قنات، میراث جهانی مردمان کویر
منیره ستارزاده- میراث جهانی قنات ایرانی در زیست بوم و حفاظت از منابع طبیعی ایران به عنوان یک دادوستد فرهنگی و طبیعی میان انسان و طبیعت از گذشته‌های دور مطرح بوده و قنات یک شاهکار مهندسی است، ساختاری با طول عمر ۳ هزارسال که همچنان کارآیی خود را حفظ کرده است.
تعریف لغت قنات یا کاریز در فرهنگ های لغت فارسی عموما هماهنگ و یکنواخت است، کاریز کلمه مرکب کوه ریز است و کنایه از آبی است که از کوهستان بیرون می آید.
جاذبه های فیزیکی و میراث ملموس قنات شامل عمیق ترین قنات، طولانی ترین قنات، قنات های دو طبقه، سدهای زیرزمینی، بندسارها و گوراب ها، ارتباط گسل ها و قنات ها که یکی از بهترین نمونه های ارتباط قنات ها با گسل ها در منطقه بم است.
در این منطقه گسل معروف بم بروات معروف به اَفراز نقش بسیار مهمی در آبدهی قنوات و آبادانی منطقه ایفا کرده است، وضعیت دشت بم از لحاظ نوع سفره آب زیرزمینی و شرایط توپوگرافی امکان بسیار خوبی برای حفر قنات فراهم آورده و دارای ۱۵۰ متر لایه آبرفتی است که می‌تواند حجم آب فراوانی را در خود دخیره کند. در محدوده ثبت جهانی بم و منظر فرهنگی آن، بیش از ۴۰ قنات فعال وجود دارد که طبق آخرین اندازه گیری، پرآب ترین قنات بیش از ۳۲۰ لیتر در ثانیه دِبی و کمترین قنات نیز حدود ۱۱ لیتر در ثانیه است.
قنات های این منطقه از نوع دشتی ( دشتی دشتی، دشتی شهری، دشتی روستایی و شهری شهری ) با شیب کم، عمق زیاد و آبدهی زیاد بوده، در منطقه دهبَکری نیز قنات ها از نوع قنات های کوهستانی با شیب زیاد، عمق کم و آبدهی کم است.
بیشترین تعداد قنات ها در شهر بروات که شامل ۲۵ قنات (به دلیل خشکسالی در سال های اخیر تعدادی خشک شده اند) و محل تغذیه آنها از گسل اَفراز است، قنات ها در این منطقه دارای طولی متوسط بین ۵ تا ۸ کیلومتر، عمقی بین ۶۰ تا ۸۰ متر و آبدهی متوسط بین ۶۰ تا ۱۲۰ لیتر در ثانیه است.
میراث جهانی قنات ایرانی در زیست بوم و حفاظت از منابع طبیعی ایران به عنوان یک داد و ستد فرهنگی و طبیعی میان انسان و طبیعت از گذشته‌های دور مطرح بوده، برای نمونه ساخت قنات یک شاهکار مهندسی است و ساختاری با طول عمر ۳ هزارسال همچنان کارآیی خود را حفظ کرده است.
در کنار این شاهکار مهندسی ارزشمند، نظام‌های دیگری چون نظام کشاورزی مبتنی بر آب قنات نیز فرصت مناسبی را برای بروز مشارکت و هم‌سویی جوامع محلی برای دست‌یابی به الگوهای اقتصادی وتوسعه پایدار فراهم می‌آورد و این نظام افزون بر حفظ امنیت غذایی، چشم‌اندازهای برجسته از لحاظ دانش بومی و گوناگونی زیستی را در بر دارد.
پایداری و ماندگاری بسیاری از شهرهای مرکزی و حاشیه‌کویر ایران در درازای تاریخ این سرزمین، وابسته به این سازه بسیار ارزشمند ایرانی بوده‌که به عنوان آفرینشی سترگ در تاریخ صنعت آب جهان شهرت یافته است.
این دو قنات از دیگر قنات های مهم و پرآب شهرستان بم و در شهر بروات به شمار می روند که مادرچاه آنها در شرق بم و مظهر آنها در شهربروات قرار گرفته و اراضی شمال بروات را تحت شرب خود دارند.
مادرچاه این دو قنات حدود ۲۰۰ متر از هم فاصله داشته و مظهر آنها در یک نقطه مشترک با فاصله ای کمتر از ۲۰ متر از هم قرار گرفته ، طول مسیر هر کدام از این قنات ها حدود ۵ کیلومتر است.
عمق مادرچاه هر کدام بیش از ۶۰ متر بوده و این قنات ها با جهتی از غرب به شرق، آب ذخیره شده در سفره های زیرزمینی پشت گسل شرقی بم را با دِبی آب در حدود ۱۰۰ اکبرآباد و ۱۳۰ قاسم آباد لیتر بر ثانیه به سطح زمین منتقل می-کنند و این ویژگی باعث شده تا قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بروات از یک منبع آبی مشترک بهره ببرند.
تعریف لغت قنات یا کاریز در فرهنگ های لغت فارسی عموما هماهنگ و یکنواخت است، کاریز کلمه مرکب کوه ریز است و کنایه از آبی است که از کوهستان بیرون می آید.
جاذبه های فیزیکی و میراث ملموس قنات شامل عمیق ترین قنات، طولانی ترین قنات، قنات های دو طبقه، سدهای زیرزمینی، بندسارها و گوراب ها، ارتباط گسل ها و قنات ها که یکی از بهترین نمونه های ارتباط قنات ها با گسل ها در منطقه بم است.
در این منطقه گسل معروف بم بروات معروف به اَفراز نقش بسیار مهمی در آبدهی قنوات و آبادانی منطقه ایفا کرده است، وضعیت دشت بم از لحاظ نوع سفره آب زیرزمینی و شرایط توپوگرافی امکان بسیار خوبی برای حفر قنات فراهم آورده و دارای ۱۵۰ متر لایه آبرفتی است که می‌تواند حجم آب فراوانی را در خود دخیره کند. در محدوده ثبت جهانی بم و منظر فرهنگی آن، بیش از ۴۰ قنات فعال وجود دارد که طبق آخرین اندازه گیری، پرآب ترین قنات بیش از ۳۲۰ لیتر در ثانیه دِبی و کمترین قنات نیز حدود ۱۱ لیتر در ثانیه است.
قنات های این منطقه از نوع دشتی ( دشتی دشتی، دشتی شهری، دشتی روستایی و شهری شهری ) با شیب کم، عمق زیاد و آبدهی زیاد بوده، در منطقه دهبَکری نیز قنات ها از نوع قنات های کوهستانی با شیب زیاد، عمق کم و آبدهی کم است.
بیشترین تعداد قنات ها در شهر بروات که شامل ۲۵ قنات (به دلیل خشکسالی در سال های اخیر تعدادی خشک شده اند) و محل تغذیه آنها از گسل اَفراز است، قنات ها در این منطقه دارای طولی متوسط بین ۵ تا ۸ کیلومتر، عمقی بین ۶۰ تا ۸۰ متر و آبدهی متوسط بین ۶۰ تا ۱۲۰ لیتر در ثانیه است.
میراث جهانی قنات ایرانی در زیست بوم و حفاظت از منابع طبیعی ایران به عنوان یک داد و ستد فرهنگی و طبیعی میان انسان و طبیعت از گذشته‌های دور مطرح بوده، برای نمونه ساخت قنات یک شاهکار مهندسی است و ساختاری با طول عمر ۳ هزارسال همچنان کارآیی خود را حفظ کرده است.
در کنار این شاهکار مهندسی ارزشمند، نظام‌های دیگری چون نظام کشاورزی مبتنی بر آب قنات نیز فرصت مناسبی را برای بروز مشارکت و هم‌سویی جوامع محلی برای دست‌یابی به الگوهای اقتصادی وتوسعه پایدار فراهم می‌آورد و این نظام افزون بر حفظ امنیت غذایی، چشم‌اندازهای برجسته از لحاظ دانش بومی و گوناگونی زیستی را در بر دارد.
پایداری و ماندگاری بسیاری از شهرهای مرکزی و حاشیه‌کویر ایران در درازای تاریخ این سرزمین، وابسته به این سازه بسیار ارزشمند ایرانی بوده‌که به عنوان آفرینشی سترگ در تاریخ صنعت آب جهان شهرت یافته است.
این دو قنات از دیگر قنات های مهم و پرآب شهرستان بم و در شهر بروات به شمار می روند که مادرچاه آنها در شرق بم و مظهر آنها در شهربروات قرار گرفته و اراضی شمال بروات را تحت شرب خود دارند.
مادرچاه این دو قنات حدود ۲۰۰ متر از هم فاصله داشته و مظهر آنها در یک نقطه مشترک با فاصله ای کمتر از ۲۰ متر از هم قرار گرفته ، طول مسیر هر کدام از این قنات ها حدود ۵ کیلومتر است.
عمق مادرچاه هر کدام بیش از ۶۰ متر بوده و این قنات ها با جهتی از غرب به شرق، آب ذخیره شده در سفره های زیرزمینی پشت گسل شرقی بم را با دِبی آب در حدود ۱۰۰ اکبرآباد و ۱۳۰ قاسم آباد لیتر بر ثانیه به سطح زمین منتقل می-کنند و این ویژگی باعث شده تا قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بروات از یک منبع آبی مشترک بهره ببرند.