بررسي« روزنامه دریایی سرآمد» از«نارسايي و ناهماهنگي» در سوخت رساني به كشتي‌ها در ايران
چالش‌هاي صنعت سوخت‌رساني دريايي ایران چیست؟
گروه نفت و انرژی - مریم رسولی - با افزايش مصرف سوخت هاي فسيلي در جهان، منطقه خاورميانه به يكي از مناطق مهم و كليدي براي تأمين انرژي در جهان تبديل شده است و سالانه هزاران كشتي اقيانوس پيما وارد خليج فارس مي‌شوند و اين مسئله، منطقه خليج فارس را به يكي از پر ترددترين مناطق دريايي جهان تبديل نموده است. اين حجم بالاي تردد، ارائه خدمات به كشتي هاي عبوري را به يكي از مهم ترين زمينه هاي ارزآوري و اشتغال زایي صنايع دريايي تبديل ساخته و ايران با توجه به موقعيت جغرافيايي ويژه در منطقه استراتژيك خليج فارس مي تواند سهم زيادي از اين منافع را نصيب خود كند. زيرا مرزهاي طولاني مشترك آبي با كشورهاي خليج فارس، فاصله كوتاه بنادر و جزاير جنوبي كشور با خطوط دريايي، گذر اجباري كليه كشتي هاي ورودي خليج فارس به مقصد كشورهاي منطقه از سواحل جنوبي كشور، ايران را در شرايط برتري نسبت به كشورهاي حوزه خليج فارس قرارداده است.
به گزارش روزنامه دریایی سرآمد، مریم رسولی - كارشناس محيط زيست دريايي، سازمان بنادر و دريانوردي در این باره نوشت:
فاصله كوتاه بنادر ايران تا آبراه هاي بين المللي منطقه و بخصوص تنگه هرمز، اين جذابيت را براي كشتي هاي عبوري فراهم مي كند كه بدون تغيير مسير با قدرت مانور مناسب سوخت مورد نياز خود را در شمال خليج فارس دريافت و به سفر دريايي خود ادامه دهند. در منطقه خليج فارس هم به عنوان يكي از مناطق استراتژيك مورد توجه در دنيا،رقابت شديدي بر اجراي عمليات سوخت رساني به كشتي ها بر قرار است. سوخت رساني بخشي اساسي و حياتي از زندگي ماست.از آنجا كه در حدود 70درصد تجارت جهاني از طريق حمل و نقل دريايي صورت مي‌گيرد. كيفيت،قيمت،سهولت و ايمني كار با سوخت مورد استفاده در موتور هزاران كشتي عبوري از آب‌ها، امري فوق العاده با اهميت است. با اين وجود صنعت سوخت‌رساني امكان پويايي قابل توجهي دارد. اين صنعت محدوده وسيعي از فعاليت‌ها و فهرستي طويل از نظام و قواعد كه شامل حال تعداد گسترده اي از ايفا كنندگان نقش در تمام بنادر دنيا مي‌شود را در بر مي گيرد. همچنين تغييرات غيرقابل پيش بيني بازارهاي انرژي جهاني،نامطئن بودن توسعه هاي سياسي و اجتناب پذير بودن پيشرفت‌هاي تكنيكي را بايد به پيچيدگي هاي قواعد محلي،ملي،منطقه اي و بين المللي اضافه كرد كه تصوير كلي را پيچيده‌تر مي‌كند.
كشور ما،علي‌رغم وجود منابع عظيم نفتي و توليد و صدور گسترده فرآورده هاي آن و نيز قرار گرفتن در مسير اصلي عبور و مرور بين‌المللي كشتي‌ها از طريق مرزهاي آبي كشور، تاكنون توجه كافي به اين صنعت مبذول نداشته و لذا قادر به ايجاد سيستمي منظم براي بانكرينگ نبوده است كه از دلايل عمده آن مي‌توان عدم وجود برنامه‌ريزي هاي الزم و در اختيار نداشتن تاسيسات جانبي و زيرساختي را نام برد. بنابراين ضروري است كه براي پيشگيري از فرصت‌سوزي و از دست رفتن اين موقعيت بسيار مناسب براي درآمدزايي و كسب اعتبار جهاني،گام‌هاي موثر برداشته شود.
بررسي چالش‌هاي پيش روي صنعت دريايي بانکرینگ
امروزه صنعت سوخت‌رساني به كشتي‌ها در بسياري از كشورها به عنوان يك منبع درآمد تلقي مي‌شود و اين در حالي است كه برخي از آن‌ها حتي منابع نفتي نيز ندارند و سوخت را از كشورهاي ديگر تامين مي‌كنند. تجربه كشورهاي حاشيه خليج فارس نشان مي‌دهد، توسعه خدمات سوخت‌رساني به كشتي‌ها در بنادر جنوبي ايران مي‌تواند سالانه چندين ميليارد دلار درآمد نصيب كشوركند، اما متاسفانه هنوز از اين ظرفيت به دليل عدم نگرش صحيح به مقوله سوخت‌رساني و نقص در قوانين اجرايي به خوبي استفاده نمي شود و به همين دليل است كه بحث سوخت رساني به كشتي ها در ايران مدت ها است كه با چالش،نارسايي و ناهماهنگي روبه رو است.
بانكرينگ،اصطلاحي است كه براي عمليات سوخت رساني به كشتي ها در دريا به‌كار مي رود ويا به عبارتي خرده فروشي فرآورده هاي سنگين پالايشي(نفت كوره) براي سوخت كشتي‌ها است.البته بانكرينگ اينك به يك صنعت تبديل شده است كه در كنار تحويل سوخت خدمات گسترده ديگري نيز به كشتي ها ارائه مي گردد.
بندر فجيره بعد از سنگاپور، بزرگترين مركز بانكرينگ جهان مي‌باشد كه سالانه سهم بالایی از سوخت رساني منطقه را به خود اختصاص داده است و پروژه هايي براي افزايش ظرفيت ذخيره سازي سوخت و همچنين بالا بردن توان پهلوگيري كشتي هايي با ظرفيت بالاتر نيز در اين بندر در حال اجرا مي باشد.
با توجه به ظرفيت هاي موجود در ايران و افزايش ميزان تقاضاي نفت كوره بانكرينگ در خليج فارس و درياي عمان بایستی در آينده نزدیک با كمك بخش خصوصي فعاليت در زمينه سوخت رساني و خدمات جانبي به كشتي ها را در كليه بنادر جنوبي كشور توسعه دهد. به منظور توسعه صنعت بانكرينگ در كشور ضمن شناسايي و معرفي شركت هاي جديد و فعال در اين حوزه، فروش نفت كوره و نفت گاز، بانكرينگ به تناژ بالایی می‌رسد. صنعت سوخت رساني نياز به سوخت براي شناورهاي تجاري و غير تجاري از نيازهاي اساسي و با اهميت صنعت دريانوردي است.با توجه به سهم 72 درصدي هزينه هاي مربوط به سوخت مصرفي از هزينه هاي کل راهبري شناورها،اين موضوع از نکات غير قابل چشم پوشي اين صنعت مي باشد. در فرايند بانکرينگ در حالت کلي علاوه بر کار سوخت رساني به کشتي ها برخي خدمات ديگر نيز ارائه مي شود.
مروری بر مشتقات صنعت بانکرينگ
تامين آذوقه چند ماهه کارکنان کشتي - انجام تعميرات مورد نياز دستگاه‌ها و ماشين آلات که نيازمند يک كارگاه مناسب و چند تعميرکار مجرب و ابزارآلات مربوط است - تحويل قطعات يدکي ارسالي از طرف مالک به نزديک‌ترين بندري که کشتي در حوالي آن بندر لنگر انداخته است - تامين دارو، وسايل پزشکي و درماني براي کارکنان کشتي و تحويل آن‌ها در لنگرگاه - تامين روغن موتور مورد نياز کشتي‌ها - تامين رنگ مورد نياز براي انجام رنگ آميزي در طول سفر توسط کارکنان مربوطه - تامين آب مورد نياز کشتي در صورتي که آب شيرين کن آن‌ها دچار مشکل شده باشد - تامين ابزار آلات و ملزومات و ساير وسايل مورد نياز.
بنابراين فرصت مناسبي براي كسب درآمد از طريق سوخت رساني،فروش آب و غذا و تعميرات كشتي و ساير خدمات وجود دارد. ايران، مركز 40 درصد ذخاير نفت و گاز جهان قرار گرفته است. در جنوب كشور عمده ترين كشورهاي توليد كننده نفت جهان و در شمال حوزه هاي نفتي درياي خزر و كشورهاي ساحلي روسيه، قزاقستان، تركمنستان و آذربايجان قرار دارند. بنابراين ايران از ديدگاه مبادالت كالايي و انرژي به منزله مهمترين گلوگاه منطقه براي انتقال انرژي و توسعه تجارت منطقه اي و بين الملي به شمار مي‌آيد. سوخت مصرفي کشتي‌ها سوخت مورد استفاده در کشتي‌هاي تجاري بر اساس استانداردهاي مختلفي رده بندي مي‌گردد.
مهمترين راهكارهای موثر ايران در صنعت بانكرينگ
سرمايه گذاري مشترك دراز مدت با شركت‌هاي خارجي فعال در اين زمينه - مذاكره براي سرمايه گذاري مشترك و دراز مدت براي بانكرينگ سوخت مايع توليدي ايران و كشورهاي آسياي ميانه در حال حاضر شركت های خارجی در سرمايه‌گذاري‌ها و عمليات بانكرينگ بندر فجيره وجود دارد( تشكيل كنسرسيوم شركت‌هاي بانكركننده و استفاده از هم افزايي جهت استفاده بهينه از كليه ظرفيت هاي اين صنعت - امكان تامين خدمات جانبي بانكرينگ)از قبيل خدمات درماني، فوريت هاي پزشكي، محل اقامت، تعميرات جزئي و كلي كشتي، تامين مواد غذايي، ايجاد تاسيسات آب شيرين كن، پروازهاي منظم هوايي براي تعويض خدمه، تامين لوازم يدكي و ارائه خدمات مختلف بانكي از ارگان هاي ذيربط دولتي وجود داشته باشد.
افزايش زير ساخت‌هاي لازم و خدمات جانبي كشتيراني در مراكز بانكرينگ در طول ساحل خليج فارس و درياي عمان به‌ويژه مراكز پرترددي مانند جنوب جزيره قشم - بازاريابي و اطلاع رساني مناسب، به اين منظور مي توان علاوه بر استفاده از نشريات و وب سايت هاي مختلف، با برگزاري همايش هاي بين المللي قابليت و ظرفيت هاي موجود براي صنعت بانكرينگ را معرفي نمود. لازم به ذكر است همه ساله همايش‌هاي بين المللي معتبري توسط امارات و سنگاپور به اين منظور برگزار مي گردد. - معافيت هاي مالياتي موقت براي شركت هاي خصوصي فعال در اين زمينه جهت بالا بردن قدرت رقابت و همچنين افزايش انگيزه ورود به بخش خصوصي به اين صنعت - فراهم كردن سيستم هاي پشتيباني بانكي براي فروش اعتباري - انواع سوخت مورد نياز صنعت بانكرينگ با قيمت مناسب و قابل رقابت با بندر فجيره در قالب قراردادهاي بلند مدت از سوي شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران جهت ايجاد ثبات در سوخت رساني و تشويق به ايجاد سرمايه‌گذاري جديد - تسهيل و بازنگري شرايط گشايش اعتبار اسنادي داخلي در بخشنامه اخير بانك مركزي در مواردي كه ذينفع اعتبار بخش دولتي است - با توجه به شرايط پيچيده و پرهزينه گشايش اعتبار اسنادي طبق بخشنامه جديد بانك مركزي مشاركت هاي بانكرينگ جهت حفظ سهم خود در بازار منطقه علاوه بر پرداخت از طريق اعتبار اسنادي،امكان استفاده از روش هاي ديگري نيز جهت خريد فرآورده از شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران داشته باشد.
بنابراین بایستی با بازنگري در مقررات و فرايندهاي گمركي و بندري با لحاظ كردن شرايط روز و در راستاي توسعه صنعت نفت و همچنین
با صدور مجوزهاي لازم از سوي ارگان‌هاي مختلف دولتي ذي ربط براي ساخت و ساز تاسيسات مورد نياز در بنادر، امكان اختلاط فرآورده ها در تاسيسات خشكي و توليد فرآورده مورد نياز جهت بانكرينگ فراهم و تسهيل شود.
از آنجا كه در شرايط فعلي،امكان دسترسي شركت هاي ايراني به بازارهاي پولي منطقه جهت تامين ماالي نيازهاي سرمايه گذاري در بخش‌هاي زيرساختي صنعت بانكرينگ مخازن ذخيره سازي،اسكله و خطوط لوله و ساماندهي ناوگان شناورهاي سوخت رسان در بنادر كشور وجود ندارد، جهت سرمايه گذاري در زيرساخت‌هاي اين صنعت و امكان رقابات با بنادر مشابه در منطقه از قبيل بنادر فجيره، تدابيري از سوي دولت اتخاذ گردد تا امكان دريافت تسهيلات مالي ارزان قيمت از سيستم بانكي ميسر شود.
به گزارش روزنامه دریایی سرآمد، مریم رسولی - كارشناس محيط زيست دريايي، سازمان بنادر و دريانوردي در این باره نوشت:
فاصله كوتاه بنادر ايران تا آبراه هاي بين المللي منطقه و بخصوص تنگه هرمز، اين جذابيت را براي كشتي هاي عبوري فراهم مي كند كه بدون تغيير مسير با قدرت مانور مناسب سوخت مورد نياز خود را در شمال خليج فارس دريافت و به سفر دريايي خود ادامه دهند. در منطقه خليج فارس هم به عنوان يكي از مناطق استراتژيك مورد توجه در دنيا،رقابت شديدي بر اجراي عمليات سوخت رساني به كشتي ها بر قرار است. سوخت رساني بخشي اساسي و حياتي از زندگي ماست.از آنجا كه در حدود 70درصد تجارت جهاني از طريق حمل و نقل دريايي صورت مي‌گيرد. كيفيت،قيمت،سهولت و ايمني كار با سوخت مورد استفاده در موتور هزاران كشتي عبوري از آب‌ها، امري فوق العاده با اهميت است. با اين وجود صنعت سوخت‌رساني امكان پويايي قابل توجهي دارد. اين صنعت محدوده وسيعي از فعاليت‌ها و فهرستي طويل از نظام و قواعد كه شامل حال تعداد گسترده اي از ايفا كنندگان نقش در تمام بنادر دنيا مي‌شود را در بر مي گيرد. همچنين تغييرات غيرقابل پيش بيني بازارهاي انرژي جهاني،نامطئن بودن توسعه هاي سياسي و اجتناب پذير بودن پيشرفت‌هاي تكنيكي را بايد به پيچيدگي هاي قواعد محلي،ملي،منطقه اي و بين المللي اضافه كرد كه تصوير كلي را پيچيده‌تر مي‌كند.
كشور ما،علي‌رغم وجود منابع عظيم نفتي و توليد و صدور گسترده فرآورده هاي آن و نيز قرار گرفتن در مسير اصلي عبور و مرور بين‌المللي كشتي‌ها از طريق مرزهاي آبي كشور، تاكنون توجه كافي به اين صنعت مبذول نداشته و لذا قادر به ايجاد سيستمي منظم براي بانكرينگ نبوده است كه از دلايل عمده آن مي‌توان عدم وجود برنامه‌ريزي هاي الزم و در اختيار نداشتن تاسيسات جانبي و زيرساختي را نام برد. بنابراين ضروري است كه براي پيشگيري از فرصت‌سوزي و از دست رفتن اين موقعيت بسيار مناسب براي درآمدزايي و كسب اعتبار جهاني،گام‌هاي موثر برداشته شود.
بررسي چالش‌هاي پيش روي صنعت دريايي بانکرینگ
امروزه صنعت سوخت‌رساني به كشتي‌ها در بسياري از كشورها به عنوان يك منبع درآمد تلقي مي‌شود و اين در حالي است كه برخي از آن‌ها حتي منابع نفتي نيز ندارند و سوخت را از كشورهاي ديگر تامين مي‌كنند. تجربه كشورهاي حاشيه خليج فارس نشان مي‌دهد، توسعه خدمات سوخت‌رساني به كشتي‌ها در بنادر جنوبي ايران مي‌تواند سالانه چندين ميليارد دلار درآمد نصيب كشوركند، اما متاسفانه هنوز از اين ظرفيت به دليل عدم نگرش صحيح به مقوله سوخت‌رساني و نقص در قوانين اجرايي به خوبي استفاده نمي شود و به همين دليل است كه بحث سوخت رساني به كشتي ها در ايران مدت ها است كه با چالش،نارسايي و ناهماهنگي روبه رو است.
بانكرينگ،اصطلاحي است كه براي عمليات سوخت رساني به كشتي ها در دريا به‌كار مي رود ويا به عبارتي خرده فروشي فرآورده هاي سنگين پالايشي(نفت كوره) براي سوخت كشتي‌ها است.البته بانكرينگ اينك به يك صنعت تبديل شده است كه در كنار تحويل سوخت خدمات گسترده ديگري نيز به كشتي ها ارائه مي گردد.
بندر فجيره بعد از سنگاپور، بزرگترين مركز بانكرينگ جهان مي‌باشد كه سالانه سهم بالایی از سوخت رساني منطقه را به خود اختصاص داده است و پروژه هايي براي افزايش ظرفيت ذخيره سازي سوخت و همچنين بالا بردن توان پهلوگيري كشتي هايي با ظرفيت بالاتر نيز در اين بندر در حال اجرا مي باشد.
با توجه به ظرفيت هاي موجود در ايران و افزايش ميزان تقاضاي نفت كوره بانكرينگ در خليج فارس و درياي عمان بایستی در آينده نزدیک با كمك بخش خصوصي فعاليت در زمينه سوخت رساني و خدمات جانبي به كشتي ها را در كليه بنادر جنوبي كشور توسعه دهد. به منظور توسعه صنعت بانكرينگ در كشور ضمن شناسايي و معرفي شركت هاي جديد و فعال در اين حوزه، فروش نفت كوره و نفت گاز، بانكرينگ به تناژ بالایی می‌رسد. صنعت سوخت رساني نياز به سوخت براي شناورهاي تجاري و غير تجاري از نيازهاي اساسي و با اهميت صنعت دريانوردي است.با توجه به سهم 72 درصدي هزينه هاي مربوط به سوخت مصرفي از هزينه هاي کل راهبري شناورها،اين موضوع از نکات غير قابل چشم پوشي اين صنعت مي باشد. در فرايند بانکرينگ در حالت کلي علاوه بر کار سوخت رساني به کشتي ها برخي خدمات ديگر نيز ارائه مي شود.
مروری بر مشتقات صنعت بانکرينگ
تامين آذوقه چند ماهه کارکنان کشتي - انجام تعميرات مورد نياز دستگاه‌ها و ماشين آلات که نيازمند يک كارگاه مناسب و چند تعميرکار مجرب و ابزارآلات مربوط است - تحويل قطعات يدکي ارسالي از طرف مالک به نزديک‌ترين بندري که کشتي در حوالي آن بندر لنگر انداخته است - تامين دارو، وسايل پزشکي و درماني براي کارکنان کشتي و تحويل آن‌ها در لنگرگاه - تامين روغن موتور مورد نياز کشتي‌ها - تامين رنگ مورد نياز براي انجام رنگ آميزي در طول سفر توسط کارکنان مربوطه - تامين آب مورد نياز کشتي در صورتي که آب شيرين کن آن‌ها دچار مشکل شده باشد - تامين ابزار آلات و ملزومات و ساير وسايل مورد نياز.
بنابراين فرصت مناسبي براي كسب درآمد از طريق سوخت رساني،فروش آب و غذا و تعميرات كشتي و ساير خدمات وجود دارد. ايران، مركز 40 درصد ذخاير نفت و گاز جهان قرار گرفته است. در جنوب كشور عمده ترين كشورهاي توليد كننده نفت جهان و در شمال حوزه هاي نفتي درياي خزر و كشورهاي ساحلي روسيه، قزاقستان، تركمنستان و آذربايجان قرار دارند. بنابراين ايران از ديدگاه مبادالت كالايي و انرژي به منزله مهمترين گلوگاه منطقه براي انتقال انرژي و توسعه تجارت منطقه اي و بين الملي به شمار مي‌آيد. سوخت مصرفي کشتي‌ها سوخت مورد استفاده در کشتي‌هاي تجاري بر اساس استانداردهاي مختلفي رده بندي مي‌گردد.
مهمترين راهكارهای موثر ايران در صنعت بانكرينگ
سرمايه گذاري مشترك دراز مدت با شركت‌هاي خارجي فعال در اين زمينه - مذاكره براي سرمايه گذاري مشترك و دراز مدت براي بانكرينگ سوخت مايع توليدي ايران و كشورهاي آسياي ميانه در حال حاضر شركت های خارجی در سرمايه‌گذاري‌ها و عمليات بانكرينگ بندر فجيره وجود دارد( تشكيل كنسرسيوم شركت‌هاي بانكركننده و استفاده از هم افزايي جهت استفاده بهينه از كليه ظرفيت هاي اين صنعت - امكان تامين خدمات جانبي بانكرينگ)از قبيل خدمات درماني، فوريت هاي پزشكي، محل اقامت، تعميرات جزئي و كلي كشتي، تامين مواد غذايي، ايجاد تاسيسات آب شيرين كن، پروازهاي منظم هوايي براي تعويض خدمه، تامين لوازم يدكي و ارائه خدمات مختلف بانكي از ارگان هاي ذيربط دولتي وجود داشته باشد.
افزايش زير ساخت‌هاي لازم و خدمات جانبي كشتيراني در مراكز بانكرينگ در طول ساحل خليج فارس و درياي عمان به‌ويژه مراكز پرترددي مانند جنوب جزيره قشم - بازاريابي و اطلاع رساني مناسب، به اين منظور مي توان علاوه بر استفاده از نشريات و وب سايت هاي مختلف، با برگزاري همايش هاي بين المللي قابليت و ظرفيت هاي موجود براي صنعت بانكرينگ را معرفي نمود. لازم به ذكر است همه ساله همايش‌هاي بين المللي معتبري توسط امارات و سنگاپور به اين منظور برگزار مي گردد. - معافيت هاي مالياتي موقت براي شركت هاي خصوصي فعال در اين زمينه جهت بالا بردن قدرت رقابت و همچنين افزايش انگيزه ورود به بخش خصوصي به اين صنعت - فراهم كردن سيستم هاي پشتيباني بانكي براي فروش اعتباري - انواع سوخت مورد نياز صنعت بانكرينگ با قيمت مناسب و قابل رقابت با بندر فجيره در قالب قراردادهاي بلند مدت از سوي شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران جهت ايجاد ثبات در سوخت رساني و تشويق به ايجاد سرمايه‌گذاري جديد - تسهيل و بازنگري شرايط گشايش اعتبار اسنادي داخلي در بخشنامه اخير بانك مركزي در مواردي كه ذينفع اعتبار بخش دولتي است - با توجه به شرايط پيچيده و پرهزينه گشايش اعتبار اسنادي طبق بخشنامه جديد بانك مركزي مشاركت هاي بانكرينگ جهت حفظ سهم خود در بازار منطقه علاوه بر پرداخت از طريق اعتبار اسنادي،امكان استفاده از روش هاي ديگري نيز جهت خريد فرآورده از شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران داشته باشد.
بنابراین بایستی با بازنگري در مقررات و فرايندهاي گمركي و بندري با لحاظ كردن شرايط روز و در راستاي توسعه صنعت نفت و همچنین
با صدور مجوزهاي لازم از سوي ارگان‌هاي مختلف دولتي ذي ربط براي ساخت و ساز تاسيسات مورد نياز در بنادر، امكان اختلاط فرآورده ها در تاسيسات خشكي و توليد فرآورده مورد نياز جهت بانكرينگ فراهم و تسهيل شود.
از آنجا كه در شرايط فعلي،امكان دسترسي شركت هاي ايراني به بازارهاي پولي منطقه جهت تامين ماالي نيازهاي سرمايه گذاري در بخش‌هاي زيرساختي صنعت بانكرينگ مخازن ذخيره سازي،اسكله و خطوط لوله و ساماندهي ناوگان شناورهاي سوخت رسان در بنادر كشور وجود ندارد، جهت سرمايه گذاري در زيرساخت‌هاي اين صنعت و امكان رقابات با بنادر مشابه در منطقه از قبيل بنادر فجيره، تدابيري از سوي دولت اتخاذ گردد تا امكان دريافت تسهيلات مالي ارزان قيمت از سيستم بانكي ميسر شود.