یک کارشناس حوزه انرژی به« اقتصادسرآمد» می‌گوید:
جبران ناترازی انرژی نیازمند حکمرانی صحیح است
گروه انرژی - حسین بوذری- ناترازی انرژی معضل دیروز و امروز نیست، بلکه سال‌هاست که کشورمان با این ناترازی مواجه شده است. عوامل مختلفی سبب این ناترازی شده که عدم مدیریت مصرف خانگی و صنایع، غیراستاندارد بودن وسایل برقی، عدم سرمایه‌گذاری بر روی ارتقای فناوری وسایل الکترونیکی و گازسوز و کاهش بهره‌وری از جمله عوامل مهم ناترازی انرژی به شمار می‌رود. درحالی که ایران دارای 600 دریاچه، رودخانه و سد مناسب برای استحصال انرژی هیدروالکتریکی است، اما متأسفانه استفاده مناسبی از این ظرفیت‌ها صورت نمی‌گیرد. از سویی می‌توان با کمک دانش‌بنیان‌ها مشکل ناترازی انرژی را تا حد امکان مرتفع کرد که این این پتانسیل استفاده درستی صورت نمی‌گیرد. خبرنگار روزنامه «اقتصادسرآمد» درراستای بررسی مشکل ناترازی انرژی و مقابله با این معضل گفت‌و‌گویی را با محمدصادق مهرجو، کارشناس حوزه انرژی ترتیب داده است.
فشار به مصرفه‌کننده
برای رفع ناترازی انرژی
مهرجو در این گفتگو با بیان اینکه نباید برای رفع ناترازی انرژی به مصرف‌کننده فشار بیاوریم، اظهار کرد: به جای فشار به مردم باید آنان را در رفع ناترازی انرژی و تبلیغات مشارکت بدهیم و این مشارکت به سمت بهینه‌سازی پیش برود. وی عنوان کرد: وقتی مردم احساس کنند بدون اینکه رفاه و آسایش‌شان کم می‌شود منابع‌شان افزایش پیدا می‌کند در نتیجه در زمینه بهینه‌سازی مصرف مشارکت جدی با دولت خواهد داشت و وقتی مصرف‌کننده صدای پیامک‌های پرداخت را می‌شنود و دولت به ازای هر کیلووات ساعت برق را در اختیار صنایع قرار دهد یا صادر کند درصدی را به‌دلیل صرفه‌جویی مصرف‌کننده به مردم برگرداند مردم هم با انگیزه مشارکت خواهند کرد که اصطلاحاً به آن مشارکت در امر بهینه‌سازی و مدیریت مصرف گفته می‌شود.
کارشناس حوزه انرژی به اقتصادسرآمد تاکید کرد: حال در راستای مشارکت صنایع باید چه کاری انجام دهیم؟ در این مسیر باید سیاست‌گذار یکسری تکالیف روی دوش صنایعی مانند فولاد، سیمان و ... بگذارد. مهرجو افزود: به عنوان مثال استاندارد جهانی برای تولید هر تُن فولاد یک قیمتی است و باید یکسری پله‌های قیمیت درنظر بگیریم و موضوع بهینه‌سازی را برای صنایع به‌صرفه کنیم. وی بیان کرد: وقتی مشاهده می‌کنید قیمت برق یا گاز صنعتی همچنان نسبت به گاز یا برق صادراتی تفاوت معناداری دارد، دیگر انگیزه‌ای برای بهینه‌سازی در صنایع خودرو نمی‌ماند! البته هماهنگی بین‌دستگاهی هم موضوع بسیار مهمی است؛ پیشنهادی مطرح شده که در برنامه هفتم توسعه وجود دارد که جزء تکالیف است.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: طی دو سال و نیم گذشته پیشنهادی با عنوان مدیریت انرژی ارائه کردیم که دستگاهی فراوزارتخانه‌ای است تا چند تکلیف را باهم انجام دهد، متأسفانه بین وزارتخانه‌های تولیدی و وزارتخانه‌های مصرف هماهنگی، تنظیم‌گری، رصدگری و بهینه‌سازی وجود ندارد و با سیاستگذاری واحد مواجه نیستیم، یعنی مشخص نیست چقدر تولید و چقدر مصرف انرژی در کشور داریم و تا چه اندازه با فرم جهانی فاصله داریم! مهرجو تصریح کرد: در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده که باید دنبال سازمانی فراوزارتخانه‌ای باشیم و زیرنظر ریاست جمهوری فعالیت کند، شورای عالی انرژی تقریباً کارکرد خود را از دست داده، چراکه تنها متولی امر سیاستگذاری است، در حالی که این شورا باید بازار انرژی را کنترل و همه انواع و اقسام انرژی را رصد کند، به‌عنوان مثال چقدر برق تولید کردیم؟ راندمان نیروگاه‌ها چقدر است؟ میزان تلفات در انتقال و توزیع چقدر بوده است؟
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: بنابراین باید مشخص شود که بهینه‌سازی به کدام سمت و سو سوق داده شود؟ این تکالیف سازمان فراوزارتخانه‌ای است؛ وزارت نفت متولید امر تولید است، ما کم انرژی تولید نمی‌کنیم، منتها هم زیاد مصرف می‌کنیم و هم بهینه مصرف نمی‌کنیم. وی اضافه کرد: خوشبختانه با تشکیل سازمان فراوزارتخانه‌ای بهینه‌سازی مصرف انرژی موافقت شد و دولت چهاردهم باید به‌طوری جدی دنبال راه‌اندازی این سازمان باشد، با تشکیل این سازمان وقتی رصدگری و تحلیل‌گری لازم صورت بگیرد و هماهنگی و بهینه‌سازی مصرف انجام شود و سیاستگذاری واحدی به‌وجود بیاید به حکمرانی درست انرژی دست خواهیم یافت.
مروری بر حکمرانی صحیح در حوزه انرژی
مهرجو افزود: حکمرانی درست انرژی باید مبتنی بر دو مولفه باشد؛ نخست توسعه پایدار، یعنی اگر دولت در پی تأمین رفاه نسل حاضر است نباید حقوق و رفاه نسل آینده را سلب کند، یعنی باید به‌گونه‌ای مصرف کنیم که این ثروت بین نسلی برای سل آینده هم ماندگار شود. وی گفت: قرار نیست برای مدیریت کشور بی‌قاعده اقدام به مصرف انرژی کنیم، بنابراین حکمرانی درست انرژی در کشور دارای دو مولفه است، نخست آینده‌نگری که در توسعه پایدار مطرح می‌شود و دوم همه‌جانبه‌نگری که مفهومی عام است و حفظ محیط زیست از تکالیف توسعه پایدار استريال بنابراین نمی‌توان بدون حفظ محیط زیست به توسعه کشور امیدوار بود.
وی به اقتصادسرآمد خاطرنشان کرد: به‌عنوان مثال در زمینه تولید نفت، گاز و برق تا حد زیادی در حال فلر کردن هستیم و این به آب، خاک، هوا و اتمسفر آسیب جدی وارد می‌کند؛ به‌همین دلیل پیمان‌های جهانی آب و هوایی شکل گرفته تا سطح آلایندگی در کره زمین را به حداقل برسانند. مهرجو عنوان کرد: کشورهای مختلف در مسیر کاهش آلایندگی‌ها حرکت کرده‌اند و ما نیز باید دنبال توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باشیم. وی متذکر شد: ایران در زمینه انرژی چیزی کم ندارد و بین دو بحر بزرگ یعنی دریای خزر و دریای عمان و خلیج همیشه فارس قرار داشته و بیش از 300 روز تابش مستقیم آفتاب داریم و بادهای موسمی مختلف از دیگر نعمات خداوندی بر ایران اسلامی است تاکنون ترکیب انرژی بادی و خورشیدی در دنیا باب شده و در ایران بادهای 120 روزه سیستان و بلوچستان را داریم و با توجه به اقلیم و آمایش سرزمینی درستی که می‌توانیم انجام دهیم قادریم پیش‌بینی کنیم که از کدام یک از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنیم یا از انرژی باد و خورشیدی به‌طور همزمان بهره ببریم.
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه توضیح داد: بنابراین باید در کشور عزم جدی وجود داشته باشد تا سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در گام نخست در سبد انرژی کشور به 5 درصد برسانیم و در گام دوم به 10 درصد افزایش دهیم، در حالی که متأسفانه معتاد به نفت و گاز شده‌ایم و این وابستگی بیش از حد کشور را دچار بحران انرژی کرده و این شوخی نیست، بنابراین با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانیم از بحران خارج شویم؛ انرژی‌هایی مانند زمین‌گرمایی، خورشیدی، بادی و حتی برخی کشورها از امواج دریا توربین‌های شناور و برق تولید می‌کنند و با به‌کارگیری تمامی ظرفیت‌ها می‌توان در این مسیر گام برداشت؛ اما احساس می کنیم این بحران را هنوز درک نکرده‌ایم و وقتی دو شیفت شهرک‌های صنعتی را به بهانه کمبود برق تعطیل می‌کنیم که باید 24 ساعته فعالیت کنند و با تولید صادرات انجام دهند این به ضرر صنایع خواهد بود.
فشار به مصرفه‌کننده
برای رفع ناترازی انرژی
مهرجو در این گفتگو با بیان اینکه نباید برای رفع ناترازی انرژی به مصرف‌کننده فشار بیاوریم، اظهار کرد: به جای فشار به مردم باید آنان را در رفع ناترازی انرژی و تبلیغات مشارکت بدهیم و این مشارکت به سمت بهینه‌سازی پیش برود. وی عنوان کرد: وقتی مردم احساس کنند بدون اینکه رفاه و آسایش‌شان کم می‌شود منابع‌شان افزایش پیدا می‌کند در نتیجه در زمینه بهینه‌سازی مصرف مشارکت جدی با دولت خواهد داشت و وقتی مصرف‌کننده صدای پیامک‌های پرداخت را می‌شنود و دولت به ازای هر کیلووات ساعت برق را در اختیار صنایع قرار دهد یا صادر کند درصدی را به‌دلیل صرفه‌جویی مصرف‌کننده به مردم برگرداند مردم هم با انگیزه مشارکت خواهند کرد که اصطلاحاً به آن مشارکت در امر بهینه‌سازی و مدیریت مصرف گفته می‌شود.
کارشناس حوزه انرژی به اقتصادسرآمد تاکید کرد: حال در راستای مشارکت صنایع باید چه کاری انجام دهیم؟ در این مسیر باید سیاست‌گذار یکسری تکالیف روی دوش صنایعی مانند فولاد، سیمان و ... بگذارد. مهرجو افزود: به عنوان مثال استاندارد جهانی برای تولید هر تُن فولاد یک قیمتی است و باید یکسری پله‌های قیمیت درنظر بگیریم و موضوع بهینه‌سازی را برای صنایع به‌صرفه کنیم. وی بیان کرد: وقتی مشاهده می‌کنید قیمت برق یا گاز صنعتی همچنان نسبت به گاز یا برق صادراتی تفاوت معناداری دارد، دیگر انگیزه‌ای برای بهینه‌سازی در صنایع خودرو نمی‌ماند! البته هماهنگی بین‌دستگاهی هم موضوع بسیار مهمی است؛ پیشنهادی مطرح شده که در برنامه هفتم توسعه وجود دارد که جزء تکالیف است.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: طی دو سال و نیم گذشته پیشنهادی با عنوان مدیریت انرژی ارائه کردیم که دستگاهی فراوزارتخانه‌ای است تا چند تکلیف را باهم انجام دهد، متأسفانه بین وزارتخانه‌های تولیدی و وزارتخانه‌های مصرف هماهنگی، تنظیم‌گری، رصدگری و بهینه‌سازی وجود ندارد و با سیاستگذاری واحد مواجه نیستیم، یعنی مشخص نیست چقدر تولید و چقدر مصرف انرژی در کشور داریم و تا چه اندازه با فرم جهانی فاصله داریم! مهرجو تصریح کرد: در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده که باید دنبال سازمانی فراوزارتخانه‌ای باشیم و زیرنظر ریاست جمهوری فعالیت کند، شورای عالی انرژی تقریباً کارکرد خود را از دست داده، چراکه تنها متولی امر سیاستگذاری است، در حالی که این شورا باید بازار انرژی را کنترل و همه انواع و اقسام انرژی را رصد کند، به‌عنوان مثال چقدر برق تولید کردیم؟ راندمان نیروگاه‌ها چقدر است؟ میزان تلفات در انتقال و توزیع چقدر بوده است؟
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: بنابراین باید مشخص شود که بهینه‌سازی به کدام سمت و سو سوق داده شود؟ این تکالیف سازمان فراوزارتخانه‌ای است؛ وزارت نفت متولید امر تولید است، ما کم انرژی تولید نمی‌کنیم، منتها هم زیاد مصرف می‌کنیم و هم بهینه مصرف نمی‌کنیم. وی اضافه کرد: خوشبختانه با تشکیل سازمان فراوزارتخانه‌ای بهینه‌سازی مصرف انرژی موافقت شد و دولت چهاردهم باید به‌طوری جدی دنبال راه‌اندازی این سازمان باشد، با تشکیل این سازمان وقتی رصدگری و تحلیل‌گری لازم صورت بگیرد و هماهنگی و بهینه‌سازی مصرف انجام شود و سیاستگذاری واحدی به‌وجود بیاید به حکمرانی درست انرژی دست خواهیم یافت.
مروری بر حکمرانی صحیح در حوزه انرژی
مهرجو افزود: حکمرانی درست انرژی باید مبتنی بر دو مولفه باشد؛ نخست توسعه پایدار، یعنی اگر دولت در پی تأمین رفاه نسل حاضر است نباید حقوق و رفاه نسل آینده را سلب کند، یعنی باید به‌گونه‌ای مصرف کنیم که این ثروت بین نسلی برای سل آینده هم ماندگار شود. وی گفت: قرار نیست برای مدیریت کشور بی‌قاعده اقدام به مصرف انرژی کنیم، بنابراین حکمرانی درست انرژی در کشور دارای دو مولفه است، نخست آینده‌نگری که در توسعه پایدار مطرح می‌شود و دوم همه‌جانبه‌نگری که مفهومی عام است و حفظ محیط زیست از تکالیف توسعه پایدار استريال بنابراین نمی‌توان بدون حفظ محیط زیست به توسعه کشور امیدوار بود.
وی به اقتصادسرآمد خاطرنشان کرد: به‌عنوان مثال در زمینه تولید نفت، گاز و برق تا حد زیادی در حال فلر کردن هستیم و این به آب، خاک، هوا و اتمسفر آسیب جدی وارد می‌کند؛ به‌همین دلیل پیمان‌های جهانی آب و هوایی شکل گرفته تا سطح آلایندگی در کره زمین را به حداقل برسانند. مهرجو عنوان کرد: کشورهای مختلف در مسیر کاهش آلایندگی‌ها حرکت کرده‌اند و ما نیز باید دنبال توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باشیم. وی متذکر شد: ایران در زمینه انرژی چیزی کم ندارد و بین دو بحر بزرگ یعنی دریای خزر و دریای عمان و خلیج همیشه فارس قرار داشته و بیش از 300 روز تابش مستقیم آفتاب داریم و بادهای موسمی مختلف از دیگر نعمات خداوندی بر ایران اسلامی است تاکنون ترکیب انرژی بادی و خورشیدی در دنیا باب شده و در ایران بادهای 120 روزه سیستان و بلوچستان را داریم و با توجه به اقلیم و آمایش سرزمینی درستی که می‌توانیم انجام دهیم قادریم پیش‌بینی کنیم که از کدام یک از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنیم یا از انرژی باد و خورشیدی به‌طور همزمان بهره ببریم.
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه توضیح داد: بنابراین باید در کشور عزم جدی وجود داشته باشد تا سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در گام نخست در سبد انرژی کشور به 5 درصد برسانیم و در گام دوم به 10 درصد افزایش دهیم، در حالی که متأسفانه معتاد به نفت و گاز شده‌ایم و این وابستگی بیش از حد کشور را دچار بحران انرژی کرده و این شوخی نیست، بنابراین با توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانیم از بحران خارج شویم؛ انرژی‌هایی مانند زمین‌گرمایی، خورشیدی، بادی و حتی برخی کشورها از امواج دریا توربین‌های شناور و برق تولید می‌کنند و با به‌کارگیری تمامی ظرفیت‌ها می‌توان در این مسیر گام برداشت؛ اما احساس می کنیم این بحران را هنوز درک نکرده‌ایم و وقتی دو شیفت شهرک‌های صنعتی را به بهانه کمبود برق تعطیل می‌کنیم که باید 24 ساعته فعالیت کنند و با تولید صادرات انجام دهند این به ضرر صنایع خواهد بود.