فرمانده یگان حفاظت سازمان بنادر و دریانوردی:
به دنبال هوشمندسازی حفاظتی در سامانه جامع بندری هستیم
گروه راهبردی- فیروز اسماعیلی نژاد - ما در روزنامه دریایی اقتصادسرآمد معتقدیم آبان ماه سال گذشته رنسانس فرهنگی در توسعه اقتصاددرپایه کشورمان رخ داد. می گوییم فرهنگی چون ما مردم ایران هنوز به این باور نرسیده بودیم که ایران یک کشور دریایی است با توجه به ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریا محور توسط رهبر معظم انقلاب، اهمیت بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های دریایی ایران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و تحول فرهنگی و باور درونی ایجاد شده است.
اقتصاد دریامحور یا اقتصاد آبی به معنای استفاده پایدار از منابع و ظرفیت‌های دریایی برای رشد اقتصادی، بهبود معیشت، ایجاد اشتغال و افزایش تولید ناخالص داخلی است. ایران با داشتن ۵۸۰۰ کیلومتر مرز آبی و دریایی، ظرفیت‌های عظیمی برای توسعه اقتصاد دریامحور دارد، اما تاکنون تنها از ۵ درصد این ظرفیت‌ها استفاده شده است.
بر کسی پوشیده نیست که ایران با موقعیت جغرافیایی ممتاز و دسترسی به دو دریا، دارای پتانسیل‌های فراوانی برای توسعه اقتصادی و علمی است. اما برای بهره‌برداری بهینه از این ظرفیت‌ها، نیاز به یک مرجع مدیریت دریامحور قوی و کارآمد احساس می‌شود. مرجعی که مانند یک وزارتخانه مدیریت و راهبری تمام شقوق درپایه کشورمان را عهده دار شود.
انتخاب یک مرجع مدیریت دریامحور قوی و کارآمد، نه تنها به بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دریایی ایران کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصادی، علمی و فناوری کشور باشد. با سیاست‌گذاری یکپارچه و مدیریت چابک، ایران می‌تواند به جایگاه شایسته‌ای در منطقه و جهان دست یابد.
چالش‌ها و فرصت‌ها
یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، نبود یک سیاست‌گذاری یکپارچه و تقسیم کار ملی است. برای رسیدن به جایگاه شایسته جهانی و رتبه اول در منطقه، باید مدیریت چابک و کارآمدی در امور دریایی ایجاد شود. این مدیریت باید بتواند با تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و نرخ رشد اقتصادی در حوزه فعالیت‌های دریامحور را به حداقل دو برابر نرخ رشد اقتصادی کشور
برساند.
تدوین طرح جامع توسعه دریامحور:
این طرح باید شامل پهنه‌بندی دریا، کرانه و پس‌کرانه و تعیین سهم و جغرافیای جمعیت، تجارت، صنعت، کشاورزی و گردشگری باشد. به ویژه در سواحل و جزایر جنوب و سواحل مکران با تاکید بر هویت ایرانی-اسلامی.
بهره‌برداری حداکثری از منابع
زیست بوم دریایی:
با ممانعت از تخریب محیط زیست دریایی و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌ها و منابع موجود، می‌توان به توسعه پایدار دست یافت.
مدیریت هماهنگ در اقتصاد دریامحور ایران از چند جنبه قابل بررسی است:
سیاست‌گذاری یکپارچه:
برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های دریایی، نیاز به سیاست‌گذاری یکپارچه و تقسیم کار ملی است. این امر می‌تواند به احراز جایگاه شایسته جهانی و رتبه اول در منطقه کمک کند.
توسعه زیرساخت‌ها:
ایجاد زیرساخت‌های لازم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری (حقوقی، اقتصادی، زیربنایی و امنیتی) برای تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری و مشارکت داخلی و خارجی ضروری است.
حمایت از سرمایه‌گذاران بومی:
حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و محلی در طرح‌های توسعه‌ای و حمایت از فعالان اقتصادی و بنگاه‌های کوچک و متوسط در حوزه‌های مختلف از جمله صیادی، کشاورزی، صنعتی و گردشگری می‌تواند به توسعه پایدار کمک کند.
تجارب جهانی:
بهره‌گیری از تجارب موفق کشورهای دیگر در حوزه حکمرانی دریامحور می‌تواند به بهبود مدیریت و توسعه اقتصاد دریامحور ایران کمک کند. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا با استفاده از سیاست‌های یکپارچه دریایی توانسته است بخش‌های مختلف را برای ایجاد ارزش افزوده هماهنگ کند.
حفاظت از محیط زیست دریایی: یکی از جنبه‌های مهم مدیریت هماهنگ در اقتصاد دریامحور، حفاظت از محیط زیست دریایی است. آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های صنعتی، نفتی و پلاستیکی می‌تواند به شدت به اکوسیستم‌های دریایی آسیب برساند. بنابراین، تدوین و اجرای قوانین سخت‌گیرانه برای کاهش آلودگی و حفاظت از منابع طبیعی دریایی ضروری است.
آموزش و پژوهش:
توسعه اقتصاد دریامحور نیازمند نیروی انسانی متخصص و آگاه است. ایجاد برنامه‌های آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌تواند به تربیت نیروی کار ماهر و توسعه فناوری‌های نوین در این حوزه کمک کند. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی در زمینه پژوهش‌های دریایی می‌تواند به تبادل دانش و تجربیات مفید منجر شود.
توسعه گردشگری دریایی:
ایران با داشتن سواحل زیبا و جزایر متعدد، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری دریایی دارد. ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، می‌تواند به افزایش درآمدهای ارزی و ایجاد اشتغال در مناطق ساحلی کمک کند.
تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی:
همکاری با کشورهای همسایه و دیگر کشورهای دارای تجربه در حوزه اقتصاد دریامحور می‌تواند به تبادل دانش، فناوری و سرمایه‌گذاری‌های مشترک منجر شود. این همکاری‌ها می‌تواند به توسعه پایدار و افزایش امنیت دریایی کمک کند.
با کشورهای همسایه و سایر کشورها در طرح‌های بزرگ مقیاس و دانش بنیان زیرساختی، تولیدی و خدماتی، می‌توان از ظرفیت‌های دریایی بهره‌برداری کرد و حضور مؤثری در معابر بین‌المللی داشت.
استفاده از فناوری‌های نوین:
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و داده‌های بزرگ می‌تواند به بهبود مدیریت منابع دریایی و افزایش بهره‌وری در این حوزه کمک کند. این فناوری‌ها می‌توانند در زمینه‌هایی مانند پیش‌بینی وضعیت دریا، مدیریت صید و حفاظت از محیط زیست دریایی مورد استفاده قرار گیرند.
با توجه به این نکات، مدیریت هماهنگ و یکپارچه در اقتصاد دریامحور ایران می‌تواند به بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دریایی و توسعه پایدار کشور کمک کند. این امر نیازمند همکاری و هماهنگی بین نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی است تا بتوان به اهداف بلندمدت در این حوزه دست یافت.
اقتصاد دریامحور یا اقتصاد آبی به معنای استفاده پایدار از منابع و ظرفیت‌های دریایی برای رشد اقتصادی، بهبود معیشت، ایجاد اشتغال و افزایش تولید ناخالص داخلی است. ایران با داشتن ۵۸۰۰ کیلومتر مرز آبی و دریایی، ظرفیت‌های عظیمی برای توسعه اقتصاد دریامحور دارد، اما تاکنون تنها از ۵ درصد این ظرفیت‌ها استفاده شده است.
بر کسی پوشیده نیست که ایران با موقعیت جغرافیایی ممتاز و دسترسی به دو دریا، دارای پتانسیل‌های فراوانی برای توسعه اقتصادی و علمی است. اما برای بهره‌برداری بهینه از این ظرفیت‌ها، نیاز به یک مرجع مدیریت دریامحور قوی و کارآمد احساس می‌شود. مرجعی که مانند یک وزارتخانه مدیریت و راهبری تمام شقوق درپایه کشورمان را عهده دار شود.
انتخاب یک مرجع مدیریت دریامحور قوی و کارآمد، نه تنها به بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دریایی ایران کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصادی، علمی و فناوری کشور باشد. با سیاست‌گذاری یکپارچه و مدیریت چابک، ایران می‌تواند به جایگاه شایسته‌ای در منطقه و جهان دست یابد.
چالش‌ها و فرصت‌ها
یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، نبود یک سیاست‌گذاری یکپارچه و تقسیم کار ملی است. برای رسیدن به جایگاه شایسته جهانی و رتبه اول در منطقه، باید مدیریت چابک و کارآمدی در امور دریایی ایجاد شود. این مدیریت باید بتواند با تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و نرخ رشد اقتصادی در حوزه فعالیت‌های دریامحور را به حداقل دو برابر نرخ رشد اقتصادی کشور
برساند.
تدوین طرح جامع توسعه دریامحور:
این طرح باید شامل پهنه‌بندی دریا، کرانه و پس‌کرانه و تعیین سهم و جغرافیای جمعیت، تجارت، صنعت، کشاورزی و گردشگری باشد. به ویژه در سواحل و جزایر جنوب و سواحل مکران با تاکید بر هویت ایرانی-اسلامی.
بهره‌برداری حداکثری از منابع
زیست بوم دریایی:
با ممانعت از تخریب محیط زیست دریایی و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌ها و منابع موجود، می‌توان به توسعه پایدار دست یافت.
مدیریت هماهنگ در اقتصاد دریامحور ایران از چند جنبه قابل بررسی است:
سیاست‌گذاری یکپارچه:
برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های دریایی، نیاز به سیاست‌گذاری یکپارچه و تقسیم کار ملی است. این امر می‌تواند به احراز جایگاه شایسته جهانی و رتبه اول در منطقه کمک کند.
توسعه زیرساخت‌ها:
ایجاد زیرساخت‌های لازم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری (حقوقی، اقتصادی، زیربنایی و امنیتی) برای تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری و مشارکت داخلی و خارجی ضروری است.
حمایت از سرمایه‌گذاران بومی:
حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و محلی در طرح‌های توسعه‌ای و حمایت از فعالان اقتصادی و بنگاه‌های کوچک و متوسط در حوزه‌های مختلف از جمله صیادی، کشاورزی، صنعتی و گردشگری می‌تواند به توسعه پایدار کمک کند.
تجارب جهانی:
بهره‌گیری از تجارب موفق کشورهای دیگر در حوزه حکمرانی دریامحور می‌تواند به بهبود مدیریت و توسعه اقتصاد دریامحور ایران کمک کند. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا با استفاده از سیاست‌های یکپارچه دریایی توانسته است بخش‌های مختلف را برای ایجاد ارزش افزوده هماهنگ کند.
حفاظت از محیط زیست دریایی: یکی از جنبه‌های مهم مدیریت هماهنگ در اقتصاد دریامحور، حفاظت از محیط زیست دریایی است. آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های صنعتی، نفتی و پلاستیکی می‌تواند به شدت به اکوسیستم‌های دریایی آسیب برساند. بنابراین، تدوین و اجرای قوانین سخت‌گیرانه برای کاهش آلودگی و حفاظت از منابع طبیعی دریایی ضروری است.
آموزش و پژوهش:
توسعه اقتصاد دریامحور نیازمند نیروی انسانی متخصص و آگاه است. ایجاد برنامه‌های آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌تواند به تربیت نیروی کار ماهر و توسعه فناوری‌های نوین در این حوزه کمک کند. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی در زمینه پژوهش‌های دریایی می‌تواند به تبادل دانش و تجربیات مفید منجر شود.
توسعه گردشگری دریایی:
ایران با داشتن سواحل زیبا و جزایر متعدد، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری دریایی دارد. ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، می‌تواند به افزایش درآمدهای ارزی و ایجاد اشتغال در مناطق ساحلی کمک کند.
تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی:
همکاری با کشورهای همسایه و دیگر کشورهای دارای تجربه در حوزه اقتصاد دریامحور می‌تواند به تبادل دانش، فناوری و سرمایه‌گذاری‌های مشترک منجر شود. این همکاری‌ها می‌تواند به توسعه پایدار و افزایش امنیت دریایی کمک کند.
با کشورهای همسایه و سایر کشورها در طرح‌های بزرگ مقیاس و دانش بنیان زیرساختی، تولیدی و خدماتی، می‌توان از ظرفیت‌های دریایی بهره‌برداری کرد و حضور مؤثری در معابر بین‌المللی داشت.
استفاده از فناوری‌های نوین:
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و داده‌های بزرگ می‌تواند به بهبود مدیریت منابع دریایی و افزایش بهره‌وری در این حوزه کمک کند. این فناوری‌ها می‌توانند در زمینه‌هایی مانند پیش‌بینی وضعیت دریا، مدیریت صید و حفاظت از محیط زیست دریایی مورد استفاده قرار گیرند.
با توجه به این نکات، مدیریت هماهنگ و یکپارچه در اقتصاد دریامحور ایران می‌تواند به بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دریایی و توسعه پایدار کشور کمک کند. این امر نیازمند همکاری و هماهنگی بین نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی است تا بتوان به اهداف بلندمدت در این حوزه دست یافت.