.شود قدرت سیاست‌گذار داخلی برای مدیریت آن در برابر حوادث خارجی بسیار اندک است. بازار دلار و ارز ایران متاثر از انتظارات مردم است و مردم متناسب با اتفاقات و انتظارات جدید واکنش نشان می‌دهند.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل درباره اینکه آیا اقتصاد ایران سیاست زده است یا خیر؟ بیان کرد: اقتصاد ایران مؤلفه‌ای دارد که در دنیا نیز به آن دست یافته‌اند که به آن «اقتصاد رفتاری» می‌گویند؛ یعنی عموم مردم الزاماً انسان‌های عقلایی نیستند و مطابق رفتار عقلانی که در کتاب‌ها تعریف شده است، عمل نمی‌کنند و بازارها شرایطی که در کتاب‌ها تعریف شده را ندارند؛ بنابراین ما با مجموعه‌ای از اقتصاد رفتاری مواجه‌ایم که در آن دیگر الزاماً اصول علم اقتصاد عمل نمی‌کند بلکه بر اساس فرهنگ، آداب و سنت‌هایمان فارغ از اینکه سیاست و اقتصاد ما چگونه پیش می‌رود، در رفتار فردی و گروهی خود کاملاً سنتی عمل می‌کنیم.
متأسفانه بسیاری از سیاست‌گذاران، اندیشمندان و اساتید اقتصادی، تحلیل‌های اقتصادی خود را به شکل دانشگاهی سنتی یعنی براساس پارامترها، مدل‌ها و خروجی اقتصادی ارائه می‌دهند. اما اگر براساس پارامترهای «اقتصاد رفتاری» نگاه کنیم؛ شاید خیلی هم بهت زده نباشیم و بازارها غیرقابل پیش‌بینی نباشد.
باید بپذریم که بخش توده‌وار اقتصاد ایران بیشتر از آنکه تحت‌تأثیر اخبار و اطلاعات باشد، تحت‌تأثیر انتظارات و احساسات است.
امیدوارم مسئولین جدید در زاویه نگاه خود به اقتصاد مقداری هم به موضوع «اقتصاد رفتاری» که یک حوزه بین‌المللی است و مدل و سنجش دارد، توجه کنند و بر این مبنا سیاست‌گذاری کنند و مطمئن باشند که با توجه به آن خروجی مطلوب‌تری را در بازار ارز خواهیم گرفت.