مروری بر ظرفیت های گردشگری جزیره جهانی قشم؛ روزنامه دریایی سرآمد گزارش میدهد
جهانی به وسعت جزیره قشم
گروه گردشگری - امید اسماعیلی - پیش تر هم گفتیم، حالا هم می گوییم ما در روزنامه دریایی اقتصادسرآمد معتقدیم که حال «گردشگری» در ایران خوب نیست. کسل و بیمار است و آن هیجان و مسیری که گردشگری در جهان دارد، در ایران به هیچ وجه دیده نمی شود. نه هیجان گردشگری هست و نه مسیر مشخص دارد. گردشگری در ایران به نباید به سفرهای معمول و مرسوم خانواده ها که اغلب به مشهد یا شمال - خلاصه می شود منتج شود. یکی از اهدافی که می بایست از سوی مسئولان و متولیان گردشگری دنبال شود سوق و رغبت مردم ایران زمین به استان های ساحلی در جنوب کشور است که اخیرا نیز مورد توجه وزارت میراث و گردشگری قرار گرفته است.
تحریریه روزنامه دریایی اقتصادسرآمد در همین راستا و برای معرفی هرچه بیشتر و ایجاد انگیزه سفر در بین مردم و علاقمندان به گردشگری در استان های ساجلی خلیج فارس و دریای عمان از جمله هرمزگان، سیستان و بلوچستان ، خوزستان و بوشهر وظیفه خود دانسته و می داند تحرکات رسانه ای و فرهنگی خود را بیشتر و افزایش دهد.برای حرکت به سوی این مهم به سراغ استان هرمزگان رفته ایم استانی پهناور با سواحل و جزایر زیبا و دیدنی.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، جزیره قشم یکی از جزایر استان هرمزگان است که بهعنوان بزرگترین جزیره ایران و خلیجفارس در تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره در چند دهه اخیر به یکی از مکانهای توریستی و گردشگری تبدیل شدهاست. طبق آخرین تقسیمات کشوری امروزه شهرستان قشم ۶۹ شهر و روستا دارد. سوزا، هرمز و قشم حوزه شهریاند و در سال ۱۳۸۵ خورشیدی بندر درگهان نیز به حوزه شهری اضافه شد.
شهر قشم در شرقیترین نقطه جزیره قشم واقع شده است و به رغم آنکه این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و شرق، دید به تنگه هرمز، نزدیکی به بندرعباس و...) از قدیم واجد اهمیّت بوده است و عمدهترین سکونتگاه جزیره قشم محسوب می شود.
انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری صنعتی قشم نیز بر اهمیت این شهر افزودهاست. به دلیل بازار پر رونق و ورود کالاهای بسیار مهم از کشورهای حاشیه خلیجفارس به جزیره قشم، وجود بنادر مهم و همچنین بنادر اختصاصی بسیار مهم هستند. چنانکه در قدیم بنادر صیادی و بنادر تجاری در کنار یکدیگر قرار داشته ولی اکنون به دلیل رونق اقتصادی بنادر به صورت اختصاصی و ویژه امور خدمات به کشتیهای تجاری و صیادان را انجام میدهند.
بنادر مهم و صیادی شهرستان قشم
به ترتیب بنادر مهم و صیادی شهرستان قشم عبارتند از: (۱) بندر بهمن، (۲) بندر شهید ذاکری، (۳) بندر سوزا، (۴) بندر مسن، (۵) بندر سلخ، (۶) بندر کاوه، (۷) بندر لافت، (۸) بندر درگهان، (۹) بندر باسعیدو، (۱۰) بندر فجر، (۱۱) بندر شرکت نفت، (۱۲) بندر رمچاه، (۱۳) بندر کندالو، (۱۴) بندر طبل، (۱۵) بندر هنگام.
در کنار جزیره قشم، سه جزیره دیگر شامل: (۱) جزیره هنگام، (۲) جزیره هرمز و (۳) جزیره لارک قرار دارند. بعضی جزایر کوچک دیگری هم اطراف قشم وجود دارند که فاصله کمی با ساحل جزیره دارند و هنگام جزر و مد به ساحل جزیره میپیوندند و میگسلند همین باعث نامگذاری این چند جزیره کوچک به عنوان جزایر ناز شده است که گویی در پیوستن به جزیره ناز میکنند!. عمده فعالیت صورت گرفته در این جزایر صیادی است. به تازگی طبیعت بکر و ساحل زلال این جزایر موردتوجه گردشگران قرار گرفتهاست، که در این میان جزیره هنگام به خاطر نزدیکی به جزیره قشم و زیستگاه دلفینها، آهوها (جبیرها) و تنها پارک کروکودیل ایران بیشتر از بقیه جذب گردشگر مینماید.
اقتصاد جزیره قشم:
از منابع اصلی درآمد مردم جزیره قشم صیادی است. صیادی در این منطقه بوسیله قایق موتوری، لنج، و مشتا است. از دیگر منابع درآمد این مردم، ایجاد بازارها و مغازههای کوچک است.
جزیره قشم تا حدودی توان بالقوه برای دامپروری را دارد و هم اکنون دامپروری به روش سنتی در جزیره قشم انجام میگیرد. نزدیک به ۲۰۰۰ راس بز از نژادهای مخصوص تالی، جزیرتی، پاکستانی و همچنین حدود ۳۰۰۰ راس گوسفند و گاو گوساله و چند هزار ماکیان در جزیره قشم وجود دارد. در جزیره قشم به دلیل کمی بارندگی و نبود آب شیرین کافی، کشاورزی بسیار محدود است.
در جزیره قشم همچنین معادن گوناگونی از قبیل نمک، خاک سرخ، گاز سنگ آهن و ... وجود دارد که بویژه در گذشته سبب رونق تجاری این جزیره بودهاست و قسمتی از مشاغل جزیره نشینان را تأمین میکردهاست.
مساحت جزیره قشم:
مساحت جزیره قشم ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۲٫۵ برابر دومین جزیره بزرگ خلیجفارس یعنی کشور بحرین است.
جمعیت جزیره قشم :
جمعیت کل جزیره قشم حدود ۱۵۰ هزار نفر است که از این تعداد ۶۷ هزار نفر در نقاط شهری و ۸۳ هزار نفر هم در نقاط روستایی سکونت دارند.
موقعیت جغرافیایی جزیره قشم:
جزیره قشم از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمالشرقی به جزیره هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوبغربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود میگردد.
نزدیکترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیره قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۲۰ کیلومتر است.
نزدیکترین فاصله جزیره قشم به ساحل اصلی کشور در دماغه شمالی جزیره، در محل بندر لافت (در جزیره قشم) تا بندر پُل، در شهرستان خمیر است که فاصله آن در حدود ۱۸۰۰ متر است که محل احداث پل خلیج فارس خواهد بود.
طول جزیره قشم از بندر قشم تا بندر باسعیدو در انتهای جزیره حدود ۱۲۰ کیلومتر است. عرض جزیره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و بهطور متوسط دارای سه عرض: کم (بین طبل و سلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است. با این وجود، عرض متوسط جزیره قشم را میتوان ۱۱ کیلومتر در نظر گرفت.
تاریخچه جزیره قشم:
جزیره قشم در دوران ساسانیان ابرکاوان خوانده میشده است. در واقع واژه «کاوان»، که در زبان پارسی میانه به معنای «از تبار کاوه» است، به صورت یک اسم شخص در منابع یافته میشود. ممکن است که این نام به شکل درگاهان / درگوان، که به روستایی در کرانه شمالی جزیره قشم، ۱۳ مایلی غرب شهر قشم اطلاق شدهاست، برجای مانده باشد. به نوشته اصطخری و ابن حوقل، ابرکاوان جزیی از کوره اردشیر خره استان فارس بود.
در سال ۲۳ هجری قمری (۶۴۳ میلادی) فرماندار عرب بحرین و عمان، عثمان بن ابوالعاصی ثقفی، سپاهی را برای تسخیر این جزیره گسیل داشت؛ جمعیت این جزیره بیشتر از قبیله عبدالقیس ترکیب یافته بود. مرزبان کرمان در آنجا استحکاماتی را به همراه نیرویی کوچک نهاده بود اما در پی درگیری با اعراب به قتل رسید. آنگاه مسلمانان (در زمان عمر؛ خلیفه دوم بعد از رحلت پیامبر اسلام) تهاجمات خود را به سوی جنوب ایران پیش بردند و در تَوّاج فرود آمدند. ابرکاوان در اوایل عصر اسلامی، سرزمینی شکوفا و پررونق و برخوردار از شهری آباد و روستاهایی بسیار با کشتزارهایی پربار، درختان خرما و دیگر درختان میوه بود. شهر قشم یک مرکز فعال دریانوردی- تجاری و منبع آب شیرین برای کشتیها بود. نزدیک به اواخر عصر اموی، جزیره ابرکاوان به پناهگاه خارجیان مبدل شده بود. در عصر یاقوت حموی (۱۲۲۹ میلادی) جزیره ابرکاوان شکوه و آوازه پیشین خود را به گستردگی از دست داده بود بطوریکه هیچکس نتوانسته بود به او جایگاه و موقعیت درست و دقیق جزیره را بگوید.
فرهنگ جزیره قشم:
مردم جزیره قشم (بومیان) متشکل از مسلمان پیرو مذهب تسنن (شافعی) و شیعه هستند. دینداری در میان مردم جزیره قشم جایگاه خاصی دارد و فرزندان خود را از کودکی تشویق به نمازخواندن، روزهگرفتن و یادگیری قرآن میکنند.
زبان اصلی مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی است ولی با گویش بندری صحبت میکنند که برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت میکنند قابل درک و فهم است. لهجه محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است. بطور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیختهای از زبانهای عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است.
آب و هوای جزیره قشم:
قشم در گروه سرزمینهای گرم و مرطوب قرار میگیرد و این در حالی است که رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست.فشار هوا در قشم بین ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ میلیبار جیوهاست که در تابستان به دلیل گرمای زیاد، فشار هوا به کمتر از ۱۰۰۰ میلیبار میرسد.اختلاف درجه حرارت فصلی جزیره قشم بسیار زیاد است. در جزیره قشم گرمترین ماهها تیر، مرداد، و شهریور و سردترین ماهها دی و بهمن هستند.در جزیره قشم تاکنون حداکثر و حداقل دمای مطلق ۴۶ و ۱۶ درجه سانتیگراد به ثبت رسیدهاست.
تحریریه روزنامه دریایی اقتصادسرآمد در همین راستا و برای معرفی هرچه بیشتر و ایجاد انگیزه سفر در بین مردم و علاقمندان به گردشگری در استان های ساجلی خلیج فارس و دریای عمان از جمله هرمزگان، سیستان و بلوچستان ، خوزستان و بوشهر وظیفه خود دانسته و می داند تحرکات رسانه ای و فرهنگی خود را بیشتر و افزایش دهد.برای حرکت به سوی این مهم به سراغ استان هرمزگان رفته ایم استانی پهناور با سواحل و جزایر زیبا و دیدنی.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، جزیره قشم یکی از جزایر استان هرمزگان است که بهعنوان بزرگترین جزیره ایران و خلیجفارس در تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره در چند دهه اخیر به یکی از مکانهای توریستی و گردشگری تبدیل شدهاست. طبق آخرین تقسیمات کشوری امروزه شهرستان قشم ۶۹ شهر و روستا دارد. سوزا، هرمز و قشم حوزه شهریاند و در سال ۱۳۸۵ خورشیدی بندر درگهان نیز به حوزه شهری اضافه شد.
شهر قشم در شرقیترین نقطه جزیره قشم واقع شده است و به رغم آنکه این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و شرق، دید به تنگه هرمز، نزدیکی به بندرعباس و...) از قدیم واجد اهمیّت بوده است و عمدهترین سکونتگاه جزیره قشم محسوب می شود.
انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری صنعتی قشم نیز بر اهمیت این شهر افزودهاست. به دلیل بازار پر رونق و ورود کالاهای بسیار مهم از کشورهای حاشیه خلیجفارس به جزیره قشم، وجود بنادر مهم و همچنین بنادر اختصاصی بسیار مهم هستند. چنانکه در قدیم بنادر صیادی و بنادر تجاری در کنار یکدیگر قرار داشته ولی اکنون به دلیل رونق اقتصادی بنادر به صورت اختصاصی و ویژه امور خدمات به کشتیهای تجاری و صیادان را انجام میدهند.
بنادر مهم و صیادی شهرستان قشم
به ترتیب بنادر مهم و صیادی شهرستان قشم عبارتند از: (۱) بندر بهمن، (۲) بندر شهید ذاکری، (۳) بندر سوزا، (۴) بندر مسن، (۵) بندر سلخ، (۶) بندر کاوه، (۷) بندر لافت، (۸) بندر درگهان، (۹) بندر باسعیدو، (۱۰) بندر فجر، (۱۱) بندر شرکت نفت، (۱۲) بندر رمچاه، (۱۳) بندر کندالو، (۱۴) بندر طبل، (۱۵) بندر هنگام.
در کنار جزیره قشم، سه جزیره دیگر شامل: (۱) جزیره هنگام، (۲) جزیره هرمز و (۳) جزیره لارک قرار دارند. بعضی جزایر کوچک دیگری هم اطراف قشم وجود دارند که فاصله کمی با ساحل جزیره دارند و هنگام جزر و مد به ساحل جزیره میپیوندند و میگسلند همین باعث نامگذاری این چند جزیره کوچک به عنوان جزایر ناز شده است که گویی در پیوستن به جزیره ناز میکنند!. عمده فعالیت صورت گرفته در این جزایر صیادی است. به تازگی طبیعت بکر و ساحل زلال این جزایر موردتوجه گردشگران قرار گرفتهاست، که در این میان جزیره هنگام به خاطر نزدیکی به جزیره قشم و زیستگاه دلفینها، آهوها (جبیرها) و تنها پارک کروکودیل ایران بیشتر از بقیه جذب گردشگر مینماید.
اقتصاد جزیره قشم:
از منابع اصلی درآمد مردم جزیره قشم صیادی است. صیادی در این منطقه بوسیله قایق موتوری، لنج، و مشتا است. از دیگر منابع درآمد این مردم، ایجاد بازارها و مغازههای کوچک است.
جزیره قشم تا حدودی توان بالقوه برای دامپروری را دارد و هم اکنون دامپروری به روش سنتی در جزیره قشم انجام میگیرد. نزدیک به ۲۰۰۰ راس بز از نژادهای مخصوص تالی، جزیرتی، پاکستانی و همچنین حدود ۳۰۰۰ راس گوسفند و گاو گوساله و چند هزار ماکیان در جزیره قشم وجود دارد. در جزیره قشم به دلیل کمی بارندگی و نبود آب شیرین کافی، کشاورزی بسیار محدود است.
در جزیره قشم همچنین معادن گوناگونی از قبیل نمک، خاک سرخ، گاز سنگ آهن و ... وجود دارد که بویژه در گذشته سبب رونق تجاری این جزیره بودهاست و قسمتی از مشاغل جزیره نشینان را تأمین میکردهاست.
مساحت جزیره قشم:
مساحت جزیره قشم ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۲٫۵ برابر دومین جزیره بزرگ خلیجفارس یعنی کشور بحرین است.
جمعیت جزیره قشم :
جمعیت کل جزیره قشم حدود ۱۵۰ هزار نفر است که از این تعداد ۶۷ هزار نفر در نقاط شهری و ۸۳ هزار نفر هم در نقاط روستایی سکونت دارند.
موقعیت جغرافیایی جزیره قشم:
جزیره قشم از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمالشرقی به جزیره هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوبغربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود میگردد.
نزدیکترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیره قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۲۰ کیلومتر است.
نزدیکترین فاصله جزیره قشم به ساحل اصلی کشور در دماغه شمالی جزیره، در محل بندر لافت (در جزیره قشم) تا بندر پُل، در شهرستان خمیر است که فاصله آن در حدود ۱۸۰۰ متر است که محل احداث پل خلیج فارس خواهد بود.
طول جزیره قشم از بندر قشم تا بندر باسعیدو در انتهای جزیره حدود ۱۲۰ کیلومتر است. عرض جزیره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و بهطور متوسط دارای سه عرض: کم (بین طبل و سلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است. با این وجود، عرض متوسط جزیره قشم را میتوان ۱۱ کیلومتر در نظر گرفت.
تاریخچه جزیره قشم:
جزیره قشم در دوران ساسانیان ابرکاوان خوانده میشده است. در واقع واژه «کاوان»، که در زبان پارسی میانه به معنای «از تبار کاوه» است، به صورت یک اسم شخص در منابع یافته میشود. ممکن است که این نام به شکل درگاهان / درگوان، که به روستایی در کرانه شمالی جزیره قشم، ۱۳ مایلی غرب شهر قشم اطلاق شدهاست، برجای مانده باشد. به نوشته اصطخری و ابن حوقل، ابرکاوان جزیی از کوره اردشیر خره استان فارس بود.
در سال ۲۳ هجری قمری (۶۴۳ میلادی) فرماندار عرب بحرین و عمان، عثمان بن ابوالعاصی ثقفی، سپاهی را برای تسخیر این جزیره گسیل داشت؛ جمعیت این جزیره بیشتر از قبیله عبدالقیس ترکیب یافته بود. مرزبان کرمان در آنجا استحکاماتی را به همراه نیرویی کوچک نهاده بود اما در پی درگیری با اعراب به قتل رسید. آنگاه مسلمانان (در زمان عمر؛ خلیفه دوم بعد از رحلت پیامبر اسلام) تهاجمات خود را به سوی جنوب ایران پیش بردند و در تَوّاج فرود آمدند. ابرکاوان در اوایل عصر اسلامی، سرزمینی شکوفا و پررونق و برخوردار از شهری آباد و روستاهایی بسیار با کشتزارهایی پربار، درختان خرما و دیگر درختان میوه بود. شهر قشم یک مرکز فعال دریانوردی- تجاری و منبع آب شیرین برای کشتیها بود. نزدیک به اواخر عصر اموی، جزیره ابرکاوان به پناهگاه خارجیان مبدل شده بود. در عصر یاقوت حموی (۱۲۲۹ میلادی) جزیره ابرکاوان شکوه و آوازه پیشین خود را به گستردگی از دست داده بود بطوریکه هیچکس نتوانسته بود به او جایگاه و موقعیت درست و دقیق جزیره را بگوید.
فرهنگ جزیره قشم:
مردم جزیره قشم (بومیان) متشکل از مسلمان پیرو مذهب تسنن (شافعی) و شیعه هستند. دینداری در میان مردم جزیره قشم جایگاه خاصی دارد و فرزندان خود را از کودکی تشویق به نمازخواندن، روزهگرفتن و یادگیری قرآن میکنند.
زبان اصلی مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی است ولی با گویش بندری صحبت میکنند که برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت میکنند قابل درک و فهم است. لهجه محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است. بطور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیختهای از زبانهای عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است.
آب و هوای جزیره قشم:
قشم در گروه سرزمینهای گرم و مرطوب قرار میگیرد و این در حالی است که رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست.فشار هوا در قشم بین ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ میلیبار جیوهاست که در تابستان به دلیل گرمای زیاد، فشار هوا به کمتر از ۱۰۰۰ میلیبار میرسد.اختلاف درجه حرارت فصلی جزیره قشم بسیار زیاد است. در جزیره قشم گرمترین ماهها تیر، مرداد، و شهریور و سردترین ماهها دی و بهمن هستند.در جزیره قشم تاکنون حداکثر و حداقل دمای مطلق ۴۶ و ۱۶ درجه سانتیگراد به ثبت رسیدهاست.