گفت و گوی تفصیلی« روزنامه دریایی سرآمد» با دبير انجمن صنفي دريانوردان تجاری ايران:
«انجمن دریانوردان تجاری» موثر و بين‌المللي براي توسعه دريايي ایران
گروه دریامحور- ایرج گلشنی - گفت‌وگويي صميمي و مفصل با دكتر سامان رضايي- دبير انجمن صنفي دريانوردان ايران- پيش روي شماست. سخن در باره انجمن‌هاي دريايي از يك سو و نيازمندي‌هاي توسعه دريايي و اجراي سياست‌هاي كلي توسعه درياپايه از ديگر سو، بسيار زياد است. بخشي از ديدگاه‌هايي كه مرتبط با انجمن‌هاي حوزه دريايي كشور را در اين گزارش مي‌توانيد ملاحظه كنيد و در اين باره، از ديدگاه‌ها و نقطه نظرات شما استقبال مي‌كنيم:
اول: انجمن‌های دریایی ایران
انجمن‌ها یکی از پایه‌های دموکراسی از یک سو و تحقق توسعه همه جانبه از سوی دیگر هستند. انجمن‌ها همواره سرآغاز یک تحول بزرگ در پهنه فرهنگی- اجتماعی- سیاسی و اقتصادی بوده و هستند و در جهان امروز از اهمیت بالایی برخوردار مي‌باشند؛ هر چند که در کشور ایران امروز، چندان به آنها توجهی نمي‌شود؛ با این همه، همواره به شرط فعالیت، مقتدر و موثر بوده و هستند.
در حوزه دریایی ایران، وجود انجمن‌ها لازم است و تعدادی انجمن نیز در بخش‌های خاص این حوزه وجود دارند؛ اما اغلب یا تعطیل هستند، یا شبه تعطیل. برخی هم که کار انجام داده یا مي‌دهند، چندان به چشم نمي‌آیند.
انجمن صنفی دریانوردان یکی از آن انجمن‌های حوزه دریایی است که در باطن پر کار و در ظاهر ساکت و ساکن است. کنجکاوی رسانه ای ما در روزنامه دريايي اقتصادسرآمد هم در همین حول و حوش است. چرا انجمن دریایی موفق نداریم؟ چرا انجمن‌ها در مرز و بود و نبود دست و پا مي‌زنند؟ چه مي‌شود کرد تا یک انجمن موفق و پویا برای دریا داشته باشیم؟ وضعيت انجمن صنفي دريانوردان ايران چگونه است و...؟ با این نوع افکار پرسش گر به سراغ یک فعال نام آشنای دریایی رفتیم.
دوم: دکتر سامان رضایی:
سامان رضایی. دانش پژوه فناوری‌های نوین دریایی در مقطع دکترای دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف. دبیر انجمن صنفی دریانوردان ایران و عضو مدیران ارشد دریایی کشور ، کسی که هم در عرصه مباحث دانشی و دانشگاهی هم پایه دریاست و هم در عرصه اجرایی صاحب رزومه مفصلی از کار در دریا تا خشکی است. سال‌هاست که در ساحل و دریا مي‌زید و کار مي‌کند و اندوخته بالایی از دانش و تجربه دریایی دارد. شخصیتی است که در داخل کشور در بین دریایی‌ها شناخته شده است و در کرانه بین المللی هم نام و نشان معتبری دارد. از دو دهه فعالیت دریایی خود، بخش مهمي‌را به طور افتخاری به فعالیت در انجمن صنفی دریانوردان اختصاص داده است. وی عضو اصلی هیات مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران نیز هست و در در حوزه بین الملل، کارشناس ارشد و عضو کار گروه مشترک IMO - ITF. همکاری مستمر با سازمان بین المللی کار (ILO) و سازمان بنادر و دریانوردی کشور از دیگر فعالیت‌های اوست.
سوم : پاسخ به یک سوال اساسی
رضایی در پاسخ به سوال روزنامه دریایی اقتصادسرآمد كه با در نظر گرفتن انجمن صنفي دريانوردان، چه می‌شود کرد تا یک انجمن موفق و پویا برای دریا داشته باشیم؟ گفت : باید موضوع را کلان و از پایه دید. انجمن صنفی مجموع‌هایی از افراد هستند که در حوز‌های خاص به فعالیت اشتغال دارند و همین امر نقطه مشترک آنها در تشکیل صنف یا اتحادیه است که در راستای حمایت از حقوق اعضای خود در مقابل سایر گروه‌های اجتماعی و دولت فعالیت مي‌کنند. این انجمن‌ها نهادهای واسطه ای هستند که در سازوکاری مشارکتی که امکان حضور مستقیم ذینفعان در سیاست گذاری وجود ندارد، مي‌توانند بخش موثری از جامعه را نمایندگی کنند. مهمترین ویژگی مشترک این اتحادیه‌های صنفی را مي‌توان چنین برشمرد:
1. وظایف و کارکردهای خاص خود را دارند؛
2. در چارچوب یک نظام سیاسی مشخص، مفهوم و هویت مي‌یابند؛
3. خصوصیات، آرا، باورها و اهداف صنفی خاص خود را دارند؛
و 4. شخصیت حقوقی و مستقل از اراده اشخاص حقیقی دارند.
در این راستا هدف و عملکرد واحد و هماهنگ دارند و اعضای گروه باید در جهت اهداف و منافع گروه، عمل کنند. وجه مشترک اتحادیه‌ها و اصناف مختلف این است که آنها از نفع خاص یک صنف یا قشر اجتماعی دفاع مي‌کنند؛ به این معنا که سعی مي‌کند برای صنفی که مدعی نمایندگی آن هستند نوعی هویت سازی کنند و خود را نماینده آنها معرفی کنند.
در این میان، در بین کسانی که به آزادی بی حدوحصر بازار اعتقاد دارند و دولت را از مداخله در آن منع مي‌کنند، هر گونه فعالیت سازنده صنفی پذیرفته نیست؛ چراکه آنها را عاملی برای بی ثباتی بازار و منافع مقطعی خود مي‌دانند. این در حالی است که اصناف تحت شرایط معین، نمونه خوبی از نهادهایی هستند که سرمایه اجتماعی را افزایش مي‌دهند و سبب انباشت هنجارهای مشترک، اطلاعات، قوانین و کنش جمعی مي‌شوند که در ادامه مي‌تواند به بهبود کارکرد بازارها و حکومت‌ها منجر شود.
با تمام پیامدهای مثبتی که انجمن‌های صنفی می‌توانند در پی داشته باشند، در ایران دچار مسائل و مشکلاتی هستند که عرصه را برای فعالیت آنها تنگ می‌‌کند. این مشکلات مي‌تواند به آن بینجامد که نه تنها اتحادیه‌ها نتوانند در عرصه سیاست‌گذاری مداخله مثمرثمری نداشته باشند و به نوعی جامعه را نمایندگی کنند، بلکه در پیگیری امور روزمره اعضای خود در مواجهه با نهادهای دولتی و کارفرمایی نیز باز بمانند. اما در چنین فضایی انجمن دریانوردان ایران موفق بوده و با تمامي‌کاستی‌ها ، محدودیت‌ها و حجم گسترده مشکلات داخلی و تحمیلی بر صنعت کشتیرانی ودریانوردی ، فعالیت‌های سازنده‌ای داشته و کارنامه قابل دفاعی را ثبت نموده است.
چهارم : مثلث موفقیت انجمن صنفی:
بر اساس دیدگاه رضایی، تاکید بر اصل سه جانبه گرایی، راز موفقیت تشکل‌های صنفی می‌تواند باشد: سه ضلع کارگری- کارفرمایی و دولت. این سه ضلع می‌توانند یک صنف و یک آینده حرفه‌ای را شکل دهند. هر برنامه توسعه‌ای، ضرورتاٌ بر مبنای این سه ضلع صورت می‌گیرد. در این رابطه، ضلع کارگری، رسالت و مسئولیت انجمن صنفی دریانوردان است که به طور کلی بنا به دلایل گوناگون- از جمله به دلیل نقص مباحث فرهنگی و اطلاع رسانی- مغفول مانده است.
رضایی در این باره مي‌گوید: اهداف ما یک‌طرفه نیست. تلاش مي‌کنیم سه ضلع را در کنار هم قرار دهیم و مثلث پویا و مشترکی بسازیم و با تامین منافع همه اضلاع، یک شاکله موفق خلق کنیم. انجمن صنفی دریانوردان، به دنبال فضایی پویا و شفاف در حوزه دریا و دریانوردی است. چنین فضایی است که مي‌تواند هم افزایی بزرگی بین اضلاع موثر ایجاد کرده و اهداف توسعه دریایی ایران را محقق کند. مسیر حرکت توسعه را دریا مي‌دانیم و باور داریم که این مسیر مي‌تواند تامین‌کننده آینده‌ای روشن برای ایران باشد؛ بنابراین، باید به جای تعارض و تضاد منافع، به یک هم‌گرایی مشترک رسیده و امکان حرکت جمعی به سمت توسعه دریایی را فراهم آوریم. فعالیت در انجمن، افتخاری است و آورده‌ي مالی براي شخص، ندارد. اما فضای مناسب و فرصتی است موثر، جهت به کار‌گیری تمامي‌ظرفیت‌های بالقوه در بدنه اجتماعی و بسیج نیروهای فعال و تخصصی در صنعت از صدر تا ذیل آن ، در برنامه‌ها و مسیر توسعه دریایی ايران.
پنجم : روند تاریخی-تحلیلی انجمن
رضایی به اقتصادسرآمد مي‌گوید: بعد از دهه 70، مجموعه فعالان احساس نیاز کردند که یک فعالیت صنفی داشته باشند. جمعی از پیشکسوتان دریایی «انجمن دریانوردان خبره» را در وزارت کشور ثبت کردند که وجه اجتماعی داشت و جای خالی فعالیت صنفی را پر نمي‌کرد. بنابراین همان بزرگان پیشرو، در وزارت کار، انجمن صنفی دریانوردی را ثبت کردند و منشاء فعالیت‌های بسیار مثبتی برای دریانوردان شدند. عضو ITF شدند و به فعالیت خود بُعد بین‌لمللی دادند. امروز، انجمن کاملا صنفی و تخصصی است و وارد عرصه مباحث سیاسی نمي‌شود. صرفاٌ در چارچوب قوانین داخلی و بین‌المللی مباحث و مطالبات حوزه دریایی را دنبال مي‌کند و هدفش شفافیت کسب و کار در کشور است.
سال 1394 وارد انجمن شدم. انجمن ابتدا، شروع خوبی داشت، ولی در سال 94 سرعتش کم شده بود. با هم یاری اعضاء، انجمن را احیاء کردیم و انجمن صنفی دریانوردان اعضای بیشتری جذب کرد و توان نیروی انسانی خود را به مراتب افزایش داد. با این توان افزایی، در سه حوزه اصلی وارد فعالیت شدیم: مطالبات دريانوردان، حقوق فعالان دريايي و آموزش و فرهنگ‌سازي.
ادامه دارد...
اول: انجمن‌های دریایی ایران
انجمن‌ها یکی از پایه‌های دموکراسی از یک سو و تحقق توسعه همه جانبه از سوی دیگر هستند. انجمن‌ها همواره سرآغاز یک تحول بزرگ در پهنه فرهنگی- اجتماعی- سیاسی و اقتصادی بوده و هستند و در جهان امروز از اهمیت بالایی برخوردار مي‌باشند؛ هر چند که در کشور ایران امروز، چندان به آنها توجهی نمي‌شود؛ با این همه، همواره به شرط فعالیت، مقتدر و موثر بوده و هستند.
در حوزه دریایی ایران، وجود انجمن‌ها لازم است و تعدادی انجمن نیز در بخش‌های خاص این حوزه وجود دارند؛ اما اغلب یا تعطیل هستند، یا شبه تعطیل. برخی هم که کار انجام داده یا مي‌دهند، چندان به چشم نمي‌آیند.
انجمن صنفی دریانوردان یکی از آن انجمن‌های حوزه دریایی است که در باطن پر کار و در ظاهر ساکت و ساکن است. کنجکاوی رسانه ای ما در روزنامه دريايي اقتصادسرآمد هم در همین حول و حوش است. چرا انجمن دریایی موفق نداریم؟ چرا انجمن‌ها در مرز و بود و نبود دست و پا مي‌زنند؟ چه مي‌شود کرد تا یک انجمن موفق و پویا برای دریا داشته باشیم؟ وضعيت انجمن صنفي دريانوردان ايران چگونه است و...؟ با این نوع افکار پرسش گر به سراغ یک فعال نام آشنای دریایی رفتیم.
دوم: دکتر سامان رضایی:
سامان رضایی. دانش پژوه فناوری‌های نوین دریایی در مقطع دکترای دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف. دبیر انجمن صنفی دریانوردان ایران و عضو مدیران ارشد دریایی کشور ، کسی که هم در عرصه مباحث دانشی و دانشگاهی هم پایه دریاست و هم در عرصه اجرایی صاحب رزومه مفصلی از کار در دریا تا خشکی است. سال‌هاست که در ساحل و دریا مي‌زید و کار مي‌کند و اندوخته بالایی از دانش و تجربه دریایی دارد. شخصیتی است که در داخل کشور در بین دریایی‌ها شناخته شده است و در کرانه بین المللی هم نام و نشان معتبری دارد. از دو دهه فعالیت دریایی خود، بخش مهمي‌را به طور افتخاری به فعالیت در انجمن صنفی دریانوردان اختصاص داده است. وی عضو اصلی هیات مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران نیز هست و در در حوزه بین الملل، کارشناس ارشد و عضو کار گروه مشترک IMO - ITF. همکاری مستمر با سازمان بین المللی کار (ILO) و سازمان بنادر و دریانوردی کشور از دیگر فعالیت‌های اوست.
سوم : پاسخ به یک سوال اساسی
رضایی در پاسخ به سوال روزنامه دریایی اقتصادسرآمد كه با در نظر گرفتن انجمن صنفي دريانوردان، چه می‌شود کرد تا یک انجمن موفق و پویا برای دریا داشته باشیم؟ گفت : باید موضوع را کلان و از پایه دید. انجمن صنفی مجموع‌هایی از افراد هستند که در حوز‌های خاص به فعالیت اشتغال دارند و همین امر نقطه مشترک آنها در تشکیل صنف یا اتحادیه است که در راستای حمایت از حقوق اعضای خود در مقابل سایر گروه‌های اجتماعی و دولت فعالیت مي‌کنند. این انجمن‌ها نهادهای واسطه ای هستند که در سازوکاری مشارکتی که امکان حضور مستقیم ذینفعان در سیاست گذاری وجود ندارد، مي‌توانند بخش موثری از جامعه را نمایندگی کنند. مهمترین ویژگی مشترک این اتحادیه‌های صنفی را مي‌توان چنین برشمرد:
1. وظایف و کارکردهای خاص خود را دارند؛
2. در چارچوب یک نظام سیاسی مشخص، مفهوم و هویت مي‌یابند؛
3. خصوصیات، آرا، باورها و اهداف صنفی خاص خود را دارند؛
و 4. شخصیت حقوقی و مستقل از اراده اشخاص حقیقی دارند.
در این راستا هدف و عملکرد واحد و هماهنگ دارند و اعضای گروه باید در جهت اهداف و منافع گروه، عمل کنند. وجه مشترک اتحادیه‌ها و اصناف مختلف این است که آنها از نفع خاص یک صنف یا قشر اجتماعی دفاع مي‌کنند؛ به این معنا که سعی مي‌کند برای صنفی که مدعی نمایندگی آن هستند نوعی هویت سازی کنند و خود را نماینده آنها معرفی کنند.
در این میان، در بین کسانی که به آزادی بی حدوحصر بازار اعتقاد دارند و دولت را از مداخله در آن منع مي‌کنند، هر گونه فعالیت سازنده صنفی پذیرفته نیست؛ چراکه آنها را عاملی برای بی ثباتی بازار و منافع مقطعی خود مي‌دانند. این در حالی است که اصناف تحت شرایط معین، نمونه خوبی از نهادهایی هستند که سرمایه اجتماعی را افزایش مي‌دهند و سبب انباشت هنجارهای مشترک، اطلاعات، قوانین و کنش جمعی مي‌شوند که در ادامه مي‌تواند به بهبود کارکرد بازارها و حکومت‌ها منجر شود.
با تمام پیامدهای مثبتی که انجمن‌های صنفی می‌توانند در پی داشته باشند، در ایران دچار مسائل و مشکلاتی هستند که عرصه را برای فعالیت آنها تنگ می‌‌کند. این مشکلات مي‌تواند به آن بینجامد که نه تنها اتحادیه‌ها نتوانند در عرصه سیاست‌گذاری مداخله مثمرثمری نداشته باشند و به نوعی جامعه را نمایندگی کنند، بلکه در پیگیری امور روزمره اعضای خود در مواجهه با نهادهای دولتی و کارفرمایی نیز باز بمانند. اما در چنین فضایی انجمن دریانوردان ایران موفق بوده و با تمامي‌کاستی‌ها ، محدودیت‌ها و حجم گسترده مشکلات داخلی و تحمیلی بر صنعت کشتیرانی ودریانوردی ، فعالیت‌های سازنده‌ای داشته و کارنامه قابل دفاعی را ثبت نموده است.
چهارم : مثلث موفقیت انجمن صنفی:
بر اساس دیدگاه رضایی، تاکید بر اصل سه جانبه گرایی، راز موفقیت تشکل‌های صنفی می‌تواند باشد: سه ضلع کارگری- کارفرمایی و دولت. این سه ضلع می‌توانند یک صنف و یک آینده حرفه‌ای را شکل دهند. هر برنامه توسعه‌ای، ضرورتاٌ بر مبنای این سه ضلع صورت می‌گیرد. در این رابطه، ضلع کارگری، رسالت و مسئولیت انجمن صنفی دریانوردان است که به طور کلی بنا به دلایل گوناگون- از جمله به دلیل نقص مباحث فرهنگی و اطلاع رسانی- مغفول مانده است.
رضایی در این باره مي‌گوید: اهداف ما یک‌طرفه نیست. تلاش مي‌کنیم سه ضلع را در کنار هم قرار دهیم و مثلث پویا و مشترکی بسازیم و با تامین منافع همه اضلاع، یک شاکله موفق خلق کنیم. انجمن صنفی دریانوردان، به دنبال فضایی پویا و شفاف در حوزه دریا و دریانوردی است. چنین فضایی است که مي‌تواند هم افزایی بزرگی بین اضلاع موثر ایجاد کرده و اهداف توسعه دریایی ایران را محقق کند. مسیر حرکت توسعه را دریا مي‌دانیم و باور داریم که این مسیر مي‌تواند تامین‌کننده آینده‌ای روشن برای ایران باشد؛ بنابراین، باید به جای تعارض و تضاد منافع، به یک هم‌گرایی مشترک رسیده و امکان حرکت جمعی به سمت توسعه دریایی را فراهم آوریم. فعالیت در انجمن، افتخاری است و آورده‌ي مالی براي شخص، ندارد. اما فضای مناسب و فرصتی است موثر، جهت به کار‌گیری تمامي‌ظرفیت‌های بالقوه در بدنه اجتماعی و بسیج نیروهای فعال و تخصصی در صنعت از صدر تا ذیل آن ، در برنامه‌ها و مسیر توسعه دریایی ايران.
پنجم : روند تاریخی-تحلیلی انجمن
رضایی به اقتصادسرآمد مي‌گوید: بعد از دهه 70، مجموعه فعالان احساس نیاز کردند که یک فعالیت صنفی داشته باشند. جمعی از پیشکسوتان دریایی «انجمن دریانوردان خبره» را در وزارت کشور ثبت کردند که وجه اجتماعی داشت و جای خالی فعالیت صنفی را پر نمي‌کرد. بنابراین همان بزرگان پیشرو، در وزارت کار، انجمن صنفی دریانوردی را ثبت کردند و منشاء فعالیت‌های بسیار مثبتی برای دریانوردان شدند. عضو ITF شدند و به فعالیت خود بُعد بین‌لمللی دادند. امروز، انجمن کاملا صنفی و تخصصی است و وارد عرصه مباحث سیاسی نمي‌شود. صرفاٌ در چارچوب قوانین داخلی و بین‌المللی مباحث و مطالبات حوزه دریایی را دنبال مي‌کند و هدفش شفافیت کسب و کار در کشور است.
سال 1394 وارد انجمن شدم. انجمن ابتدا، شروع خوبی داشت، ولی در سال 94 سرعتش کم شده بود. با هم یاری اعضاء، انجمن را احیاء کردیم و انجمن صنفی دریانوردان اعضای بیشتری جذب کرد و توان نیروی انسانی خود را به مراتب افزایش داد. با این توان افزایی، در سه حوزه اصلی وارد فعالیت شدیم: مطالبات دريانوردان، حقوق فعالان دريايي و آموزش و فرهنگ‌سازي.
ادامه دارد...