پژوهشگر وکارشناس ارشد بین المللی حوزه انرژی به«روزنامه دریایی سرآمد» نوشت:
چالش‌های پیش‌روی انرژی کشور
مدت‌هاست زنگ خطر ناترازی انرژی به صدا درآمده است
گروه انرژی - ناخدا نظام نجفی بیرگانی - مشکلات انرژی کشور شامل موارد و مباحث مختلف و متنوع می‌شود از نقص در زیرساخت‌های تولید و توزیع، نبودن الگوی مصرف بهینه در کشور و بدمصرف بودن جامعه تا عدم توسعه پالایشگاهها و پتروپالایشگاه ها وسایر ساختارهای تولید و مستهلک بودن یا قدیمی بودن ساختار آن‌ها وعدم بروزسازی واستفاده نکردن از تکنولوژی و فناوری های نوین و مدرن در ساختار تولید وتوزیع ، از عدم بهره وری بهینه از منابع تجدیدپذیر مثل خورشید، باد، کشند دریا و... تا استفاده از خودروها و وسائل پر مصرف وغیراستاندارد در کشور. ازعدم اجرای مقررات بهینه سازی مصرف در ساختمان‌ها و نظارت ناکافی در اجرای آن، کاهش تولید در برخی مخازن نفت وگاز به دلیل عمر بالا یا مشکلات دیگر، کاهش قابل توجه سرمایه گذاری در صنعت نفت وگاز و...به دلیل تحریم ها ومحدودیت های بین المللی سرمایه گذاری تا مشکلات زیست محیطی مانند آلودگی آب وهوا به‌علت استفاده نامناسب از فناوری های پالایش و...، ضعیف بودن صنعت حمل ونقل عمومی وعدم استفاده از خودروهای پاک هیبریدی و...، از تلفات بالای انرژی در زنجیره تولید، تبدیل، انتقال، توزیع تا مصرف ..، در ذیل به برخی موارد به مختصر اشاره می‌شود:
پرمصرف بودن و بد مصرفی انرژی در کشور
تنها در سال گذشته حدود ۳۰۰ میلیاردمتر مکعب گاز به ارزش ۹۶ میلیارد دلار و۳۳۰ میلیارد کیلووات ساعت برق به ارزش ۳۳ میلیارد دلارو دهها میلیارد دلار نفت گاز و بنزین و..مصرف کرده ایم که در مجموع ۱۸۰ میلیارد دلار ارزش انرژی هست که رقمی نجومی محسوب و اهمیت پرداختن به بحث انرژی را دو چندان می‌کند.
به ازای این مقدار نجومی انرژی مصرف شده تنها ۴۰ درصد GDp کشور ما، انرژی مصرفی ما هست و در عمل ناترازی مصرف انرژی در ازای رشد تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد یعنی خیلی کمتر از افزایش مصرف انرزی ،نرخ افزایش تولید را داشته‌ایم.
ایران چهارمین مصرف کننده گاز جهان و دوازدهمین مصرف کننده نفت جهان ودر مجموع ششمین مصرف کننده نفت و گاز جهان(هیدروکربن ها) هست که باید ششمین GDP جهان را داشته باشیم در حالی‌که اقتصاد بیست وپنجم جهان هستیم . تقاضای افزایش مصرف انرژی در کشور سالانه ۱۲ درصد هست در حالی‌که افزایش تولید ناخالص داخلی ما میانگین دو درصد بوده است.
معادل دو ونیم برابر جمعیت ۲۴۰ میلیونی پاکستان برق و بیشتر از مجموع ۲۸ کشور اتحادیه اروپا مصرف سرانه گاز داریم و در اوج مصرف سال ۱۴۰۲ ناترازی گاز را به حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسانده ایم. اگر همین طور پیش برویم تا سال ۱۴۱۰ میزان ناترازی گاز ما به ۵۵۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید و تا سال ۱۴۲۰ تولید گاز تنها یک سوم مصرف ما خواهد بود. بر مبنای آمار شرکت گاز، با وجود افزایش سالانه تولید گاز، ناترازی در این حوزه سالانه حداقل 10 میلیارد دلار به کشورخسارت وارد می‌کند.
در سال ۱۴۰۲ حدود پنج ونیم میلیارد لیتر بنزین وارد کشور کردیم یعنی معادل ۴ میلیارد دلار هزینه کردیم در حالی‌که جز سه رتبه اول جهانی دارنده نفت و گاز جهان هستیم و به فرموده مقام معظم رهبری کشوری که ذخایر عظیم نفت وگاز دارد چرا باید واردات بنزین داشته باشد .؟!
در حالی‌که اکثر کشورهای جهان با استفاده از تکنولوژی های روز میزان مصرف انرژی های فسیلی را کاهش می‌دهند ما جز معدود کشورهای دنیا هستیم که دائما و مستمرا شدت مصرف انرژی ما در حال افزایش هست.
دلایل مصرف بالای انرژی، ناترازی انرژی و راهکارها:
نبودن برنامه های کلان مناسب وکارشناسی وضعف در نظارت واجرای برنامه های فعلی و گذشته.
نقش وزارت نفت ونیرو در حکمرانی انرژی باید اصلاح و تقویت گردد و از بنگاه‌داری به حکمرانی تغییر یابد. نقش شورای عالی انرژی کشور بایستی پررنگ تر و موثرتر گردد. در حالی که در کشورهای پیشرو جهان حداقل برای سه تا چهار دهه آینده بخش انرژی برنامه‌ریزی می کنند و با جدیت برنامه‌ها را مرتبا اصلاح، اجرا و نظارت می‌کنند برنامه‌های ما در بخش انرژی موثر نبوده است.
هدررفت انرژی در زنجیره تولید تا توزیع :
بر مبنای آخرین ترازنامه انرژی کشور حدود ۲۰ درصد از حجم انرژی تولید شده در زنجیره تولید تا توزیع هدر می رود و سوخت می‌شود. حدودا ۱۵ درصد از گاز تولیدی در کشور یعنی معادل ۱۵۲ میلیون متر مکعب پیش از رسیدن به نیروگاه ها و مراکز تولیدی از بین می‌رود .۴۶ درصد از کل میزان هدررفت انرژی مربوط به برق هست و پس از آن گاز با ۳۴ درصد وهدررفت و نفت با 20 درصد در جایگاه سوم هست.
- خودروهای پرمصرف داخلی که دوبرابر مصرف جهانی سوخت می‌سوزانند.واین موضوع در کنار انحصاری بودن خودروسازی در کشور یکبار برای همیشه حل گردد.
-قاچاق سوخت به خارج از کشور که روزانه بالغ بر ده تا ۲۰ میلیون لیتر هست که مبلغی معادل ۴۰۰ میلیارد تومان در روز هست وباید با اجرای راهکارهای اثربخش در خصوصا توزیع سوخت، حل وممانعت گردد.
-وسایل غیر استاندارد پرمصرف گازی وبرقی:
در صنعت باید از تولید وسایل پرمصرف گازی وبرقی خودداری و جلوگیری گردد وبه تولید کننده ومصرف کننده تسهیلات مناسبی داده شود تا تجهیزات کم مصرف تولید کنند .به عنوان مثال اقدامات ساده ای چون تعویض بخاری های گازسوز گرید gوfبا گرید a، می‌تواند در فصول سرد سال روزانه صد میلیون متر مکعب از ناترازی گاز را جبران کند که رقم قابل توجهی هست وبه رفع ناترازی گاز کمک بزرگی می کند.
گروه انرژی - ناخدا نظام نجفی بیرگانی - مشکلات انرژی کشور شامل موارد و مباحث مختلف و متنوع می‌شود از نقص در زیرساخت‌های تولید و توزیع، نبودن الگوی مصرف بهینه در کشور و بدمصرف بودن جامعه تا عدم توسعه پالایشگاهها و پتروپالایشگاه ها وسایر ساختارهای تولید و مستهلک بودن یا قدیمی بودن ساختار آن‌ها وعدم بروزسازی واستفاده نکردن از تکنولوژی و فناوری های نوین و مدرن در ساختار تولید وتوزیع ، از عدم بهره وری بهینه از منابع تجدیدپذیر مثل خورشید، باد، کشند دریا و... تا استفاده از خودروها و وسائل پر مصرف وغیراستاندارد در کشور. ازعدم اجرای مقررات بهینه سازی مصرف در ساختمان‌ها و نظارت ناکافی در اجرای آن، کاهش تولید در برخی مخازن نفت وگاز به دلیل عمر بالا یا مشکلات دیگر، کاهش قابل توجه سرمایه گذاری در صنعت نفت وگاز و...به دلیل تحریم ها ومحدودیت های بین المللی سرمایه گذاری تا مشکلات زیست محیطی مانند آلودگی آب وهوا به‌علت استفاده نامناسب از فناوری های پالایش و...، ضعیف بودن صنعت حمل ونقل عمومی وعدم استفاده از خودروهای پاک هیبریدی و...، از تلفات بالای انرژی در زنجیره تولید، تبدیل، انتقال، توزیع تا مصرف ..، در ذیل به برخی موارد به مختصر اشاره می‌شود:
پرمصرف بودن و بد مصرفی انرژی در کشور
تنها در سال گذشته حدود ۳۰۰ میلیاردمتر مکعب گاز به ارزش ۹۶ میلیارد دلار و۳۳۰ میلیارد کیلووات ساعت برق به ارزش ۳۳ میلیارد دلارو دهها میلیارد دلار نفت گاز و بنزین و..مصرف کرده ایم که در مجموع ۱۸۰ میلیارد دلار ارزش انرژی هست که رقمی نجومی محسوب و اهمیت پرداختن به بحث انرژی را دو چندان می‌کند.
به ازای این مقدار نجومی انرژی مصرف شده تنها ۴۰ درصد GDp کشور ما، انرژی مصرفی ما هست و در عمل ناترازی مصرف انرژی در ازای رشد تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد یعنی خیلی کمتر از افزایش مصرف انرزی ،نرخ افزایش تولید را داشته‌ایم.
ایران چهارمین مصرف کننده گاز جهان و دوازدهمین مصرف کننده نفت جهان ودر مجموع ششمین مصرف کننده نفت و گاز جهان(هیدروکربن ها) هست که باید ششمین GDP جهان را داشته باشیم در حالی‌که اقتصاد بیست وپنجم جهان هستیم . تقاضای افزایش مصرف انرژی در کشور سالانه ۱۲ درصد هست در حالی‌که افزایش تولید ناخالص داخلی ما میانگین دو درصد بوده است.
معادل دو ونیم برابر جمعیت ۲۴۰ میلیونی پاکستان برق و بیشتر از مجموع ۲۸ کشور اتحادیه اروپا مصرف سرانه گاز داریم و در اوج مصرف سال ۱۴۰۲ ناترازی گاز را به حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسانده ایم. اگر همین طور پیش برویم تا سال ۱۴۱۰ میزان ناترازی گاز ما به ۵۵۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید و تا سال ۱۴۲۰ تولید گاز تنها یک سوم مصرف ما خواهد بود. بر مبنای آمار شرکت گاز، با وجود افزایش سالانه تولید گاز، ناترازی در این حوزه سالانه حداقل 10 میلیارد دلار به کشورخسارت وارد می‌کند.
در سال ۱۴۰۲ حدود پنج ونیم میلیارد لیتر بنزین وارد کشور کردیم یعنی معادل ۴ میلیارد دلار هزینه کردیم در حالی‌که جز سه رتبه اول جهانی دارنده نفت و گاز جهان هستیم و به فرموده مقام معظم رهبری کشوری که ذخایر عظیم نفت وگاز دارد چرا باید واردات بنزین داشته باشد .؟!
در حالی‌که اکثر کشورهای جهان با استفاده از تکنولوژی های روز میزان مصرف انرژی های فسیلی را کاهش می‌دهند ما جز معدود کشورهای دنیا هستیم که دائما و مستمرا شدت مصرف انرژی ما در حال افزایش هست.
دلایل مصرف بالای انرژی، ناترازی انرژی و راهکارها:
نبودن برنامه های کلان مناسب وکارشناسی وضعف در نظارت واجرای برنامه های فعلی و گذشته.
نقش وزارت نفت ونیرو در حکمرانی انرژی باید اصلاح و تقویت گردد و از بنگاه‌داری به حکمرانی تغییر یابد. نقش شورای عالی انرژی کشور بایستی پررنگ تر و موثرتر گردد. در حالی که در کشورهای پیشرو جهان حداقل برای سه تا چهار دهه آینده بخش انرژی برنامه‌ریزی می کنند و با جدیت برنامه‌ها را مرتبا اصلاح، اجرا و نظارت می‌کنند برنامه‌های ما در بخش انرژی موثر نبوده است.
هدررفت انرژی در زنجیره تولید تا توزیع :
بر مبنای آخرین ترازنامه انرژی کشور حدود ۲۰ درصد از حجم انرژی تولید شده در زنجیره تولید تا توزیع هدر می رود و سوخت می‌شود. حدودا ۱۵ درصد از گاز تولیدی در کشور یعنی معادل ۱۵۲ میلیون متر مکعب پیش از رسیدن به نیروگاه ها و مراکز تولیدی از بین می‌رود .۴۶ درصد از کل میزان هدررفت انرژی مربوط به برق هست و پس از آن گاز با ۳۴ درصد وهدررفت و نفت با 20 درصد در جایگاه سوم هست.
- خودروهای پرمصرف داخلی که دوبرابر مصرف جهانی سوخت می‌سوزانند.واین موضوع در کنار انحصاری بودن خودروسازی در کشور یکبار برای همیشه حل گردد.
-قاچاق سوخت به خارج از کشور که روزانه بالغ بر ده تا ۲۰ میلیون لیتر هست که مبلغی معادل ۴۰۰ میلیارد تومان در روز هست وباید با اجرای راهکارهای اثربخش در خصوصا توزیع سوخت، حل وممانعت گردد.
-وسایل غیر استاندارد پرمصرف گازی وبرقی:
در صنعت باید از تولید وسایل پرمصرف گازی وبرقی خودداری و جلوگیری گردد وبه تولید کننده ومصرف کننده تسهیلات مناسبی داده شود تا تجهیزات کم مصرف تولید کنند .به عنوان مثال اقدامات ساده ای چون تعویض بخاری های گازسوز گرید gوfبا گرید a، می‌تواند در فصول سرد سال روزانه صد میلیون متر مکعب از ناترازی گاز را جبران کند که رقم قابل توجهی هست وبه رفع ناترازی گاز کمک بزرگی می کند.