«اقتصادسرآمد» بررسی می‌کند؛
«محدودیت مصرف»؛ برنامه بنزینی دولت!
تبعات کاهش سقف سوخت‌گیری با کارت شخصی چیست؟
گروه انرژی - سعید قلیچی - اخیرا با اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی کشور، اولین برنامه بنزینی دولت چهاردهم برداشته شد. چند روز قبل بود که برخی رسانه ها گمانه زنی هایی را درباره محدودیت مصرف بنزین در پمپ بنزین ها مطرح کردند. پس از چند روز سکوت در نهایت شرکت ملی پالایش و پخش اعلام کرد که سقف سوخت‌گیری با کارت سوخت شخصی در سراسر کشور (به‌جز استان‌های مرزی) که تا پیش از این۶۰ لیتر در هر نوبت بود، به ۵۰ لیتر در هر نوبت تغییر کرده است.
محدویت سوخت‌گیری گام اول برنامه بنزینی دولت
به گزارش اقتصادسرآمد،براساس این اعلام دارندگان کارت سوخت شخصی خودروها با کارت خود در هر نوبت سوخت‌گیری تا سقف ۵۰ لیتر می‌توانند بنزین دریافت کرده و فقط دو بار در شبانه‌روز می‌توانند از کارت خود استفاده کنند. این مسئله در تمامی کشور به جز استان‌های مرزی که شرایط سوخـت‌گیری در آنها متفاوت است، پیاده‌سازی شده است. همچنین طبق اعلام شرکت ملی پالایش و پخش سقف سوخت‌گیری با کارت آزاد جایگاه‌ها، ۸۰۰۰ لیتر در شبانه روز بوده که اخیرا کارت‌هایی با سقف ۷۰۰۰ لیتر نیز در جایگاه‌های عرضه، توزیع شده است. تعداد قابل استفاده از هر کارت جایگاه برای سوخت‌گیری در هر شبانه روز ۲۵۵ بار است و بیش از این تعداد، آن کارت تا ساعت صفر روز بعد، قابل استفاده نخواهد بود.
ارائه چنین راهکاری توانایی جبران ناترازی بنزین را دارد؟
به این ترتیب می توان گفت که اولین راهکار بنزینی در دولت پزشکیان آغاز شده است. باید دید اساسا چنین راهکاری توانایی جبران ناترازی بنزین را دارد یا قرار است تنها به سیل راهکارهای ناکارا در زمینه بحران بنزین بیفزاید. در حال حاضر سهمیه کارت سوخت، 60 لیتر بنزین سهمیه‌‌ای با قیمت ۱۵۰۰ تومان و 100 لیتر بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان است. سهمیه بنزین آزاد در پایان هر ماه صفر می‌شود، اما سهمیه بنزین یارانه‌ای تا ۶ ماه یا معادل ۳۶۰ لیتر قابل ذخیره است. پیش‌تر محدودیت سوخت‌گیری در هر بار 60 لیتر بود. یعنی افراد با مراجعه به جایگاه‌ها می‌توانستند 60 لیتر را به صورت یک‌جا دریافت کنند. حال محدودیت سوخت‌گیری به میزان 50 لیتر در روز رسیده است. اما به نظر می‌رسد که چنین راهکاری اساسا هیچ فایده‌ای ندارد. افراد اگر نیاز به سوخت‌گیری بیش از 50 لیتر داشته باشند، می‌توانند در دو مرحله سوخت دریافت کنند و علنا مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت. حال اگر مسئولان خیال کردند که با محدودیت سقف برداشت روزانه به 100 لیتر می‌توانند جلوی مصرف را بگیرند، اشتباه محاسباتی بزرگی را مرتکب شده‌اند.
دلایل افزایش مصرف بنزین
بررسی ها نشان می دهد که اکثر خودروهای در حال تردد در ایران دارای حجم باک بین 40 تا 65 لیتر هستند و تنها برخی از خودروها که اتفاقا زیاد در ایران یافت نمی‌شوند، حجم باک 70 لیتر به بالا دارند. از سوی دیگر میزان مصرف بنزین خودروهای در حال تردد بین 10 لیتر تا 12 لیتر در هر 100 کیلومتر متغیر است. یک ماه پیش بود که مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، اعلام کرد: میانگین مصرف بنزین از ابتدای شهریور تاکنون، 132 میلیون لیتر در روز است. با احتساب 18میلیون خودرو بنزین‌سوز در حال تردد در سطح کشور، می‌توان دریافت که مصرف متوسط هر خودرو 7.3 لیتر در روز است. این موضوع نشان می‌دهد که علنا محدودیت سوخت‌گیری تاثیر چندانی بر مصرف خودروها نخواهد داشت و مسئولان باید فکری به حال پرمصرف بودن خودروهای موجود در سطح کشور کنند. از سوی دیگر بی‌کیفیت بودن بنزین تولیدی هم، میزان مصرف خودروهای در حال تردد را افزایش داده است. البته مصرف سوخت خودروهای ایرانی نسبت به مصرف سوخت خودروهای خارجی بسیار بیشتر است اما به دلیل ممنوعیت واردات خودرو، اجازه ورود به کشور را ندارند. در حالی که ایران با خودروهای پرمصرف اشغال شده است، اتحادیه اروپا در زمینه اهداف محیط‌زیستی خود، در نظر دارد تا خودروسازان را ملزم کند که تا سال ۲۰۳۰ مصرف سوخت خودروهای بنزینی، به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر به میزان ۴.۱ لیتر
کاهش یابد.
قاچاق و ناتوانی در تامین بنزین
کارشناسان معتقدند اگر هدف از اعمال سقف 100 لیتری برای سوخت‌گیری، کاهش قاچاق بنزین باشد، باید با نگاهی دقیق‌تر به مقوله قاچاق در کشور پرداخت. روزانه چندین میلیون لیتر از سوخت ایران به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود و علنا جلوی آن گرفته نشده است. علی شمس‌اردکانی، عضو اتاق بازرگانی مدتی پیش اعلام کرد: «از آمار قاچاق 12 میلیون لیتری فرآورده‌های نفتی سخن به میان آورد. او با بیان اینکه این میزان قاچاق حدود سه تا چهار میلیارد دلار ارزش دارد، بیان کرد که این موضوع نشان از قاچاقی سازمان‌یافته دارد». با این حال مجاری قاچاق سوخت هنوز به طور دقیق اعلام نشده است. اما گمانه‌زنی‌هایی از یک قاچاق سازمان‌یافته از مجاری غیردولتی صورت گرفته است. قاچاق روزانه 12 میلیون لیتر سوخت آن هم با 10 تانکر 30 هزار لیتری، نمی‌تواند از طریق مردم عادی صورت گرفته باشد. با این حال باید گفت که اساسا در استان‌های مرزی، شیوه تخصیص سوخت متفاوت است. علنا در این استان‌ها کارت سوخت جایگاه وجود ندارد و سهمیه سوخت‌گیری در برخی استان‌های مرزی 30 لیتر است. با وجود تمامی این اقدامات، همچنان روزانه چندین میلیون لیتر بنزین قاچاق می‌شود و علنا تامین بنزین برای استفاده شخصی مردم به موضوعی دشوار تبدیل شده است.
در واقع مسئولان نه تنها نیاز مصرفی مردم را تامین نکردند، بلکه با در نظر گرفتن راهکارهای ناکارا، در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن، علت قاچاق بنزین را اشتباهی تشخیص داده‌اند. در استان‌های مرزی نیز این سیاست به کمک کاهش قاچاق نیامده و تنها به بحران افزوده است. حال این سیاست با عنوان و شیوه متفاوت در سطح کشور اجرا شده است. در چنین شرایطی به نظر می رسد که اعمال سقف 100 لیتری محدودیت سوخت‌گیری در نهایت نمی‌تواند شکاف بین تولید و مصرف بنزین را کاهش دهد و مشخص نیست این اقدام به چه جهت رخ داده است. مسئولان تا فکری به حال برطرف کردن عوامل زیرساختی افزایش مصرف بنزین نکنند، اساسا هر راهکاری که در این زمینه ارائه می‌دهند ناکارا بوده و شاید تنها بتواند بحران را چند روزی به تعویق بیندازد.
گروه انرژی - سعید قلیچی - اخیرا با اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی کشور، اولین برنامه بنزینی دولت چهاردهم برداشته شد. چند روز قبل بود که برخی رسانه ها گمانه زنی هایی را درباره محدودیت مصرف بنزین در پمپ بنزین ها مطرح کردند. پس از چند روز سکوت در نهایت شرکت ملی پالایش و پخش اعلام کرد که سقف سوخت‌گیری با کارت سوخت شخصی در سراسر کشور (به‌جز استان‌های مرزی) که تا پیش از این۶۰ لیتر در هر نوبت بود، به ۵۰ لیتر در هر نوبت تغییر کرده است.
محدویت سوخت‌گیری گام اول برنامه بنزینی دولت
به گزارش اقتصادسرآمد،براساس این اعلام دارندگان کارت سوخت شخصی خودروها با کارت خود در هر نوبت سوخت‌گیری تا سقف ۵۰ لیتر می‌توانند بنزین دریافت کرده و فقط دو بار در شبانه‌روز می‌توانند از کارت خود استفاده کنند. این مسئله در تمامی کشور به جز استان‌های مرزی که شرایط سوخـت‌گیری در آنها متفاوت است، پیاده‌سازی شده است. همچنین طبق اعلام شرکت ملی پالایش و پخش سقف سوخت‌گیری با کارت آزاد جایگاه‌ها، ۸۰۰۰ لیتر در شبانه روز بوده که اخیرا کارت‌هایی با سقف ۷۰۰۰ لیتر نیز در جایگاه‌های عرضه، توزیع شده است. تعداد قابل استفاده از هر کارت جایگاه برای سوخت‌گیری در هر شبانه روز ۲۵۵ بار است و بیش از این تعداد، آن کارت تا ساعت صفر روز بعد، قابل استفاده نخواهد بود.
ارائه چنین راهکاری توانایی جبران ناترازی بنزین را دارد؟
به این ترتیب می توان گفت که اولین راهکار بنزینی در دولت پزشکیان آغاز شده است. باید دید اساسا چنین راهکاری توانایی جبران ناترازی بنزین را دارد یا قرار است تنها به سیل راهکارهای ناکارا در زمینه بحران بنزین بیفزاید. در حال حاضر سهمیه کارت سوخت، 60 لیتر بنزین سهمیه‌‌ای با قیمت ۱۵۰۰ تومان و 100 لیتر بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان است. سهمیه بنزین آزاد در پایان هر ماه صفر می‌شود، اما سهمیه بنزین یارانه‌ای تا ۶ ماه یا معادل ۳۶۰ لیتر قابل ذخیره است. پیش‌تر محدودیت سوخت‌گیری در هر بار 60 لیتر بود. یعنی افراد با مراجعه به جایگاه‌ها می‌توانستند 60 لیتر را به صورت یک‌جا دریافت کنند. حال محدودیت سوخت‌گیری به میزان 50 لیتر در روز رسیده است. اما به نظر می‌رسد که چنین راهکاری اساسا هیچ فایده‌ای ندارد. افراد اگر نیاز به سوخت‌گیری بیش از 50 لیتر داشته باشند، می‌توانند در دو مرحله سوخت دریافت کنند و علنا مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت. حال اگر مسئولان خیال کردند که با محدودیت سقف برداشت روزانه به 100 لیتر می‌توانند جلوی مصرف را بگیرند، اشتباه محاسباتی بزرگی را مرتکب شده‌اند.
دلایل افزایش مصرف بنزین
بررسی ها نشان می دهد که اکثر خودروهای در حال تردد در ایران دارای حجم باک بین 40 تا 65 لیتر هستند و تنها برخی از خودروها که اتفاقا زیاد در ایران یافت نمی‌شوند، حجم باک 70 لیتر به بالا دارند. از سوی دیگر میزان مصرف بنزین خودروهای در حال تردد بین 10 لیتر تا 12 لیتر در هر 100 کیلومتر متغیر است. یک ماه پیش بود که مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، اعلام کرد: میانگین مصرف بنزین از ابتدای شهریور تاکنون، 132 میلیون لیتر در روز است. با احتساب 18میلیون خودرو بنزین‌سوز در حال تردد در سطح کشور، می‌توان دریافت که مصرف متوسط هر خودرو 7.3 لیتر در روز است. این موضوع نشان می‌دهد که علنا محدودیت سوخت‌گیری تاثیر چندانی بر مصرف خودروها نخواهد داشت و مسئولان باید فکری به حال پرمصرف بودن خودروهای موجود در سطح کشور کنند. از سوی دیگر بی‌کیفیت بودن بنزین تولیدی هم، میزان مصرف خودروهای در حال تردد را افزایش داده است. البته مصرف سوخت خودروهای ایرانی نسبت به مصرف سوخت خودروهای خارجی بسیار بیشتر است اما به دلیل ممنوعیت واردات خودرو، اجازه ورود به کشور را ندارند. در حالی که ایران با خودروهای پرمصرف اشغال شده است، اتحادیه اروپا در زمینه اهداف محیط‌زیستی خود، در نظر دارد تا خودروسازان را ملزم کند که تا سال ۲۰۳۰ مصرف سوخت خودروهای بنزینی، به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر به میزان ۴.۱ لیتر
کاهش یابد.
قاچاق و ناتوانی در تامین بنزین
کارشناسان معتقدند اگر هدف از اعمال سقف 100 لیتری برای سوخت‌گیری، کاهش قاچاق بنزین باشد، باید با نگاهی دقیق‌تر به مقوله قاچاق در کشور پرداخت. روزانه چندین میلیون لیتر از سوخت ایران به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود و علنا جلوی آن گرفته نشده است. علی شمس‌اردکانی، عضو اتاق بازرگانی مدتی پیش اعلام کرد: «از آمار قاچاق 12 میلیون لیتری فرآورده‌های نفتی سخن به میان آورد. او با بیان اینکه این میزان قاچاق حدود سه تا چهار میلیارد دلار ارزش دارد، بیان کرد که این موضوع نشان از قاچاقی سازمان‌یافته دارد». با این حال مجاری قاچاق سوخت هنوز به طور دقیق اعلام نشده است. اما گمانه‌زنی‌هایی از یک قاچاق سازمان‌یافته از مجاری غیردولتی صورت گرفته است. قاچاق روزانه 12 میلیون لیتر سوخت آن هم با 10 تانکر 30 هزار لیتری، نمی‌تواند از طریق مردم عادی صورت گرفته باشد. با این حال باید گفت که اساسا در استان‌های مرزی، شیوه تخصیص سوخت متفاوت است. علنا در این استان‌ها کارت سوخت جایگاه وجود ندارد و سهمیه سوخت‌گیری در برخی استان‌های مرزی 30 لیتر است. با وجود تمامی این اقدامات، همچنان روزانه چندین میلیون لیتر بنزین قاچاق می‌شود و علنا تامین بنزین برای استفاده شخصی مردم به موضوعی دشوار تبدیل شده است.
در واقع مسئولان نه تنها نیاز مصرفی مردم را تامین نکردند، بلکه با در نظر گرفتن راهکارهای ناکارا، در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن، علت قاچاق بنزین را اشتباهی تشخیص داده‌اند. در استان‌های مرزی نیز این سیاست به کمک کاهش قاچاق نیامده و تنها به بحران افزوده است. حال این سیاست با عنوان و شیوه متفاوت در سطح کشور اجرا شده است. در چنین شرایطی به نظر می رسد که اعمال سقف 100 لیتری محدودیت سوخت‌گیری در نهایت نمی‌تواند شکاف بین تولید و مصرف بنزین را کاهش دهد و مشخص نیست این اقدام به چه جهت رخ داده است. مسئولان تا فکری به حال برطرف کردن عوامل زیرساختی افزایش مصرف بنزین نکنند، اساسا هر راهکاری که در این زمینه ارائه می‌دهند ناکارا بوده و شاید تنها بتواند بحران را چند روزی به تعویق بیندازد.